درمان نابینایی در اثر مصرف متانول با هم گوش کنیم:
اگرچه مسمومیت با متانول در کشورهای توسعه یافته رایج نیست، اما در کشورهای در حال توسعه، به ویژه در ایران، به عنوان یکی از نگرانی های عمده بهداشت عمومی در نظر گرفته می شود. غیرقانونی بودن خرید و فروش مشروبات الکلی در ایران، عده ای را به تولید مشروبات الکلی خانگی غیراستاندارد وسوسه کرده است. آنزیم های پکتولیتیک سطوح متانول را در بسیاری از محصولات تخمیر افزایش می دهند. متانول به خودی خود سمی نیست، اما متابولیت های سمی آن سمی هستند. متانول ابتدا به فرمالدئید و سپس به اسید فرمیک تبدیل می شود که عمدتاً مسئول سمیت متانول است. و همین ایجاد سمیت می تواند باعث تخریب سلول های عصبی بویژه سلول های عصب بینایی شود. که پس از این آسیب افراد به دنبال راه های درمان نابینایی در اثر مصرف متانول هستند.
دلایل مصرف خوراکی متانول
یکی از اصلی ترین دلایل مصرف خوراکی متانول، مشروبات الکلی تقلبی یا خانگی است که قیمت پایینتر و سهولت دسترسی به آن در مقایسه با مشروبات الکلی استاندارد است.
به علت عدم استاندارد و نظارت بر تولید مشروبات الکلی دست ساز و همچنین ناآگاهی از اصول صحیح تولید این گونه مشروبات، چه در مرحله تهیه مواد لازم و چه پروسه تخمیر اولیه، باعث مرگ و صدمات جبران ناپذیر به بدن و کوری شده‌است. باید توجه داشت که در مشروبات مقطیری میزانی متانول تولید میشود که عمین میزان میتواند باعث ایجاد مسمومیت شود.
تشخیص متانول از اتانول به دلیل شباهت زیاد فرمولی و نزدیک بودن خواص فیزیکی و شیمیایی آن‌ها بسیار مشکل است. حتی وجود مقدار کم متانول در عرق کشمش و سایر مشروبات تقطیری همچنان مضر است. در عین حال تشخیص متانول خالص از اتانول خالص بسیار ساده‌تر از تشخیص متانول موجود در اتانول است.
پس قبل از مصرف مشروبات دست ساز این توصیه را جدی بگیرید: قبل از آنکه به دنبال درمان نابینایی در اثر مصرف متانول باشید به این فکر کنید که این مشروب دست ساز و تقلبی چقدر می تواند خطر ناک باشد.
افزایش چشمگیری در میزان مسمومیت با متانول در طول همه‌گیری COVID-19 گزارش شده است: بیش از 5000 مورد مسمومیت با متانول در ایران و بیش از 500 مورد مرگ تایید شده از فوریه تا آوریل 2020 . شایعات بی اساس در مورد تأثیر الکل در جلوگیری از عفونت COVID-19 و اوقات فراغت بیشتر در طول قرنطینه خانگی باعث افزایش مصرف نوشیدنی های الکلی خانگی در طول دوران قرنطینه COVID-19 شده است.
علائم و تاثیر متانول بر بدن
بر اساس برخی گزارش ها، حتی دوز پایین خوراکی متانول ممکن است بسیار خطرناک باشد. سمیت متانول ممکن است کشنده باشد یا باعث کوری، تنگی نفس، افت فشار خون، بی قراری، سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی، تشنج، کما، اختلالات متابولیک شدید و اختلال عملکرد عصبی مداوم شود.
شبکیه و سیستم بینایی یکی از اهداف آسیب پذیر سمیت متانول است که می تواند باعث از دست دادن شدید بینایی شود. نوروپاتی بینایی ناشی از متانول ممکن است در عرض چند هفته برطرف شود یا ممکن است برای سال ها حل نشده باقی بماند. با این وجود، اختلال بینایی طولانی مدت ممکن است بر 25 تا 40 درصد از بیماران مبتلا به سمیت متانول تأثیر بگذارد.
عملکرد شبکیه در اثر سمیت متانول به شدت مختل می شود. علاوه بر آسیب اکسیداتیو ناشی از سمیت متانول، چندین پروتئین کلیدی مانند آلدهید دهیدروژناز و تروپومیوزین آلفا-1 نیز در این سمیت دخیل هستند و باعث آپوپتوز عصبی (تخریب سلول های عصبی) می شوند. مطالعات نشان می‌دهد که آکسون‌های کوچک (رشته های عصبی کوچک) که به دید مرکزی کمک می‌کنند و حاوی میتوکندری‌های زیادی هستند، به‌طور جدی تحت تأثیر نوروپاتی بینایی ناشی از مصرف متانول قرار می‌گیرند. با توجه به این موارد سوالی که پیش می آید این است که، راهی برای درمان نابینایی در اثر مصرف متانول وجود دارد؟
علاوه بر تأثیر منفی سمیت متانول بر روی شبکیه، مطالعات نشان می‌دهد که سمیت متانول میتواند باعث ضایعات در گانگلیون‌های پایه و ماده سفید زیر قشری و همچنین عملکردهای شناختی مثل حافظه قدرت تصمیم گیری، استدلال و…شود.
