بیماری آلزایمر
یک اختلال عصبی پیشرونده است که باعث کوچک شدن مغز (آتروفی) و مرگ سلول های مغزی می شود. این بیماری شایع ترین علت زوال عقل است. منجر به کاهش مداوم مهارت های فکری، رفتاری و اجتماعی می گردد. مواردی که بر توانایی فرد برای عملکرد مستقل تأثیر می گذارد.
تقریباً 5.8 میلیون نفر در ایالات متحده، در محدوده سنی 65 سال و بالاتر، با بیماری آلزایمر زندگی می کنند. از این تعداد، 80 درصدشان، 75 سال و بالاتر هستند. از این بین تقریباً 50 میلیون نفر در جهان مبتلا به زوال عقل، بین 60 تا 70 درصد از آنها مبتلا به بیماری آلزایمر هستند.
علائم اولیه بیماری شامل فراموش کردن رویدادها یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری، فرد مبتلا به آلزایمر، دچار اختلال شدید حافظه می شود. بیمار توانایی انجام کارهای روزمره را از دست می دهد.
داروها ممکن است به طور موقت پیشرفت علائم را بهبود بخشیده یا کند کنند. این درمان ها گاهی اوقات می تواند به افراد مبتلا به آلزایمر کمک کند تا عملکرد خود را به حداکثر برسانند و برای مدتی استقلال خود را حفظ کنند. برنامه ها و خدمات مختلف می تواند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر و مراقبین آنها کمک کند.
هیچ درمانی وجود ندارد که بیماری آلزایمر را درمان کند یا روند بیماری را در مغز تغییر دهد. در مراحل پیشرفته بیماری، عوارض ناشی از از دست دادن شدید عملکرد مغز، مانند کم آبی بدن، سوء تغذیه یا عفونت، منجر به مرگ می شود.
علائم
از دست دادن حافظه، علامت اصلی بیماری آلزایمر است. علائم اولیه شامل مشکل در به خاطر سپردن رویدادها یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری، اختلالات حافظه بدتر می شود و سایر علائم ظاهر می شود.
در ابتدا، یک فرد مبتلا به بیماری آلزایمر، ممکن است از مشکل در به خاطر سپردن چیزها و سازماندهی افکار آگاه باشد. ممکن است یک عضو خانواده یا دوست، بیشتر متوجه تشدید علائم شود.
تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر منجر به افزایش مشکلات متعددی می شود که در ادامه با آنها می پردازیم.
حافظه
همه افراد، گاه به گاه دچار نقص حافظه می شوند. اما از دست دادن حافظه مرتبط با بیماری آلزایمر همچنان ادامه دارد و بدتر می شود. در نهایت بر توانایی کارکردی بیمار در محل کار یا در خانه تأثیر می گذارد.
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است:
- جملات و سوالات را بارها و بارها تکرار کنند.
- مکالمات، قرارها یا رویدادها را فراموش کنند و بعداً آنها را به خاطر نیاورند.
- به طور معمول وسایل خود را به اشتباه جایی می گذارند. اغلب آنها را در مکان های غیر منطقی قرار می دهند.
- در مکان های آشنا گم می شوند.
- در نهایت نام اعضای خانواده و وسایل روزمره را فراموش می کند.
- در یافتن کلمات مناسب برای شناسایی اشیاء، بیان افکار یا شرکت در مکالمات مشکل دارند.
تفکر و استدلال
بیماری آلزایمر باعث مشکل در تمرکز و تفکر، به ویژه در مورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می شود. ممکن است مدیریت امور مالی، تعادل دفترچه چک ها و پرداخت به موقع صورت حساب ها برایشان چالش برانگیز باشد. در نهایت، یک فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است نتواند اعداد را تشخیص دهد.
قضاوت و تصمیم گیری
آلزایمر باعث کاهش توانایی تصمیم گیری و قضاوت منطقی در کارهای روزمره می شود. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است در تعاملات اجتماعی، انتخاب های نامناسب یا نامشخصی انجام دهد یا لباس های نامناسب در آن آب و هوا بپوشد. یا اینکه پاسخ موثر به مشکلات روزمره مانند سوختن غذا روی اجاق گاز یا شرایط رانندگی غیر منتظره دشوارتر باشد.
