“پاراسومنیا” یک اصطلاح برای رفتارهای غیرعادی است که افراد قبل ازخواب، در هنگام خواب یا بین خواب و بیداری تجربه می کنند. این رفتارها به طور قابل توجهی از نظر ویژگی ها، شدت و فراوانی متفاوت است.
از نظر تاریخی، پاراسومنیا نشانه قطعی آسیب شناسی روانی در نظر گرفته می شد. اما محققان اعتقاد دارندکه این پدیده‌ها با بین چرخه خواب حرکت سریع چشم (REM) و حرکت غیر سریع چشم (NREM) رخ می دهد. پاراسومنیا در کودکان شایع تر از بزرگسالان است. اما این رفتارها در گروه های سنی مختلف ثبت شده است.
انواع پاراسومنیا
هر پاراسومنیا دارای علائم و معیارهای تشخیصی مشخصی است. این رفتارها را می توان به سه گروه کلی طبقه بندی کرد: مرتبط با NREM، مرتبط با REM و “سایر”.
پاراسومنیاهای مرتبط با NREM
خواب بدون حرکت سریع چشم اولین مرحله از چرخه خواب فرد را تشکیل می دهد که به خواب “کم عمق” معروف است. و مرحله دوم، سوم و چهارم خواب که در طی آن خواب به تدریج عمیق تر می شود. در مجموع، این مراحل معمولا حدود 90 دقیقه طول می کشد.
شایع ترین پاراسومنیاهای مرتبط با NREM به عنوان اختلالات برانگیختگی شناخته می شوند. این پاراسومنیاها با دوره‌های مکرر بیداری ناقص، پاسخ‌دهی محدود و شناخت محدود در طول دوره مشخص می‌شوند. اکثر افرادی که اختلالات برانگیختگی را تجربه می کنند، حافظه کمی از دوره های خود دارند. این اختلالات عبارتند از:
برانگیختگی های گیج کننده (پریشان خوابی):
- فرد خوابیده در رختخواب آشفتگی ذهنی یا رفتار گیج کننده ای از خود نشان می دهد. اکثر افرادی که برانگیختگی های گیج کننده را تجربه می کنند، برانگیختگی خودمختار بسیار کمی نشان می دهند. افراد این رفتار را به شکل میدریاز (گشاد شدن مردمک ها)، تاکی کاردی (ضربان قلب تند)، تاکی پنه (تسریع تنفس) یا تعریق آشکار میکنند. برانگیختگی های گیج کننده به عنوان سندرم الپنور نیز شناخته می شود.
راه رفتن در خواب:
- همچنین به عنوان خواب‌گردی شناخته می‌شود. راه رفتن در خواب زمانی اتفاق می‌افتد که افراد در حالی که هنوز خواب هستند از رختخواب بیرون می‌آیند. اما آگاهی یا واکنش محدودی نسبت به محیط اطراف خود نشان می‌دهند. آنها ممکن است رفتارهای پیچیده دیگری مانند مرتب کردن لباس ها از خود نشان دهند. در صورت از دست دادن تعادل یا برخورد با اشیاء دیگر، راه رفتن در خواب نیز می تواند منجر به آسیب شود.
وحشت های شبانه (یا وحشت های خواب) :
- افرادی که وحشت شبانه را تجربه می کنند اغلب در خواب فریاد می زنند. اگرچه بیشتر آنها به محرک های بیرونی واکنش نشان نمی دهند. و پس از بیدار شدن هیچ منبعی را برای ترس خود به یاد نمی آورند. بیشتر قسمت های وحشت شبانه بین 30 ثانیه تا سه دقیقه طول می کشد.
رفتارهای غیرعادی جنسی مرتبط با خواب:
- این زیرگروه خاص پاراسومنیا که در اصطلاح عامیانه به عنوان «سکس‌سومنیا» شناخته می‌شود. با رفتارهای جنسی غیرعادی در طول خواب، مانند خودارضایی پرخاشگرانه، شروع آمیزش جنسی، و صداهای جنسی مشخص می‌شود.
مطالعات نشان داده اند که مردان و زنان به یک اندازه مستعد ابتلا به اختلالات برانگیختگی هستند. اگرچه به نظر می رسد سن در این امر نقش داشته باشد. پاراسومنیا تقریباً در 17 درصد از کودکان سه تا 13 ساله گزارش شده است. برای کودکان و بزرگسالان 15 سال و بالاتر، میزان شیوع بین 2. 9 درصد و 4. 2 درصد کاهش می یابد.
یکی دیگر از پاراسومنیاهای رایج مرتبط با NREM، اختلال خوردن مرتبط با خواب است. که با دوره‌هایی از غذا خوردن ناکارآمد که پس از برانگیختگی از خواب رخ می‌دهد، مشخص می‌شود. اکثر افراد مبتلا به این بیماری در طول دوره های غذا خوردن واکنش محدودی از خود نشان می دهند. و حافظه کمی از وقایع دارند. خطرات مرتبط با اختلال خوردن مرتبط با خواب عبارتند از بلع مواد سمی، صدمات ناشی از پختن یا تهیه غذا، و اثرات فیزیولوژیکی غذا خوردن ناسالم یا بیش از حد.
