مطالعات جدید گزارش می دهند که در موقعیت های استرس زا سطح دوپامین در آمیگدال قاعده ای جانبی افزایش می یابد. این افزایش سطح دوپامین در دوران نوزادی می تواند منجر به مشکلات رفتاری پایدار و مشکلات اجتماعی شود.
یک مطالعه جدید در جوندگان نشان می دهد که تغییر شیمیایی سطوح دوپامین ممکن است به توضیح اینکه چرا تجربیات استرس زا در دوران نوزادی می تواند منجر به مشکلات رفتاری پایدار شود، کمک کند.
کارشناسان مدت‌هاست متوجه شده‌اند، تجربیات منفی در اوایل زندگی در میان جوندگان و پستانداران میتواند بر رشد اجتماعی بعدی آنها تأثیر بگذارد. مطالعات گذشته روی موشها نشان داده است که محیط زندگی محدود باعث می‌شود موش‌های مادر با نوزادان خود، رفتارهای ناملایمی داشته باشند. این امر باعث تحت تاثیر قرارگرفتن رفتار اجتماعی نوزادان در طول زندگی‌شان می شود. با این حال، دقیقاً چه تغییراتی در نتیجه چنین ناملایماتی در مغز رخ داده، نامشخص باقی مانده است.
در ابتدا کمی در مورد اینکه دوپامین چیست و چگونه بر رفتار ما تأثیر می گذارد بدانیم؟؟!
یکی از انواع انتقال دهنده های عصبی مهم در مغز دوپامین می باشد. این ماده شیمیایی پیام ها را بین سلول های مختلف مغز ارسال می کند. دوپامین در حرکت، انگیزه و تجربه لذت و همچنین احساسات نقش دارد.
دوپامین چه احساسی در شما ایجاد می کند؟
این ماده شیمیایی در مغز مسئول احساسات لذت بخشی است که هنگام انجام یک فعالیت مفید مانند در آغوش گرفتن یک عزیز یا خوردن یک تکه شکلات تجربه می کنید. به همین دلیل است که گاهی اوقات از آن به عنوان “هورمون شادی” یا “ماده شیمیایی احساس خوب” یاد می شود.
دانشمندان دوپامین را “ماده شیمیایی آموزشی” نیز می نامند زیرا در مدار پاداش مغز نقش دارد. وقتی کاری لذت‌بخش انجام می‌دهید، مانند تماشای یک کمدی، مغز شما دوپامین ترشح می‌کند و باعث می‌شود احساس خوبی داشته باشید. سپس مغز به یاد می آورد که این تجربه چقدر سودمند است و دوباره در آینده به دنبال آن می گردد. دانشمندان بر این باورند که دوپامین مسئول تکرار رفتارها یا فعالیت هایی است که لذت بخش هستند. سطوح پایین دوپامین با افسردگی و اسکیزوفرنی مرتبط است. سطوح بالا با اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD)، پرخوری و اعتیاد مرتبط است.
چه چیزی باعث ترشح دوپامین می شود؟
هنگامی که شما درگیر یک فعالیت لذت بخش هستید، دوپامین آزاد می شود. به عنوان مثال، دوپامین زمانی آزاد می شود که:
- غذاهای خوش طعم بخورید
- بازی های ویدیویی انجام دهید
- ورزش کنید
- به موسیقی گوش دهید
- با یک عزیز وقت بگذرانید
چگونه می توانم دوپامین خود را به طور طبیعی افزایش دهم؟
شنیدن در مورد اثرات لذت بخش دوپامین ممکن است شما را به این فکر وادار کند که چگونه می توانید باعث تحریک بیشتر ترشح دوپامین در مغز خود شوید.
اقدامات زیر ممکن است به ارتقاء سطح دوپامین کمک کند:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید: این رژیم شامل میوه ها، سبزیجات، پروتئین، چربی های سالم و کربوهیدرات های پیچیده است. برخی غذاها مانند موز، سیب، آووکادو، پرتقال، اسفناج و نخود نیز حاوی دوپامین هستند. شواهد روشنی وجود ندارد که خوردن این غذاهای خاص فوراً سطح دوپامین شما را افزایش دهد. اما آنها بخشی از یک رژیم غذایی سالم هستند که می تواند به سلامت جسمی و روانی بهتر کمک کند.
