خواب دو فازی ای الگویی از خواب است که در آن فرد در دو بخش یا مرحله در روز می خوابد. اکثر افراد 7 الی 8 ساعت پیوسته می خوابند، اما خواب دو مرحله ای ممکن است بیشتر از آنچه فکر می کنید رایج باشد.
خواب دو مرحله ای توسط افراد مختلف در فرهنگ های مختلف انجام می شود. به عنوان مثال، افرادی که از خواب قیلوله لذت می برند، خواب دو فازی محسوب می شوند. برخی از افراد برای به حداکثر رساندن بهره وری خود از برنامه خواب دو مرحله ای استفاده می کنند. علاوه بر این، بسیاری از حیوانات از جمله پرندگان، حشرات و پستانداران خواب دومرحله ای دارند. درباره خواب دو مرحله ای، از جمله نحوه تأثیر آن بر خواب، بیشتر بدانید.
خواب دوفازی چیست؟
خواب دو مرحله ای یک الگوی خواب است که در آن فرد خواب خود را به دو بخش اصلی در روز تقسیم می کند. افراد ممکن است شب ها بیشتر بخوابند و سپس در طول روز چرت بزنند. یا ممکن است آنها خواب شبانه خود را به دو قسمت تقسیم کنند. به خواب دوفازی، خواب دو قسمتی یا دومرحله ای نیز گفته می شود.
خواب دوفازی در مقابل خواب مونوفازیک
خواب دوفازی از خواب تک فازی که نحوه خواب اکثر مردم را توصیف می کند، متفاوت است. در خواب تک فاز، فرد تمام خواب خود را در یک بازه زمانی (شب)، به دست می آورد.
فرضیه محققان این است که خواب تک فازی در عصر صنعت، به الگوی اصلی خواب تبدیل شد. زمانی که نور مصنوعی باعث شد مردم بتوانند از غروب آفتاب بیشتر بیدار بمانند. قبل از آن، افراد در قاره ها و فرهنگ های مختلف از برنامه خواب دو مرحله ای پیروی می کردند. آنها حدود ساعت 9 شب یا 10 شب به رختخواب میرفتند و چند ساعت میخوابیدند. سپس، آنها چند ساعت بیدار می مانند تا غذا بخورند به فرزندان خود رسیدگی کنند. 
پژوهش مرتبط با خواب دوفازی
در دهه1990، شرکت کنندگان سالم در محیطی که در آن 10 ساعت نور و 14 ساعت تاریکی کامل وجود داشت، قرار گرفتند. این تنظیمات، نور بسیار کمتری نسبت به روزهای 16 ساعته فعلی ما داشت. در ابتدا، شرکت کنندگان 7/7 ساعت در شب می خوابیدند. با این حال، در طول مطالعه، آنها به طور طبیعی به برنامه خواب دو مرحله ای روی آوردند.
الگوهای خواب تک مرحله ای فعلی ما ممکن است دارای معایبی باشد. قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی بیشتر، به ویژه در شب، می تواند سطح ملاتونین را کاهش دهد. بعلاوه، برخی از افراد دارای الگوهای خواب طبیعی هستند که شبیه خواب دو فازی یا چند فازی است.
خواب دوفازی در مقابل خواب چندفازی
در حالی که افراد دو مرحله ای، دو بار در روز می خوابند، افراد چند فازی در چند بخش در روز می خوابند.
خواب چند فازی،یا خواب پاره ای، برنامه خواب با سه یا چند دوره خواب در روز را توصیف می کند.نوزادان نمونه های اصلی خواب چند فازی هستند، زیرا در طول روز چندین بار می خوابند.
آشنایی با خواب چندفازی در بزرگسالی
خواب چند فازی در بزرگسالی می تواند نشانه ای از اختلال خواب یا بیماری عصبی مانند آلزایمر باشد. زمانی که فردی عمداً به این روش نمیخوابد. به عنوان مثال، افرادی که دارای اختلال ریتم بیداری نامنظم خواب هستند، ریتم شبانه روزی مختل دارند. بنابراین باعث می شوند در طول روز به طور تصادفی به خواب رفته و از خواب بیدار شوند.
برخی از مردم عمداً برنامه خواب چند فازی را به امید بهره وری بیشتر اتخاذ می کنند. پیروی از برنامه خواب چند فازی، منجر به محرومیت از خواب و پیامدهای منفی مربوط به سلامت جسمی و روانی آن می شود . به ویژه برنامه ای که کل زمان خواب شما را از حداقل توصیه شده کاهش دهد.
مزایای خواب دوفازی
تحقیقات بیشتری در مورد اینکه آیا خواب دوفازی بهتر، بدتر یا تقریباً مشابه خواب تک فاز است، مورد نیاز است.
