یک آزمایش جدید مبتکرانه نشان می دهد که میمون های بزرگ با استفاده از تجربه خود می توانند باورهای غلط دیگران را تشخیص دهند و با استفاده از “تئوری ذهن” خود – اقدامات دیگری را پیش بینی کنند – تواناییی مشترک آنها با انسانها.
تحقیقات جدید این ایده را تقویت می کند که میمون های بزرگ، از جمله شامپانزه ها، نظریه ای برای توانایی ذهن دارند، درست مانند انسان.
وقتی فردی نیازمند را می بینیم و می توانیم درخواست های آنها را برای کمک پیش بینی کنیم، از نظریه ذهن خود استفاده می کنیم. وقتی کسی سعی در فریب دادن یا دروغ گفتن به ما دارد، نظریه ذهن ما، به ما این امکان را می دهد که اهداف فریبنده دیگران را تشخیص دهیم.
اصطلاح تئوری ذهن توانایی فرد را در انتساب حالات ذهنی و مقاصد به انسان دیگر یا “عامل” توصیف می کند. این عبارت برای اولین بار در اواخر دهه 70 در آثار روانشناس دیوید پرمک نمایان شد، هنگامی که این محقق رفتار یک شامپانزه به نام سارا را بررسی کرد.
اگرچه اولین آزمایشاتی که به ما در مفهوم سازی تئوری ذهن کمک کرده است بیش از 4 دهه پیش در شامپانزها صورت گرفت، هنوز جامعه علمی سؤال مهمی را حل نکرده اند – آیا حتی اقوام تکاملی ما هم تئوری ذهن دارند؟
برخی مطالعات قبلی پاسخ مثبت را ارائه داده اند. به نظر می رسد میمون های بزرگ، مانند شامپانزه ها، بونوبوها و اورانگوتان ها به طور دقیق می توانند پیش بینی کنند که “شخص مقابل” دیگر چه کاری انجام خواهد داد.
با این حال، یک سؤال اساسی باقی مانده است – آیا آنها اقدامات یک فرد را بر اساس قوانین ساده رفتاری که مشاهده کرده اند پیش بینی می کنند، یا آیا واقعاً حالت ذهنی فرد را درک می کنند؟
برای روشن شدن سوال فوق، Fumihiro Kano از پژوهشگاه Primate در دانشگاه کیوتو در ژاپن، به همراه تیم بین المللی محققان خود، یک آزمایش مبتکرانه را ابداع کردند.
محققان جزئیات آزمایش و یافته های خود را در ژورنال مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا شرح داده اند.
نمایش تئوری ذهن میمون ها
محققان برای بررسی دقیق اینکه آیا میمون ها نظریه ی ذهن دارند، با استفاده از یک آزمایش استاندارد به نام “باور غلط” شروع کردند.
میمون ها فیلمی را تماشا می کردند که در آن یک انسان میمون نما شیء را از انسان دیگری مخفی می کرد – یعنی عامل. محققان در حالی که میمون ها فیلم را تماشا می کردند، مسیر چشم حیوانات را با استفاده از دستگاه ردیابی چشم، ردیابی و اندازه گیری کردند.
این محقق توضیح می دهد ، “ما در ابتدا فیلمی را بر اساس یک آزمایش روانشناختی ایجاد کردیم – مخصوصاً برای میمون ها هیجان انگیزباشد – و این کار را با فناوری ردیابی چشم ترکیب کردیم تا الگوهای شگفت انگیز را ضبط کنیم .”
در فیلم، میمون چندین بار در پشت شخص دیگرمکان شیء را تغییر می دهد. هدف نهایی این آزمایش این بود که آیا میمون ها می فهمیدند که این شخص “به اشتباه معتقد است شیء در مکان اول قرار دارد”. وقتی که در واقع، انسان میمون نما شیء را به مکان دیگری منتقل کرده بود.
براساس اینکه چقدر نگاه میمون ها روی محلی ثابت می شد که شخص به اشتباه تصور می کرد آن جا شیء را پیدا می کند، کانو و همکاران اینگونه استنباط کردند که میمونها به طور صحیح وضعیت ذهنی مناسبی را به عامل منتسب می کنند.
با این حال، محققان می خواستند آزمایش و نتیجه گیری خود را به بهترین وجه ممکن و به دور از خطا انجام دهند، و این احتمال وجود دارد که میمون ها در جایی که شخص قصد داشت به دنبال یک شیء بر اساس یک قانون ساده رفتار کند – که اولین جایی که او به دنبال شیء میگردد، آخرین محلی خواهد بود که آنها به آن نگاه می کنند.
برای پاسخ دادن به این احتمال ، کانو و تیم او با تغییراتی سعی در دقیق تر انجام دادن آزمایشات خود داشتند.
بر اساس این آزمایشات، محققان نتیجه می گیرند که میمون های بزرگ حالت های ذهنی را بر اساس تجربه خودشان به یک عامل نسبت می دهند و نه به قوانین رفتاری که از قبل مشاهده کرده اند.
کانو اظهار داشت: “ما هیجان زده می شویم که میمونهای بزرگ واقعاً این آزمایش دشوار را پشت سر گذاشتند.”
“نتایج نشان می دهد که ما این توانایی [نظریه ذهن] را با گونه های شبیه تکاملی خود به اشتراک می گذاریم.”
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.