برنامه ریزی و انجام کارهای روزمره
فعالیت های روزمره که نیاز به مراحل متوالی دارد، مانند برنامه ریزی و پخت غذا یا انجام یک بازی مورد علاقه، با پیشرفت بیماری به یک مبارزه تبدیل می شود. در نهایت، افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته، اغلب نحوه انجام کارهای اساسی مانند لباس پوشیدن و حمام کردن را هم فراموش می کنند.
تغییرات در شخصیت و رفتار
تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می دهد می تواند بر خلق و خو و رفتارها تأثیر بگذارد. مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افسردگی
- بی تفاوتی
- کناره گیری اجتماعی
- نوسانات خلقی
- بی اعتمادی به دیگران
- تحریک پذیری و پرخاشگری
- تغییر در عادات خواب
- سرگردانی
- هذیان گویی مانند باور اینکه چیزی به سرقت رفته است.
مهارت های حفظ شده
بسیاری از مهارت های مهم برای مدت طولانی تری حفظ می شوند، حتی اگر علائم بدتر شوند. مهارت های حفظ شده ممکن است شامل:
- خواندن یا گوش دادن به کتاب ها
- قصه گویی و یادآوری خاطرات
- آواز خواندن
- گوش دادن به موسیقی
- رقصیدن
- طراحی
- یا انجام کارهای دستی باشد.
این مهارت ها ممکن است مدت بیشتری حفظ شوند. زیرا توسط بخش هایی از مغز تحت تأثیر قرار می گیرند که بعداً در طول بیماری درگیر می شود.
آمیلوئید بتا
مطالعات اپیدمیولوژیک زیستی نشان می دهد که آمیلوئید بتا (Aβ) در خون با تجمع آمیلوئید مغزی و کاهش عملکرد های شناختی در بیماری آلزایمر (AD) ارتباط مثبت دارد.
بررسی یافته های حاصل از اندازه گیری ایزوفرم های Aβ در خون نشان می دهد که میزان این پروتئین در خون، با درجه بالایی از دقت، در بیمارانی که ده ها سال قبل از شروع بیماری، به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند، ارتباط دارد.
با این حال، در حال حاضر، مکانیسم هایی که ممکن است در متابولیسم Aβ در گردش خون محیطی، خطر بیماری آلزایمر را تشدید کند، به خوبی شناخته نشده است.
مطالعات جدید
یک مطالعه جدید در 14 سپتامبر 2021 در ژورنال شناخته شده PLOS Biology، توسط جان مامو از دانشگاه کرتین در بنتلی، استرالیا و همکارانش، به چاپ رسیده است. نتایج مطالعه نشان داده است که پروتئین آمیلوئید ساخته شده در کبد می تواند باعث تخریب عصبی در مغز شود.
از آنجا که تصور می شود این پروتئین یکی از عوامل اصلی ایجاد بیماری آلزایمر (AD) است، نتایج نشان می دهد که کبد ممکن است نقش مهمی در شروع یا پیشرفت بیماری داشته باشد.
وجود رسوبات آمیلوئید بتا (Aβ) در مغز یکی از علائم پاتولوژیک AD است. این رسوب در تخریب عصبی در بیماران و مدل های حیوانی آلزایمر دخیل است.
اما Aβ در گردش خون محیطی نیز وجود دارد. سطوح خونی Aβ با میزان آمیلوئید مغزی و کاهش شناختی ارتباط دارد. این ارتباط، احتمال اینکه Aβ تولید شده در خون محیطی ممکن است به این بیماری کمک کند را تقویت می کند.
آزمایش این فرضیه دشوار است. زیرا مغز نیز Aβ تولید می کند و تشخیص پروتئین از این دو منبع چالش برانگیز است.
