نمی توانید چیزی را به خاطر بسپارید؟ منتظر زمان های بعدی در روز بمانید. محققان، ژن به خصوصی را در موشها شناسایی کردند که به نظر می رسد در زمانهای مختلف روز فراخوانی حافظه را تحت تأثیر قرار می دهد و آن ها چگونگی فراموش کردن در موشها را قبل از بیدار شدن از خواب مشاهده کردند.
پروفسور ساتوشی کیدا از دانشکده شیمی بیولوژیکی کاربردی دانشگاه توکیو اذعان داشت: “ما ممکن است برای اولین بار ژنی بخصوص را در موش ها برای بازیابی حافظه شناسایی کرده باشیم.”
هر وقت چیزی را فراموش کردید، می تواند به این دلیل باشد که شما واقعاً آن را یاد نگرفته اید – مانند نام شخصی که یک دقیقه قبل با آن آشنا شده اید. یا ممکن است به این دلیل باشد که شما قادر به یادآوری اطلاعاتی نیستید که در ناحیه بخصوصی از مغز شما ذخیره شده است.
بسیاری از محققانی که حافظه را بررسی میکنند، چگونگی ایجاد خاطرات جدید را مطالعه می کنند. بیولوژی فراموشی به دلیل دشواری های تمایز بین ندانستن و عدم یادآوری، مطالعه در این خصوص را پیچیده تر می کند.
“ما یک تست حافظه طراحی کرده ایم که می تواند بین عدم یادگیری در مقابل دانستن و عدم توانایی به خاطر سپردن، تفاوت قائل شود.”
محققان خاطرات موش های جوان و نر بالغ را آزمایش کردند. در مرحله “یادگیری” یا آموزش، مرحله آزمایش حافظه، محققان به موشها اجازه دادند تا چند دقیقه یک شیء جدید را کشف کنند.
سپس، در مرحله “فراخوانی” آزمون، موش ها وقت کمتری را برای لمس اشیائی می گذرانند که به یاد می آورند قبلاً آن را دیده اند. محققان توانایی فراخوانی حافظه موش ها را با تجدید همان شیء در زمان های مختلف روز آزمایش کردند.
آنها آزمایش مشابهی را با موشها دارای BMAL1 و موشهای سالم بدون BMAL1 انجام دادند، پروتئینی که بیان ژنهای بسیار دیگری را تنظیم می کند. سطح BMAL1 معمولاً قبل از بیدار شدن و قبل از خوابیدن نوسان می کند.
موشها در همان زمان – درست قبل از اینکه بطور معمول از خواب بیدار شوند، آموزش می دیدند – اما 24 ساعت بعد از آزمایش، این شیء را تشخیص ندادند.
موشهای سالم دارای BMAL1 همان الگوی نتایج را داشتند، اما موشهای بدون BMAL1 قبل از بیدار شدن به طور معمول حتی فراموشی کارتر نیز شده بودند. محققان هنگام آزمایش موش ها در شناخت یک جسم یا تشخیص موش دیگر، همان نتایج را مشاهده کردند.
در مورد زمان روز درست قبل از بیدار شدن از حالت عادی، هنگامی که سطح BMAL1 به طور معمول پایین است، باعث می شود موش ها چیزی را که قطعاً آموخته و می دانند به یاد نیاورند.
به گفته کیدا، جامعه پژوهش حافظه قبلاً گمان کرده است که ساعت داخلی بدن یا شبانه روزی که وظیفه تنظیم چرخه خواب را بر عهده دارد بر یادگیری و شکل گیری حافظه تأثیر می گذارد.
“اکنون شواهدی در دست داریم که نشان می دهد ساعتهای شبانه روزی حافظه را تنظیم می کنند.”
محققان نقش BMAL1 را در بازیابی حافظه در ناحیه خاصی از مغز بنام هیپوکامپ ردیابی کرده اند. علاوه بر این، محققان BMAL1 طبیعی را به فعال شدن گیرنده های دوپامین و اصلاح سایر مولکول های کوچک سیگنالینگ در مغز متصل کردند.
“اگر بتوانیم راه هایی برای تقویت بازیابی حافظه را از طریق این مسیر BMAL1 شناسایی کنیم، می توانیم در مورد برنامه های کاربردی در مورد بیماریهای انسانی در نقص حافظه مانند زوال عقل و آلزایمر فکر کنیم.”
با این حال، هدف از داشتن توانایی های فراخوانی حافظه که به طور طبیعی بسته به زمان روز در نوسان است، یک رمز و راز باقی مانده است.
“ما واقعاً می خواهیم بدانیم فایده تکاملی نوسان یادآوری حافظه با اختلال طبیعی در زمان های معینی از روز چیست؟”
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.