علائم را جدی بگیرید
قبل از اینکه به فکر پیداکردن درمان نابینایی در اثر مصرف متانول باشید، از شما خواهش می کنیم هرچه سریعتر در همان لحظات اولیه به بیمارستان مراجعه کنید! در مسمومیت اولیه با متانول هر دقیقه بسیار با ارزش است!. تهوع، استفراغ، درد شکمی، سردرد، گیجی و خواب آلودگی و عدم تعادل از علائم مصرف مسمومیت متانول است، معمولا بیماران در این مرحله به پزشک مراجعه نمی کنند و همین عامل باعث پیشرفت مسمومیت می گردد. پیشرفت مسمومیت در صورت عدم مراجعه به بیمارستان و درمان، پس از گذشت زمان به صورت متوسط بین 6 تا 24 ساعت، به صورت اختلالات بینایی، افت فشار خون، اسیدوز متابولیک، تغییرات ریتم قلبی، تشنج، کما، التهاب پانکراس و حتی مرگ دیده می شود.
یکی از مهمترین علامت های سمیت متانول به شکل تاری دید، اختلال در شناسایی و تشخیص رنگ ها، دید برفکی، ترس از نور و حتی کوری کامل می باشد.
درمان نابینایی در اثر مصرف متانول؟
مهمترین گزینه درمانی برای درمان نابینایی در اثر مصرف متانول در مراحل اولیه مصرف، دیالیز است. همچنین مسمومیت با متانول را می توان با فومپیزول درمان کرد یا در صورت در دسترس نبودن، از اتانول استفاده کرد.
پژوهش ها نشان می دهند که متانول می تواند علاوه بر تخریب سلول های عصبی شبکیه، سلول های مغز را تخریب کند. با توجه به اینکه مصرف متانول در کشور های پیشرفته کم است به همین دلیل تحقیقات گسترده ای در باره راه های درمان نابینایی در اثر مصرف متانول وجود ندارد.
یک مطالعه که در مجله معتبر PANS بچاپ رسید نشان داده است رویکرد غیرتهاجمی قرار گرفتن چشم در معرض تابش نور قرمز یا Photobiomodulation (670 نانومتر) 5، 25 و50 ساعت پس از مسمومیت با متانول با اثر بر متابولیسم اکسیداتیو میتوکندریها، در مدل حیوانی می تواند از سمیت متانول محافظت کند و باعث بازیابی مجدد عملکرد سلول های میله‌ای و مخروطی شبکیه شود. با توجه به مطالعه فوق و چند مطالعه دیگر یکی از راهکار های درمان نابینایی در اثر مصرف متانول استفاده از دستگاهی است که این نوع تابش نو را به شبکیه القا میکند.
با توجه به اینکه متانول علاوه بر شبکیه می تواند باعث آسیب بقیه نواحی مغز مانند visual cortex شود. مطالعه ای دیگرنشان داد که قرار گرفتن کورتکس بینایی در معرض تابش نور قرمز (670 nm) باعث کاهش قابل توجهی در مرگ سلولی در کورتکس بینایی پس از سمیت با متانول خواهد شد.
علاوه بر این مطالعات دیگر نشان داده اند که درمان توانبخشی عصبی-بصری به کمک تحریک الکتریکی فراجمجمه ای نیز می توان با بهبود عملکرد سلول های عصبی و ایجاد ارتباطات عصبی جدید در کورتکس مغز و شبکیه عملکرد بینایی را بهبود بخشد. (در حال حاضر این خدمات توانبخشی بینایی در انستیتو سلامت مغز موجود می باشد.)
نکته آخر
مکانیسم آسیب به ساختارهای سیستم بینایی، به ویژه، عصب بینایی و شبکیه، چند عاملی است. بنابراین توسعه روش های درمانی هدفمند دشوار است. بیماران مبتلا به مسمومیت با متانول به مراقبت های پزشکی جامع در سال های پس از مسمومیت نیاز دارد. به دلیل عواقب نامطلوب سلامتی که منجر به وخامت قابل توجهی در کیفیت زندگی می شود، نیاز است که افراد دچار مسمومیت متانول به صورت دوره ای مورد ارزیابی و درمان قرار گیرند.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.