شایان ذکر است که برنامه اصلی خواب دو مرحله ای، خواب شبانه را به دو قسمت تقسیم می کرد. خواب دوفازی با یک ساعت بیداری در حدود نیمه شب، در سراسر جهان رایج بوده است. این برنامه خواب دو مرحله ای حتی در فرهنگ هایی که در نزدیکی خط استوا قرار دارند، عادی بود. در خط استوا، ریتم شبانه روزی ساکنان تحت تأثیر تغییر فصل قرار نمی گیرد. در یک مطالعه موردی، محققان شواهد الکتروانسفالوگرافی (EEG) دریافتند که ساعت بیداری نیمه شب می تواند در انسان از پیش برنامه ریزی شده باشد.
تشابه چرت زدن و خواب دومرحله ای در بهبود عملکردهای شناختی
علاوه بر این، چرت زدن ظهر به طور مداوم با بهبود عملکرد شناختی مرتبط است. چرت های کوتاه مدت 15 دقیقه یا کمتر نشان می دهد که خواب آلودگی را کاهش می دهد. همچنین باعث بهبود شناختی می شود که تقریباً بلافاصله احساس می شود. و تا سه ساعت پس از آن ادامه می یابد. چرت های طولانی تر که بیش از 30 دقیقه طول می کشد، مزایای شناختی را برای مدت زمان طولانی تری به همراه دارد. اما فرد باید ابتدا یک دوره اینرسی خواب را تجربه کند. اینرسی خواب ناراحتی اولیه ای است که ممکن است بعد از بیدار شدن از خواب احساس کنید.
افرادی که به طور منظم چرت می زنند، عموماً از این مزایا در مقایسه با افرادی که فقط گاه به گاه چرت می زنند، از تأثیر بیشتری برخوردار می شوند. این افراد مانند بسیاری از افراد دارای خواب دو مرحله ای از این مزایا بهره مند میشوند.
برنامه خواب دو مرحله ای به طور طبیعی برای برخی از افراد ایجاد می شود. بسیاری از ما به سادگی در وسط روز، چه به دلیل دمای گرمتر یا ناهار زیاد احساس خستگی بیشتری می کنیم. برخی از محققان معتقدند که رکود بعد از ظهر می تواند بازمانده از برنامه خواب چند فازی ما در دوران نوزادی باشد.
آیا خواب دوفازی یا دو مرحله ای مضر است؟
خواب دو مرحله ای به طور کلی برای سلامتی مضر نیست. خیلی از مردم با الگوی خواب دو فازی به اندازه ی کافی می خوابند و در طول روز احساس خستگی و فرسودگی نمی کنند. با این وجود برای کسی که مشکل بی خوابی دارد نیمه شب از خواب برخواستن می تواند موجب اضطراب شود.
متخصصان خواب بر این باورند که الگوی خواب دو فازی می تواند با مشکل بی خوابی اشتباه گرفته شود. به بیان دیگر مردمی که به طور طبیعی اینگونه می خوابند ممکن است به اشتباه فکر کنند که مشکل بیخوابی دارند و به دنبال درمان هایی بگردند که اصلا به ان ها احتیاجی ندارند.
آیا خواب دوفازی عوارضی دارد؟
خواب دو مرحله ای یک نقطه ضعف بالقوه دارد. برخی از محققان معتقدند که برنامه خواب دو مرحله ای طبیعی نیست. اما به دلیل عوامل خارجی مانند عادات غذایی ما، برنامه های اجتماعی یا دمای گرم بعد از ظهر است. علاوه بر این، پیروی از یک برنامه خواب دو مرحله ای برای برخی از افراد به سادگی امکان پذیر نیست. از جمله این افرا دمی توان مراقبان یا کسانی که دارای برنامه کاری دقیق هستند را نام برد. با این حال، بزرگترین مشکل در خواب دو مرحله ای، محرومیت از خواب است.
محرومیت از خواب می تواند ناشی از کیفیت خواب نامناسب و خواب ناکافی در کل 24 ساعت باشد. محرومیت از خواب مزمن می تواند خطر ابتلا به مشکلات جدی را افزایش دهد. از جمله این بیماریها می توان مانند بیماری های قلبی یا کلیوی، دیابت، سکته مغزی، فشار خون بالا، چاقی و افسردگی را نام برد. کودکان کم خواب می توانند علاوه بر عملکرد ضعیف در مدرسه، بیش فعالی یا مشکلات توجه نشان دهند. کم خوابی همچنین خطر صدمات و تصادفات رانندگی در خواب آلودگی را افزایش می دهد.
ادامه این مبحث را در قسمت دوم این مقاله بخوانید.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.