موقع خواب چه اتفاقی در بدن ما می افتد؟ با هم بشنویم:
موقع خواب، بدن ما دچار یک سری تغییراتی می شود که بقیه موارد را که برای سلامت کلی ما حیاتی است، امکان پذیر می کند. خواب به مغز و بدن اجازه می دهد تا سرعت خود را کاهش داده و درگیر روند بهبودی شوند. بنابراین خواب، عملکرد فیزیکی و ذهنی بهتری را در روز بعد و در طولانی مدت ایجاد می کند.
وقتی فرد بخوبی نمی خوابد، تفکر، تمرکز، سطح انرژی و خلق و خوی او تأثیر می پذیرد. در نتیجه، داشتن خواب مورد نیاز -هفت تا نه ساعت برای بزرگسالان و حتی بیشتر از آن برای کودکان و نوجوانان – بسیار مهم است.
آنچه در موقع خواب اتفاق می افتد، از جمله چگونگی آشکار شدن مراحل مشخص خواب، پیچیدگی خواب و اهمیت آن را برای رفاه حال ما نشان می دهد.
چگونه خواب در طول شب تغییر می کند؟
- در طی یک دوره خواب طبیعی، چهار تا پنج چرخه خواب وجود دارد. هر چرخه خواب از چهار مرحله خواب جداگانه تشکیل شده است.
- چهار مرحله خواب بیشتر به دو دسته تقسیم می شوند: حرکت سریع چشم یا رِم (REM)، و خواب غیر رِم (NON-REM).
این دسته بندی ها از این جهت مهم هستند که آنچه در موقع خواب رِم اتفاق می افتد با آنچه در مراحل غیر رِم اتفاق می افتد کاملاً متفاوت است.
مرحله اول و دوم
- سه مرحله اول خواب از فعالیت غیر REM تشکیل شده است. مرحله 1 کوتاه است، نمایانگر عمل چرت زدن و انتقال به خواب است.
- در مرحله 2 با قرار گرفتن در خواب بدن و ذهن آهسته می شوند. در این دو مرحله، بیدار شدن راحت تر است.
مرحله ی سوم
- در مرحله 3، که به آن خواب عمیق نیز گفته می شود، بدن در حالت بازیابی قرار دارد و سرعت آن حتی بیشتر می شود.
- در همان زمان، فعالیت کلی مغز کند شده و الگویی از حرکات را نشان میدهد که اعتقاد بر این است که از بیداری ناخواسته جلوگیری می کنند.
مرحله چهارم
- مرحله چهارم خواب REM است. در طی دوره هایREM ، فعالیت مغز به میزان مشابه بیدار شدن باز می گردد. در این مرحله فرد رویا م یبیند. در حالی که تنفس و ضربان قلب در موقع خواب REM افزایش می یابد، بیشتر ماهیچه ها فلج می شوند.
- هر چرخه خواب بین 70 تا 120 دقیقه طول می کشد. در اولین چرخه های خواب شب، زمان بیشتری به خواب غیر REM می گذرد .بیشتر خواب REM در نیمه دوم شب اتفاق می افتد.
- پیشرفت مراحل و چرخه های خواب در یک دوره خواب به عنوان معماری خواب شناخته می شود.
در هنگام خواب چه اتفاقی برای مغز و بدن شما می افتد؟
تقریباً هر قسمت از بدن در هنگام خواب تغییرات قابل توجهی را تجربه می کند. هنگام خواب، هزاران نورون مغز از حالت بیداری به حالت خواب می روند و سیگنال هایی را به بدن می فرستند.
در حالی که هنوز نقش بیولوژیکی خواب کاملاً مشخص نیست، تحقیقات نشان می دهد که این سیستم قلبی عروقی و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و به تنظیم متابولیسم کمک می کند.
آنچه در حین خواب اتفاق می افتد را می توان در تغییرات چشمگیر فرایندهای اصلی بدن مشاهده کرد.
نفس کشیدن
تنفس در هنگام خواب غیر REM کاهش می یابد و تنفس در مرحله خواب عمیق به کمترین میزان خود می رسد . تنفس افت می کند و ممکن است در هنگام خواب REM نامنظم شود.
ضربان قلب
همانند تنفس، ضربان قلب در مرحله 1 کم می شود و در مرحله 3 به کمترین سرعت خود می رسد. از طرف دیگر، در هنگام خوابREM، نبض تقریباً به همان سرعت بیداری سریع می شود.
تون عضلانی
- عضلات در هر مرحله از خواب غیر REM به تدریج شل می شوند و کل انرژی مصرفی بدن کاهش می یابد.
- در طی مرحله REM ، بیشتر ماهیچه ها در شرایطی که به نام آتونیا شناخته می شود، فلج می شوند.
- این باعث می شود پاها و بازوها در پاسخ به محتوای رویا از حالت لغزش باز بمانند.
- عضلات تنفسی و چشم فعال باقی می مانند، و حرکت چشم در پشت پلک های بسته الهام بخش خواب سریع حرکت چشم است.
فعالیت مغز
هنگام اندازه گیری در هنگام خواب، امواج مغزی الگوهای واضحی را نشان می دهد که مربوط به هر مرحله از خواب است. در قسمتهای اولیه خواب غیرREM ، امواج مغزی بطور قابل توجهی کند می شوند. با این حال، در مرحله 2 و مرحله 3، چندین حمله سریع مغزی رخ می دهد.
