آسیب مغزی اکتسابی (ABI) آسیبی است که در زندگی از بعد از تولد به مغز وارد می شود. دلایل زیادی برای رخ دادن آن وجود دارد، از جمله سقوط، تصادف، تومور و سکته.
تغییرات رفتاری پس از آسیب مغزی زیاد و متنوع است. برخی به نظر حالت تشدید یافته ویژگی های شخصیتی قبلی هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است برای آن شخص کاملاً غیرمعمول به نظر برسند.
در قسمت اول این مطلب به تغییرات شخصیتی، مشکلات حافظه و نوسانات خلقی در این دسته از بیماران پرداختیم، میتوانید آن را در لینک زیر بخوانید:
در این قسمت به رفتارهای پرخاشگرانه، نگرش خود محور و رفتار جنسی نامناسب در تجربه افراد پس از آسیب مغزی میپردازیم.
رفتارهای پرخاشگرانه
به شرطی که موقعیت تهدید فیزیکی نداشته باشد، رویکردهای مختلفی برای بروز رفتار خصمانه وجود دارد.
تا می توانید آرام بمانید؛ و رفتار بیمار را نادیده بگیرید.
سعی کنید با توافق با شخص (در صورت لزوم) خلق و خوی فرد را تغییر دهید و بنابراین از بحث و جدل اجتناب کنید. برای رفع ناامیدی، محبت و حمایت بیشتری نشان دهید.
با شناسایی احساسات و اجازه دادن به فرد برای اینکه بداند این احساسات مشروع هستند، احساسات را تأیید کنید. ناامیدی ناشی از از دست دادن توانایی های عملکردی و/یا شناختی می تواند به طور منطقی خشم را تحریک کند.
فرد را به چالش نکشید یا با او مقابله نکنید. در عوض، مذاکره کنید – به عنوان مثال، بگویید: اگر آنچه را که برای شام امشب در نظر گرفته شده دوست نداری، دوست داری جمعه چی بخوریم؟
راه‌های جایگزین برای ابراز خشم ارائه دهید – به عنوان مثال، یک کیسه بوکس بگذارید.
دیگر راه های مقابله با رفتارهای پرخاشگرانه…
سعی کنید منبع خشم را درک کنید. آیا راهی برای رفع نیاز/ناامیدی فرد وجود دارد؟ شاید بتوان آن را با برقراری تماس تلفنی یا انتخاب یک فعالیت جایگزین هدایت کرد.
با پرسیدن اینکه آیا چیزی وجود دارد که به او کمک کند احساس بهتری داشته باشد، به او کمک کنید تا احساس کنترل خود را دوباره به دست آورد.
امنیت و پاسخ خانواده فرد مبتلا به آسیب مغزی
در صورت لزوم، فرد مزاحم را منزوی کنید. امنیت خود و او را در نظر بگیرید. هر حادثه را به عنوان یک اتفاق واحد در نظر بگیرید، زیرا ممکن است فرد مبتلا به آسیب مغزی به یاد نداشته باشد که قبلاً این گونه عمل کرده است یا ممکن است لازم باشد به آرامی از او خواسته شود تا رفتار قبلی را به خاطر بسپارد. سعی کنید پاسخ‌های ثابت و بدون تقابل را از همه اعضای خانواده ایجاد کنید. به عنوان مثال، ممکن است کودکان در واکنش به فرد دچار آسیب مغزی نیاز به یادگیری برخی «بایدها» و «نبایدها» داشته باشند.
به عنوان یک مراقب برای خود به دنبال حمایت باشید. با یک روانشناس مشورت کنید. در صورت لزوم، ممکن است لازم باشد با خدمات حفاظتی تماس بگیرید.
نگرش خود محور
فردی که از آسیب مغزی جان سالم به در برده است ممکن است احساس همدلی نداشته باشد. به این معنا که برخی از افراد مبتلا به آسیب های مغزی در دیدن وقایع از چشم دیگران مشکل دارند. نتیجه می تواند اظهارات بی فکر یا آزاردهنده یا درخواست های غیرمنطقی باشد. این رفتار ناشی از فقدان تفکر انتزاعی است.
به فرد کمک کنید تا بی فکری را تشخیص دهد. به او یادآوری کنید که رفتار مودبانه را تمرین کند. توجه داشته باشید که آگاهی از احساسات دیگران – و حتی رفتارهای اجتماعی اولیه که ما بدیهی می دانیم – ممکن است در فرد مبتلا به آسیب مغزی نیاز به بازآموزی باشد.
باز هم تاکید میکنیم، حتی اگر این شخص آزاردهنده باشد، بدانید که این رفتار عمدی نیست بلکه نتیجه آسیب مغزی است.
تمرکز ضعیف
“تذکر” یا یادآوری می تواند در بهبود تمرکز و توجه مفید باشد. بررسی کنید که آیا فرد خسته، مضطرب یا ناراحت است. این عوامل به شدت بر عملکرد شناختی تأثیر می گذارند. سوالات ساده بپرسید و در صورت لزوم تکرار کنید. اطلاعات زیادی را به یکباره ارائه نکنید. عادت کنید همیشه افکار یا اطلاعات را به قطعات قابل درک تقسیم کنید.
افراد مبتلا به آسیب های مغزی باید با پرسیدن سوالاتی مانند “آیا من همه چیز را فهمیدم؟ یادداشت کردم؟ و آیا این چیزی است که قرار است انجام دهم؟” و «من اشتباه کردم» یا «مطمئن نیستم» اعمال خود را ارزیابی و تنظیم کنند. اقدامات صحیح را باید آگاهانه تحسین کرد، “من کار خوبی انجام دادم.” تکرار مداوم خودآزمایی به اصلاح دائمی رفتار کمک می کند.