ویتامین‌ها و مکمل‌ها: اینها شامل ویتامین‌ها و مکمل‌های خاصی مانند ویتامین D، منیزیم و امگا 3 می‌شوند.
خواب و استراحت کافی: حداقل 7 تا 8 ساعت در شب را هدف قرار دهید و مصرف کافئین خود را محدود کنید .
تحرک داشته باشید: ورزش کنید یا در فعالیت‌های بدنی دیگری مانند پیاده‌روی، یوگا یا ورزش شرکت کنید.
تمرکز حواس داشته باشید: ذهن آگاهی و مدیتیشن را تمرین کنید.
مراقب خود باشید: این شامل انجام فعالیت‌های مثبت و آرامش‌بخش، مانند ماساژ یا صحبت با یکی از عزیزان می‌شود.
ذهنیت مثبت خود را حفظ کنید: تأمل در نقاط قوت و تمرین قدردانی، تمرین‌های قدرتمندی برای مثبت ماندن هستند.
چه عواملی باعث کاهش دوپامین می شود و چگونه می توان آنها را برطرف کرد؟
دانشمندان دریافته‌اند که برخی عادات با کاهش سطح دوپامین مرتبط هستند. ما هنوز به طور کامل رابطه بین این عادات و سطوح دوپامین را درک نکرده ایم. مانند اینکه آیا آنها مستقیماً باعث کاهش دوپامین می شوند یا خیر، اما به نظر می رسد که ارتباطی وجود دارد. عوامل زیر ممکن است بر سطح دوپامین تأثیر بگذارد
سطوح بالای استرس
قرار گرفتن در معرض استرس مزمن با اختلال عملکرد دوپامین یا عدم تعادل در میزان دوپامین در مغز مرتبط است. در این موارد، سیستم‌های دوپامین بر آزادسازی سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی نیز تأثیر می‌گذارند که بر نحوه واکنش بدن و مقابله با استرس تأثیر می‌گذارد.
سوء مصرف مواد مخدر
استفاده از برخی مواد ممکن است در ابتدا سطح دوپامین را افزایش دهد که باعث ایجاد احساس لذت و سرخوشی می شود. با این حال، با گذشت زمان، سوءمصرف مواد مخدر میتواند نحوه واکنش مغز به نوسانات طبیعی دوپامین را تغییر دهد. برخی از مواد نیز می‌توانند به نورون‌های آزادکننده دوپامین آسیب برسانند.
چاقی و رژیم غذایی نامناسب
مشابه سوء مصرف مواد مخدر، مطالعات نشان می دهد که دوپامین در پرخوری اجباری نقش دارد. خوردن یک رژیم غذایی ناسالم سرشار از قند و چربی های اشباع شده می تواند بر سیگنال دهی دوپامین تأثیر منفی بگذارد.
کم خوابی
مطالعات نشان می دهد که محرومیت از خواب با کاهش کمتر بیان گیرنده دوپامین نوع D2 مرتبط است.
اخیرا مطالعه‌ای توسط محققان دانشکده پزشکی گروسمن نیویورک انجام شده است. در این مطالعه محققان استرس مکرر در دوران نوزادی را با افزایش سطح دوپامین در آمیگدال قاعده‌ای جانبی (BLA) مرتبط دانستند. این ناحیه مغزی در شکل‌گیری حافظه نیز نقش موثری دارد.
وقتی موش‌های مادر و نوزادان جدیدشان را در شرایط استرس‌زا نگهداری کردند، موش‌های تحت استرس در مقایسه با موش‌هایی که در لانه‌ای راحت‌تر بزرگ شده بودند، تقریباً دو برابر فعالیت در BLA داشتند. گروه اول در مقایسه با گروه دوم، حداقل 90 درصد زمان کمتری را در کنار مادران خود گذراندند. همچنین بیش از 30 درصد زمان کمتری را در کنار سایر نوزادان سپری کردند.