پاراسومنیاهای مرتبط با REM
خواب حرکت سریع چشم پس از چهار مرحله اول NREM چرخه خواب رخ می دهد. پس از اولین چرخه کامل خواب، مراحل NREM و REM به صورت چرخه ای هر 90 دقیقه تکرار می شوند. همانطور که از نام آن پیداست، چشمان افراد در طول خواب REM به سرعت در زیر پلک های خود حرکت می کنند. آنها همچنین تنفس سریع‌تری را تجربه میکنند و ضربان قلب و فشار خونشان افزایش می‌یابد.
پاراسومنیاهای رایج مرتبط با REM عبارتند از:
- اختلال رفتاری خواب REM : این اختلال – به اختصار RSBD – با صداها یا حرکات غیرمعمول در طول خواب REM مشخص می شود. که اغلب به عنوان واکنشی به یک رویا است. معمولاً به اختلال در عملکرد عضلات مسئول آتونی عضله اسکلتی، حالت بسیار آرامی که در مرحله REM رخ می دهد، نسبت داده می شود. افراد مبتلا به RSBD ممکن است تحت معاینات پلی سومنوگرافی قرار گیرند که فعالیت مغز را در مرحله REM ثبت می کند. این عارضه بیشتر در افراد 50 ساله یا بالاتر دیده می شود. یافته‌های بالینی RSBD ممکن است در بیمارانی که از داروهای ضد افسردگی خاصی استفاده میکنند، مشاهده شود.
- فلج خواب منفرد مکرر: افراد مبتلا به این بیماری در هنگام شروع خواب – دوره قبل از به خواب رفتن – یا پس از بیدار شدن، آتروفی کامل بدن را احساس می کنند . آنها نمی توانند هیچ قسمتی از بدن را در طول این قسمت ها حرکت دهند، که معمولاً بیش از چند دقیقه طول نمی کشد. فلج خواب می تواند منجر به اضطراب یا ناراحتی در مورد به خواب رفتن شود.
- اختلال کابوس: همه هر از گاهی رویاهای ناخوشایندی می بینند. اختلال کابوس محدود به کسانی است که رویاهای واضح و مکرر را تجربه می کنند. این اختلال با تهدیدهایی برای بقا یا امنیت تعریف می شود. که منجر به خستگی، پریشانی، کاهش شناخت و سایر اختلالات در طول روز می شود. اختلال کابوس یک جزء شایع اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است. فعالیت حرکتی اغلب در طول دوره های کابوس محدود می شود. برای کودکان مبتلا به اختلال کابوس، استرس های روانی اجتماعی شدید اغلب مقصر هستند.
سایر پاراسومنیاها
دسته «سایر» برای پاراسومنیا به رفتارهایی اختصاص دارد که در طول انتقال بین خواب یا بیداری رخ می دهند. و همچنین رفتارهایی که می توانند در طول خواب NREM یا REM رخ دهند. این پاراسومنیاها عبارتند از:
- سندروم انفجار سر: همچنین به عنوان شروع خواب حسی شناخته می شود، افراد مبتلا به این بیماری هنگامی که از خواب بیدار می شوند. صدای بلندی می شنوند یا احساس انفجار در سر خود می کنند. آنها همچنین ممکن است پس از بیدار شدن، یک فلاش نوری تصور شده را «ببینند». این احساس می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب، ترس و اضطراب در فرد خواب شود، اما معمولاً بدون درد است. برخی از افراد ممکن است چندین قسمت را در هر شب تجربه کنند.
- توهمات مرتبط با خواب: افراد مبتلا به این بیماری یا در هنگام شروع خواب (هیپناگوژیک) یا زمانی که از خواب بیدار می شوند (هیپنوپومپیک) دچار توهم می شوند. این توهمات ممکن است ماهیت دیداری، شنوایی، لمسی یا جنبشی داشته باشند. در موارد شدید، افراد خواب ممکن است برای فرار از آنچه تجربه می کنند، تخت خود را ترک کنند. توهمات ممکن است تا چند دقیقه پس از بیدار شدن فرد خواب باقی بماند.
- شب ادراری در خواب: شب ادراری خواب، به ادرار غیر ارادی در هنگام خواب اشاره دارد. شب ادراری در کودکان خردسال بسیار رایج است. برای اینکه پاراسومنیا در نظر گرفته شود، باید در افراد پنج ساله و بالاتر رخ دهد. و حداقل دو بار در هفته به مدت حداقل سه ماه رخ دهد. شب ادراری اولیه در خواب به افرادی اطلاق می شود که هرگز با احساس خشکی از خواب بیدار نمی شوند. شب ادراری ثانویه در افرادی که قبلاً دوره های شب ادراری را حداقل شش ماه قبل از وقوع اولین دوره تجربه نکرده اند.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.