در خوابREM ، فعالیت مغز تسریع می شود و انواع مختلفی از امواج مغزی را نشان می دهد.
افزایش فعالیت مغز به همین دلیل است که خواب REM به عنوان مرحله ای است که بیشترین ارتباط را با رویاهای زنده دارد.
تصور می شود خواب REM توانایی های شناختی حیاتی، از جمله تثبیت حافظه را فراهم می کند، اما خواب غیر REM ، حتی با کاهش فعالیت مغز، نقش مهمی در تسهیل عملکرد مناسب مغز در هنگام بیداری دارد.
رویا پردازی
رویا دیدن بیشترین و شدیدترین حالت خواب REM است، اما ممکن است در هر مرحله از خواب رخ دهد. گفته شد، رویاهایی که در هنگام خواب غیر REM و REM اتفاق می افتند، الگوهای مختلفی را نشان می دهند که رویاهای REM اغلب خیالی، غوطه وری یا عجیب تر هستند.
سطح هورمون
خواب و ساعت داخلی بدن یا ریتم شبانه روزی نقش مهمی در تنظیم تولید هورمون های متعدد دارند از جمله:
- ملاتونین، که به تقویت خواب کمک می کند
- هورمون رشد، که از رشد استخوان و عضله و همچنین متابولیسم پشتیبانی می کند
- کورتیزول که بخشی از سیستم پاسخ استرس در بدن است
- لپتین و گرلین که به کنترل اشتها کمک می کنند
سطح هورمون ها در مراحل مختلف خواب نوسان می کند. و کیفیت خواب نیز ممکن است بر تولید هورمون در روز تأثیر بگذارد.
از دست دادن حس بویایی
هرگز نمی توانید بیدار شدن خود از خواب را گردن استشمام بوی خاصی بیندازید. به دلایل مختلف، بو نمی تواند موجب بیدار شدن کسی بشود. موقع خواب، بینی کار خود را تعطیل می کند. به همین دلیل است که بیشتر سیستم های هشدار دود و آتش سوزی، به جای بو با صدای زیاد شما را بیدار می کنند.
رفاه عاطفی
خواب برای سلامت عاطفی ضروری است. در طول خواب، فعالیت مغز در مناطقی که احساسات را تنظیم می کند افزایش می یابد و در نتیجه از عملکرد سالم مغز و ثبات عاطفی حمایت می کند. مناطقی از مغز که خواب در آنها فعالیت را افزایش می دهد عبارتند از:
- آمیگدال
- جسم مخطط
- هیپوکامپوس
- جزیره
- قشر پیش پیشانی داخلی
یک مثال از اینکه چگونه خواب می تواند به تنظیم احساسات کمک کند؛ پردازش احساسات در آمیگدال است. این قسمت از مغز که در لوب گیجگاهی قرار دارد، مسئول پاسخ ترس است. که واکنش شما را در هنگام مواجهه با تهدیدی مانند یک موقعیت استرس زا کنترل می کند. وقتی به اندازه کافی بخوابید، آمیگدال می تواند به روشی سازگارتر پاسخ دهد. اما اگر دچار کمبود خواب هستید، آمیگدال به احتمال زیاد بیش از حد واکنش نشان می دهد.
تحقیقات نشان می دهد که خواب و سلامت روان با هم مرتبط هستند. از یک سو، اختلالات خواب می تواند در شروع و پیشرفت مشکلات سلامت روان نقش داشته باشد، اما از سوی دیگر، مسائل مربوط به سلامت روان نیز می تواند در ایجاد اختلالات خواب نقش داشته باشد.
وقتی در خواب مشکل دارید چه اتفاقی می افتد؟
درصورت مشکل خواب، مزایای ترمیم درموقع خواب اتفاق می افتد را نداشته باشید. عوارض خاص به نوع مشکل خواب و علت آن بستگی دارد.
در صورت بی خوابی چه اتفاقی می افتد؟
افراد مبتلا به بی خوابی به سختی به خواب می روند این بدان معنی است که خواب کلی کافی ندارند. خواب ناکافی منجر به خواب آلودگی در روز و همچنین تأثیرات منفی بر خلق و خو و فکر می شود.
کم خوابی، که اغلب با بی خوابی رخ می دهد، می تواند تعادل معماری خواب را از بین ببرد. به عنوان مثال پس از خواب ناکافی، افراد معمولاً بازگشت به حالت خواب REM را تجربه می کنند و زمان نامتناسبی را در خواب REM می گذرانند.
این می تواند باعث فعالیت بیش از حد مغز شود، که می تواند احساس تحریک پذیری در شما ایجاد کند. همین فعالیت بیش از حد مغز ممکن است مسائل بهداشت روانی مانند اضطراب و افسردگی را بدتر کند.
اختلال خواب
اختلالات خواب می تواند بر آنچه موقع خواب اتفاق می افتد تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال، سندرم پای بی قرار یا اختلال در تنفس ناشی از آپنه خواب می تواند باعث بیدار شدن های مکرر شود که چرخه طبیعی خواب را قطع کرده و خواب ترمیمی را کاهش می دهد.
اختلالات خواب و بیداری با ریتم شبانه روزی می تواند منجر به خواب ناکافی یا معماری غیرطبیعی شود. برای بررسی مشکلات مرتبط با خواب می توانید جهت انجام تست خواب به کلینیک های خواب مراجعه نمایید.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.