دکتر Maya Opendak، سرپرست این مطالعه، می‌گوید:
یافته‌های ما نشان می‌دهد که آزادسازی مکرر دوپامین در آمیگدال قاعده‌ای جانبی نقش کلیدی در رشد اجتماعی نوزاد دارد. در نتیجه، این ناحیه از مغز ممکن است یک هدف امیدوارکننده برای درک یا حتی درمان اختلالات روانپزشکی باشد. این ناحیه می تواند در تعاملات اجتماعی مانند اوتیسم، اضطراب و افسردگی تداخل ایجاد کند.
در این مطالعه، نویسندگان مطالعه به طور مصنوعی ترشح دوپامین را در BLA در نوزادان مضطرب مسدود کردند. آنها دریافتند که در این حالت رفتار اجتماعی به حالت عادی بازگشته است. در مقابل، افزایش سطح دوپامین در نوزادان پرورش یافته در شرایط غیر استرس زا رفتار اجتماعی آنها را مختل کرد.
Opendak محقق بخش روانپزشکی کودکان و نوجوانان در NYU Langone Health، خاطرنشان می کند. افزایش فعالیت BLA و آسیب اجتماعی فقط در نوزادانی رخ می دهد که در حضور مادرشان دچار استرس می شدند. این موشها اگر به تنهایی استرس را تجربه می کردند، هیچ نشانه ای از این مسائل را نشان نمی دادند. Opendak مطرح کرد که فعال‌سازی مکرر BLA که در یادگیری شرایط تهدید زا نقش کلیدی دارد، نوزادان را وادار می‌کند که بین وجود مادر خود و احتمال بروز خطر رابطه برقرار کنند.
برای بررسی نقش دوپامین در این تجربیات اولیه زندگی، محققان از داروهایی استفاده کردند. این داروها مانع از انتشار این ماده شیمیایی در مغز می شدند.
دکتر Regina Sullivan، نویسنده ارشد این مطالعه، می‌گوید:
«این تحقیق به ما نگاه روشنی می دهد. مکانیسم های ویژه مغزدر شرایط استرس زای دوران کودکی، می تواند منجر به مشکلات رفتار اجتماعی به صورت مادالعمر گردد.
Sullivan، پروفسور دپارتمان روانپزشکی کودکان و نوجوانان در NYU Langone می‌افزاید:
ما می‌توانیم همین رویکرد را برای کشف سایر زمینه‌های رشد مغز مانند حافظه، یادگیری و تشخیص تهدید به کار بگیریم.
دراین مطالعه که در 26 اکتبر در مجله Neuron منتشر شد، تیم تحقیقاتی رفتار صدها نوزاد موش را مشاهده کردند. برای برخی از مادران جوندگان مواد محدودی برای ساختن لانه فراهم شد. در یک سری از تست‌های رفتار اجتماعی، نویسندگان مطالعه مدت زمانی را که نوزادان پس از پنج روز زندگی در این شرایط استرس‌زا به مادر یا همسالان خود نزدیک می‌شوند، اندازه‌گیری کردند. بر اساس یافته‌ها، هر چه مدت زمان قرار گرفتن در معرض استرس بیشتر باشد، نوزادان کمتر به مادرشان نزدیک می‌شوند.
برای بررسی نقش دوپامین در این تجربیات اولیه زندگی، محققان از داروهایی استفاده کردند که مانع از انتشار آن در مغز شود. آنها همچنین با استفاده از نور ترشح دوپامین را در سلول‌های مغزی تحریک و رفتار اجتماعی موشها را پس از شرایط استرس بررسی کردند.
Sullivan می‌گوید: تیم تحقیقاتی قصد دارد تحقیقات را درسایر نواحی مغزی که در پردازش تهدید و پاداش درگیر هستند، گسترش دهد.
او هشدارمی دهد که این مطالعه اثر دوپامین را در یک مسیر مغز مورد بررسی قرار داده است. رفتار اجتماعی شامل شبکه پیچیده ای از سلول ها و مسیرهای دیگری است که باید بیشتر بررسی شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت موسسه سلامت مغز دانا مراجعه نمایید.
زهرا اسماعیلی هستم. پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب و نویسنده وبسایت انستیتو سلامت مغز دانا.
ما در اینجا با انتشار مطالب علمی تلاش میکنیم سهم کوچکی در افزایش آگاهی یکدیگر در شناخت مغز داشته باشیم.
ممنونم که با ما همراه هستید..