آسیب منتشر آکسونی (DAI) نوعی آسیب مغزی تروماتیک (TBI) را توصیف می کند. به طور خاص، به برش رشته های عصبی متصل کننده طولانی مغز یا آکسون ها اشاره دارد. این می تواند زمانی رخ دهد که مغز جابجا می شود و در داخل جمجمه می چرخد. این آسیب معمولاً منجر به کما و آسیب به قسمت های مختلف مغز می شود.
آسیب منتشر آکسونی (DAI) که به عنوان آسیب آکسونی تروماتیک نیز شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که ضربه شدید یا تکان ناگهانی به سر باعث آسیب به مغز شود. پس از ضربه، مغز ممکن است با داخل جمجمه برخورد کند که می تواند منجر به برش رشته های عصبی شود.
این مساله می تواند بر توانایی نواحی مختلف مغز برای برقراری ارتباط با مناطق دیگر تأثیر بگذارد که ممکن است منجر به مشکلات عصبی و همچنین کما، اختلال طولانی مدت یا مرگ شود.
در این مقاله، آسیب منتشر آکسونی را با جزئیات بیشتری از جمله علل آن، نحوه درجه بندی توسط پزشکان و چشم انداز افراد مبتلا به این بیماری مورد بحث قرار می دهیم.
تعریف
آسیب آکسونی تروماتیک یا DAIT، همانطور که به طور سنتی شناخته می شود، به نوعی از آسیب مغزی تروماتیک یا TBI اشاره دارد. این اصطلاح آسیبی را توصیف می‌کند که معمولاً از ضربه‌های بلانت به سر ناشی می‌شود و بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می دهد که بیش از 64000 مورد مرگ و میر ناشی از آسیب مغزی تروماتیک در ایالات متحده در سال 2020 وجود داشته است.
به طور خاص، آسیب منتشر آکسونی (DAI) برش یا پارگی رشته های عصبی را که به عنوان آکسون شناخته می شوند، توصیف می کند. این تروما معمولاً از جابجایی سریع مغز در داخل جمجمه ناشی می شود. به دنبال ضربه ناگهانی، نیروهای مکانیکی باعث کشیده شدن و پارگی رشته های عصبی می شوند.
آکسون ها بخش طویل و نخ مانندی از نورون ها هستند که تکانه های الکتریکی را هدایت می کنند. آنها مسئول ارتباط بین سلول های عصبی هستند. به این ترتیب، آسیب به آکسون‌ها ممکن است توانایی آنها در برقراری ارتباط و کمک به هماهنگی عملکردهای بدن را مختل کند، که می‌تواند منجر به ناتوانی‌های شدید شود.
آسیب منتشر آکسونی (DAI) شایع ترین علت کما، ناتوانی و حالت نباتی پایدار در افراد مبتلا به آسیب مغزی تروماتیک است. از نظر بالینی، متخصصان آسیب منتشر آکسونی (DAI) را به عنوان از دست دادن هوشیاری که 6 ساعت یا بیشتر پس از آسیب طول می کشد تعریف می کنند. همچنین ممکن است باعث تغییرات رفتاری، اجتماعی، فیزیکی و شناختی در فرد شود که ممکن است موقت یا دائمی باشد.
علل و عوامل خطرساز
آسیب منتشر آکسونی (DAI) در حوادث ضربه‌ای با انرژی بالا که در آن مغز در داخل جمجمه می‌چرخد یا به جلو یا عقب حرکت می‌کند، شایع‌تر است. به طور معمول، این نوع تروما شامل تسریع و کاهش حرکات است. اگر این نیروها به اندازه کافی قوی باشند، می توانند به آکسون ها آسیب برسانند و باعث اختلال در عملکرد یا قطع این اتصالات عصبی شوند و بر بسیاری از نواحی مغز تأثیر بگذارند.