عدم آگاهی از کمبودها
نسبتاً رایج است که فردی که دچار آسیب مغزی است از کمبودهای خود بی خبر باشد. به یاد داشته باشید که این بخشی از آسیب عصبی است و فقط لجبازی نیست. اما آگاه باشید که انکار همچنین می تواند مکانیزمی برای مقابله با ترس از دست دادن عملکرد مغز یا اینکه او نمی تواند کار خاصی را انجام دهد باشد. ممکن است فرد اصرار کند که فعالیت را نمی توان انجام داد یا شاید “احمقانه” باشد.
با تشویق فرد به انجام یک فعالیت (غیرخطرناک) که احساس می کند از انجام آن اطمینان دارد، عزت نفس ایجاد کنید.
به فرد یادآوری بصری و شفاهی بدهید – به عنوان مثال، لبخند یا جملات کارت خوب است، مواظب باش، تسلیم نشو. تا اعتماد به نفس را در انجام مستقل فعالیت‌های اساسی افزایش دهید. اگر احساس می‌کنید که فرد میتواند از پس رویارویی برآید، او را به چالش بکشید تا این فعالیت را امتحان کند.
رفتار جنسی نامناسب
پس از آسیب مغزی، فرد ممکن است افزایش یا کاهش علاقه به رابطه جنسی را تجربه کند. علل می تواند نتیجه تنظیم مغز در فعالیت هورمونی یا پاسخ عاطفی به آسیب یا هر دو باشد.
بی علاقگی جنسی
بی علاقگی جنسی از سوی همسری که دچار آسیب مغزی شده است را نباید شخصی گرفت. اجتناب از ارتباط جنسی می تواند ناشی از ترس یا خجالت در مورد عملکرد بیمار باشد. (منبع) قبل از آمادگی، فرد را برای از سرگیری فعالیت جنسی تحت فشار قرار ندهید. کمک به فرد در لباس پوشیدن و رعایت بهداشت ممکن است به افزایش اعتماد به نفس او در احساس جذابیت کمک کند.
افزایش علاقه جنسی
افزایش علاقه جنسی می تواند به ویژه برای خانواده ها و مراقبان استرس زا و شرم آور باشد. بدون کنترل تکانشی خوب، از فرد مبتلا به آسیب مغزی ممکن است در ملاء عام اظهارات رکیک سر بزند، به یک دوست متاهل پیشنهاد دهد، سعی کند کسی را در محیطی نامناسب لمس کند، یا از همسر یا شخص مهم دیگری تقاضای توجه جنسی کند.
بسیار مهم است که در یادآوری اینکه برخی رفتارها قابل قبول نیستند، به فرد یادآوری کنید که رفتار مناسب داشته باشد. تقویت مداوم و مثبت کلید بازیابی مرزها است.
همسر نباید برای تسلیم شدن به خواسته های جنسی ناخواسته تحت فشار باشد.
پرخاشگری جنسی
یک فرد پرخاشگر جنسی ممکن است نیاز داشته باشد زمانی که رفتار نامناسب کنترل نمی شود از دیگران جدا شود. ممکن است مشورت با یک روانشناس ضروری باشد، یا در صورت تهدید فیزیکی، یک مراقب (همسر یا دیگر اعضای خانواده) ممکن است نیاز به کمک داشته باشند. اگر این یک مشکل مداوم است، با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است دارویی وجود داشته باشد که می تواند کمک کننده باشد.
گروه‌های حمایتی ممکن است برای کمک به فرد در درک عواقب رفتارهای جنسی نامناسب مفید باشند.
یادگیری مقابله/دریافت پشتیبانی
ارزیابی عصب روانشناختی
مقابله با مشکلات رفتاری پس از آسیب مغزی مستلزم شناسایی کاستی های فرد مبتلا به آسیب مغزی است. یک ارزیابی جامع عصب روانشناختی توصیه می شود.
این ارزیابی به فرد دچار آسیب مغزی و خانواده کمک می کند تا نقایص عصبی و شناختی و مسائل رفتاری را بهتر درک کنند. ارزیابی عصب روانشناختی به متخصصان توانبخشی شناختی نقشه ای را ارائه می دهد که استراتژی های جبرانی و اصلاح رفتار باید به کجا هدایت شوند.
چرا ارزیابی عصب روانشناختی قبل از شروع درمان نیاز است؟
اغلب خانواده‌ها یا مراقبان می‌توانند تغییرات شخصیتی و نقص‌های شناختی را تشخیص دهند، اما حل این مسائل برایشان مشکل است. یک طرح درمانی که از ارزیابی عصب روانشناختی تهیه شده است، میتواند به طور مؤثرتری نقایص را آشکار کند و متخصصان را قادر می‌سازد تا به فرد و مراقبانش کمک کنند تا آن‌ها را برطرف کنند.
حرف آخر
در نهایت، بسیار مهم است که اعضای خانواده به دنبال دریافت حمایت از سایر اعضای خانواده، دوستان، و/یا مشاور باشند.
اگر عزیزی در خانواده شما با مشکلات شناختی و رفتاری بعد از آسیب مغزی دست و پنجه نرم میکند، شما در این راه دشوار تنها نیستید. انستیتو سلامت مغز دانا با ارائه به‌روز‌ترین و موثرترین تکنیک ها میتواند به شما کمک کند. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان تماس بگیرید.
منابع
https://www.caregiver.org/resource/coping-behavior-problems-after-brain-injury/
https://www.headway.org.uk/about-brain-injury/individuals/effects-of-brain-injury/behavioural-effects/#:~:text=a%20certain%20way.-,Irritability%20and%20aggression,machinery%2C%20which%20disrupt%20their%20concentration.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توانبخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.