در مطالعه فعلی، نویسندگان با ایجاد مدل های حیوانی، موش هایی که Aβ را فقط در سلول های کبدی تولید می کنند مورد مطالعه قرار دادند. بنابراین توانستند بر این چالش غلبه کنند.
آنها نشان دادند که این پروتئین مانند لیپوپروتئین های غنی از تری گلیسیرید در خون حمل می شود. درست مانند بدن انسان، در نهایت از گردش خون محیطی به مغز منتقل می شود.
آنها دریافتند:
موش ها دچار تخریب عصبی و آتروفی مغزی می شوند. این تخریب با التهاب عصبی عروقی و اختلال عملکرد مویرگ های مغزی همراه است. این دو عامل، هر دو معمولاً در بیماری آلزایمر مشاهده می شود. موش های مبتلا، در آزمایش یادگیری وابسته به عملکرد هیپوکامپ، یعنی ساختار مغزی که برای شکل گیری خاطرات جدید ضروری است، ضعیف عمل کردند.
یافته های حاصل از این مطالعه نشان می دهد که Aβ مشتق شده از محیط، دارای توانایی ایجاد تخریب عصبی است و نشان می دهد که Aβ ساخته شده در کبد، یک عامل بالقوه برای بیماری های انسانی است. اگر این مشارکت قابل توجه باشد، یافته ها ممکن است پیامدهای مهمی برای درک بیماری آلزایمر داشته باشند.
تا به امروز، اکثر مدل های این بیماری، بر تولید بیش از حد Aβ مغز متمرکز شده اند، که موارد نادر ژنتیکی آلزایمر انسان را تقلید می کند. اما برای اکثریت قریب به اتفاق موارد AD، تولید بیش از حد Aβ در مغز به عنوان دلیل اصلی بیماری شناخته نمی شود.
در عوض، عوامل مرتبط با شیوه زندگی، از جمله رژیم غذایی پرچرب، که ممکن است تولید کبد Aβ را در کبد تسریع کند ممکن است نقش مهمی ایفا کنند.
دکتر مامو می افزاید:
“اثرات Aβ محیطی بر مویرگ های مغزی در روند بیماری بسیار مهم است. در حالی که مطالعات بیشتری در حال حاضر مورد نیاز است. این یافته نشان می دهد که مقدار زیادی از این پروتئین های سمی در خون به طور بالقوه می تواند از طریق رژیم غذایی فرد وارد شوند. همچنین برخی داروها می توانند لیپوپروتئین آمیلوئید را مورد هدف قرار دهند. بنابراین خطر آنها را کاهش داده یا پیشرفت بیماری آلزایمر را کند می کند.”
درک بالینی جامع از متابولیسم محیطی لیپوپروتئین-Aβ در درک خطر ابتلا به AD بسیار آموزنده خواهد بود. پس یکی از نکات مهم و قابل توجه در بیماران مبتلا به آلزایمر، توجه به رژیم غذایی آن ها است.
این بررسی برای در نظر گرفتن استراتژی های احتمالی کاهش خطر بیماری آلزایمر، مهم خواهد بود. از طرفی، ممکن است شیوه زندگی و به ویژه مداخلات رژیم غذایی برای پیشگیری یا تجدید نظر در داروهای تعدیل کننده چربی در تعدیل مثبت متابولیسم لیپوپروتئین-Aβ موثر باشد.
در واقع، پیشنهاد می شود در کارآزمایی های بالینی، از داروهایی استفاده شود که به طور قوی، بیوسنتز Aβ و ترشح مرتبط با لیپوپروتئین در مدل های پیش بالینی را سرکوب کند.
در صورتی که از مشکلات مربوط به اختلال حافظه رنج می برید، با مجموعه چندتخصصی انستیتوسلامت مغز دانا در ارتباط باشید. بیاد داشته باشید که هرچه مشکلات حافظه سریع تر تشخیص داده شود، با شیوه های موثرتری می توان روند پیشرفت بیماری را کند کرد.
منبع: https://neurosciencenews.com/liver-protein-alzheimers-19313/
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.