آسیب منتشر آکسونی (DAI) معمولاً نواحی مغزی زیر را تحت تأثیر قرار می دهد که حاوی آکسون هستند:
- ماده سفید لوب پیشانی
- ماده سفید لوب تمپورال
- جسم پینه ای
- ساقه مغز
علل اصلی آسیب منتشر آکسونی (DAI) عبارتند از:
- تصادفات وسایل نقلیه موتوری
- حوادث مرتبط با ورزش
- خشونت
- زمین خوردن های تصادفی، که در بین افراد مسن شایع تر است
- سندرم کودک تکان خورده
علائم
به دنبال ضربه تروماتیک، فرد مبتلا به آسیب منتشر آکسونی (DAI) معمولاً با از دست دادن هوشیاری و نتایج ضعیف معاینه عصبی مراجعه می کند. کارشناسان از منبع مقیاس کما گلاسکو (GCS) برای ارزیابی میزان آسیب استفاده می کنند.
آنها یک مقدار را با جمع کردن مجموع سه دسته مختلف محاسبه می کنند تا امتیازی از حداقل 3 تا حداکثر 15 بدست آورند. نمره پایین تر نشان دهنده سطح بالاتری از آسیب است. یک فرد مبتلا به آسیب منتشر آکسونی (DAI) معمولاً برای بیش از 6 ساعت نمره GCS کمتر از 8 خواهد داشت.
تظاهرات بالینی آسیب منتشر آکسونی (DAI) به شدت آسیب مغزی بستگی دارد.
در موارد خفیف آسیب منتشر آکسونی (DAI)، فرد ممکن است علائمی داشته باشد که شبیه علائم ضربه مغزی است، از جمله:
- استفراغ و حالت تهوع
- خستگی
- سردرد
- سرگیجه
کسانی که آسیب منتشر آکسونی (DAI) شدیدتر دارند ممکن است با از دست دادن هوشیاری مراجعه کنند و در حالت نباتی باقی بمانند.
سایر تظاهرات عصبی آسیب منتشر آکسونی (DAI) می تواند شامل دیساتونومی باشد. این اصطلاح زمانی را توصیف می کند که سیستم عصبی خودمختار آنطور که باید کار نمی کند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ضربان قلب در حالت استراحت سریع
- تنفس سریع کم عمق
- تعرق مفرط
- هایپرترمی
این مطلب را از دست ندهید:
تشخیص و درجه بندی
آسیب منتشر آکسونی (DAI) یک تشخیص بالینی است. در حال حاضر هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص DAI وجود ندارد. متخصصان مراقبت های بهداشتی تشخیص خود را بر اساس تظاهرات بالینی فرد و نمره GCS کمتر از 8 برای بیش از 6 ساعت قرار می دهند.
نتایج آزمایش های تصویربرداری نیز می تواند به پزشکان در تشخیص کمک کند. این آزمایشات ممکن است شامل MRI مغز یا تصویربرداری تانسور منتشر (DTI) باشد. مطالعه‌ای در سال 2020 نشان می‌دهد که DTI ممکن است روشی ارجح برای تشخیص آسیب منتشر آکسونی (DAI) باشد، اما تحقیقات بیشتری لازم است.
پزشکان همچنین ممکن است از سیستم طبقه بندی DAI Adams برای درجه بندی آسیب منتشر آکسونی (DAI) استفاده کنند. این سیستم پاتوفیزیولوژی و تظاهرات بالینی آسیب منتشر آکسونی را برای ارائه امتیاز ترکیب می کند.
نمرات به شرح زیر است:
درجه 1 یا DAI خفیف:
آسیب میکروسکوپی به ماده سفید مغز، از جمله تغییرات در قشر مغز، ساقه مغز و جسم پینه ای.
درجه 2 یا DAI متوسط:
ضایعات بزرگتر موجود در جسم پینه ای.
درجه 3 یا DAI شدید:
ضایعات بزرگتر هم در ساقه مغز و هم در جسم پینه ای وجود دارد.
درمان
درمان آسیب منتشر آکسونی (DAI) مشابه درمان سایر ضربه های مغزی است. هدف مراقبت های اضطراری تثبیت وضعیت فرد و جلوگیری از بدتر شدن آسیب مغزی است.
به طور معمول، شامل موارد زیر است:
- اطمینان از باز بودن راه هوایی
- تامین تهویه و اکسیژن
- حفظ فشار خون
پس از مراقبت های اورژانسی، فرد ممکن است به داروها و جراحی برای کمک به کنترل علائم نیاز داشته باشد. همچنین ممکن است نیاز به توانبخشی داشته باشند. بسته به میزان آسیب، ممکن است نیاز باشد که بسیاری از کارهای روزمره مانند نحوه راه رفتن و صحبت کردن را دوباره یاد بگیرند.
بازتوانی و آینده مورد انتظار
شواهد بر اهمیت تعیین امتیاز اولیه GCS و تثبیت سطح اکسیژن، گلوکز و فشار خون تأکید می‌کنند. یک مطالعه در سال 2020 همچنین نشان می دهد که میزان و مکان آسیب منتشر آکسونی (DAI) می تواند به پیش بینی افراد در معرض خطر تخریب عصبی کمک کند.
تعداد بسیار کمی از مبتلایان به آسیب منتشر آکسونی شدید در سال اول پس از آسیب هوشیاری خود را به دست می آورند. اگر فردی هوشیاری خود را به دست آورد و پایدار شود، یک برنامه درمانی جامع از تیم توانبخشی آسیب مغزی می تواند به بازیابی کیفیت زندگی او کمک کند.
این برنامه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گفتار درمانی
- فیزیوتراپی
- کار درمانی
- تفریح درمانی
برای اطلاعات بیشتر واحد کاردرمانی عصبی را در سایت انستیتو سلامت مغز دانا ببینید یا با کارشناسان تماس بگیرید. این واحد توسط متخصصین علوم اعصاب با همکاری کاردرمانگر متخصص و با استفاده از تکنولوژی های نوین راه اندازی شده است. متخصصان مداخلات خود در رابطه با بهبود مهارت های شناختی و حرکتی فرد، پایه ریزی می کنند.
منابع:
- Axons: The cable transmission of neurons. (n.d.).
https://qbi.uq.edu.au/brain/brain-anatomy/axons-cable-transmission-neurons - Bruggeman, G. F., et al. (2020). Traumatic axonal injury (TAI): Definitions, pathophysiology and imaging — a narrative review.
https://link.springer.com/article/10.1007/s00701-020-04594-1 - Diffuse axonal injury. (n.d.).
https://ukhealthcare.uky.edu/kentucky-neuroscience-institute/conditions/brain-injury/diffuse-axonal-injury - Diffuse axonal injury. (n.d.).
https://www.brainandspinalcord.org/diffuse-axonal-injury/ - Diffuse brain injury. (n.d.).
https://www.acquiredbraininjury-education.scot.nhs.uk/what-is-acquired-brain-injury/traumatic-brain-injury/types-traumatic-brain-injury/diffuse-brain-injury/ - Glasgow Coma Scale. (n.d.).
https://www.headway.org.uk/about-brain-injury/individuals/effects-of-brain-injury/coma-and-reduced-awareness-states/glasgow-coma-scale/?gclid=CjwKCAjwhNWZBhB_EiwAPzlhNmAQ8uPiQxq53ouhIEtoOT9HMS0qel65R6-8r4DYblZtjxlBjwWzthoCIukQAvD_BwE - Graham, N. S. N., et al. (2020). Diffuse axonal injury predicts neurodegeneration after moderate–severe traumatic brain injury.
https://academic.oup.com/brain/article/143/12/3685/5939813 - Jain, S., et al. (2022). Glasgow Coma Scale.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513298/ - Jang, S. H. (2020). Diagnostic problems in diffuse axonal injury.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7168326/ - Mesfin, F. B., et al. (2022). Diffuse axonal injury.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448102/ - Palmieri, M., et al. (2021). Diffuse axonal injury: Clinical prognostic factors, molecular experimental models and the impact of the trauma related oxidative stress. An extensive review concerning milestones and advances.
https://www.mdpi.com/1422-0067/22/19/10865/htm - Traumatic brain injury. (2020).
https://www.aans.org/Patients/Neurosurgical-Conditions-and-Treatments/Traumatic-Brain-Injury - Traumatic brain injury. (2022).
https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/traumatic-brain-injury - Traumatic brain injury & concussion. (2022).
https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/ - Traumatic brain injury. (n.d.).
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/traumatic-brain-injury - Vieira, R. C. A., et al. (2016). Diffuse axonal injury: Epidemiology, outcome and associated risk factors.
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fneur.2016.00178/full
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توانبخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.