بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال حرکتی پیچیده است. می تواند باعث حرکات غیر عمدی یا غیرقابل کنترل شود. معمولاً به دلیل سطوح پایین دوپامین در مغز رخ می دهد. دوپامین یک ماده شیمیایی است که نقش مهمی در حرکت و هماهنگی دارد. بیماری پارکینسون (PD) یک اختلال پیشرونده است. به دلیل تحلیل رفتن سلول های عصبی در مغز که حرکت را کنترل می کنند، ایجاد می شود.
به طور معمول، دوپامین و سایر انتقال دهنده های عصبی با هم کار می کنند تا به هماهنگی حرکت کمک کنند. اما بدون دوپامین کافی، این امکان پذیر نیست. تخمین‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر حدود 1.5 میلیون نفر در ایالات متحده به بیماری پارکینسون مبتلا هستند. تقریباً 60000 آمریکایی هر ساله با پارکینسون شناسایی می‌شوند. در این مقاله، نقش دوپامین در بیماری پارکینسون و همچنین علائم، تشخیص و گزینه‌های درمانی برای این بیماری را مورد بحث قرار خواهیم داد.
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی است که بر حرکت تأثیر می گذارد و با گذشت زمان بدتر می شود.
این وضعیت به دلیل آسیب یا مرگ سلول‌های عصبی یا نورون‌ها در ناحیه‌ای از مغز به نام ماده سیاه رخ می‌دهد. این بخش از مغز نقش مهمی در کنترل حرکت ایفا می کند. نورون های موجود در جسم سیاه دوپامینرژیک هستند. این بدان معناست که آنها مسئول تولید دوپامین هستند.
اگر فرد قادر به تولید دوپامین نباشد، احتمالاً مشکلات مربوط به حرکت مانند لرزش، سفتی، کندی حرکت و تعادل ضعیف را تجربه خواهد کرد. که همگی از علائم بیماری پارکینسون هستند.
نقش دوپامین در بیماری پارکینسون
دوپامین یک انتقال دهنده عصبی مهم است که نقش مهمی در تعدادی از عملکردهای بدن مانند حرکت و هماهنگی دارد. به این ترتیب، سطوح پایین دوپامین می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در حرکت شود.
دوپامین پیام رسان شیمیایی است که سیگنال ها را بین جسم سیاه و جسم مخطط منتقل می کند. محققان ممکن است از این به عنوان مسیر سیاه و سفید نام ببرند. هر دو جسم سیاه و جسم مخطط بخشی از گانگلیون پایه ای را تشکیل می دهند. درواقع گروهی از ساختارها در مغز هستند که به تسهیل حرکت کمک می کنند.
سطوح پایین دوپامین ممکن است مسیر نیگروستریاتال را مختل کند. باعث ایجاد الگوهای شلیک عصبی غیرطبیعی شود که می تواند منجر به مشکلات حرکتی شود. شواهد نشان می دهد که اکثر افراد مبتلا به پارکینسون تا زمان بروز علائم، 60 تا 80% یا بیشتر از سلول های تولید کننده دوپامین را در جسم سیاه از دست می دهند.
علائم
چهار علامت اصلی PD عبارتند از:
- لرزش: این به لرزشی اشاره دارد که ممکن است فرد مبتلا به PD تجربه کند. اغلب از یک دست شروع می شود اما می تواند از پا یا فک شروع شود. دارای یک حرکت ریتمیک مشخص به جلو و عقب است. در حالت استراحت یا زمانی که تحت استرس هستید آشکارتر است. همچنین ممکن است در هنگام خواب ناپدید شود.
- سفتی: این به سفتی ماهیچه یا مشکل در حرکت اشاره دارد. اغلب، ماهیچه‌ها دائماً منقبض می‌مانند. که ممکن است باعث شود فرد احساس سفتی یا درد کند.
- برادی‌کینزی: به حرکت آهسته یا دشوار اشاره دارد که می‌تواند انجام کارهای ساده را دشوار کند. این ممکن است به این معنی باشد که فعالیت‌های معمولی مانند شستن یا لباس پوشیدن اکنون بسیار طولانی‌تر طول می‌کشد.
- بی ثباتی وضعیتی: تغییر در وضعیت بدن و تعادل ضعیف می تواند خطر سقوط و آسیب های احتمالی را افزایش دهد.
افراد ممکن است علائم پارکینسون را به طور یکسان تجربه نکنند.
پیشرفت این بیماری نیز ممکن است در بین افراد متفاوت باشد. علائم اولیه ممکن است ظریف بوده و به تدریج بروز کنند. افراد ممکن است لرزش های خفیفی را تجربه کنند. متوجه مشکل در حرکت شوند. یا متوجه شوند که انجام وظایف بیشتر طول می کشد.
برخی ممکن است متوجه شوند که علائم از یک طرف بدن شروع می شود. اما در نهایت هر دو طرف را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم اغلب در یک طرف نسبت به طرف دیگر شدت کمتری دارند. با پیشرفت بیماری، علائم ممکن است شروع به تداخل بیشتر با کارهای روزانه کنند.
افراد ممکن است متوجه شوند که تکان خوردن غذا خوردن را برایشان سخت می‌کند. برای بلند شدن از صندلی مشکل دارند و ممکن است خیلی آرام یا با تردید صحبت کنند.
علل
محققان هنوز در مورد علت دقیق بیماری مطمئن نیستند. در حال حاضر، شواهد نشان می‌دهد که به احتمال زیاد ناشی از ترکیبی از ژنتیک و قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی است که باعث این بیماری می‌شود.
دانشمندان تشخیص داده‌اند که بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که نورون‌های مغز دچار اختلال شوند یا بمیرند. یا اینکه دوپامین کمتری تولید کنند. با این حال، دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث این می شود. موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی دلایل بالقوه زیر را پیشنهاد می کند:
ژنتیک
به نظر می رسد چندین جهش ژنتیکی با پارکینسون ارتباط دارند. با این حال، محققان این بیماری را ارثی نمی دانند. تحقیقات نشان می دهد که عوامل ژنتیکی ممکن است تنها حدود 10 درصد موارد را تشکیل دهند.
محیط
قرار گرفتن در معرض برخی از سموم، مانند MPTP یا منگنز، ممکن است منجر به ایجاد این بیماری شود. همچنین ممکن است بسیاری از عوامل محیطی دیگر وجود داشته باشد که در ایجاد این بیماری در افراد مستعد ژنتیکی نقش داشته باشد.
اجسام لویی
فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است رسوبات پروتئینی به نام آلفا سینوکلئین را در مغز خود داشته باشد. کارشناسان ممکن است به این توده پروتئین به عنوان Lewy body اشاره کنند. تجمع این پروتئین ها ممکن است باعث انحطاط نورون ها شود که معمولاً منجر به PD می شود.
میتوکندری
بسیاری از افراد ممکن است از میتوکندری به عنوان نیروگاه سلول یاد کنند. برخی تحقیقات نشان می دهد که اختلال عملکرد میتوکندری ممکن است باعث تخریب عصبی شود که منجر به پارکینسون می شود.
تشخیص
در حال حاضر آزمایش خاصی برای پارکینسون وجود ندارد. پزشک ممکن است بیماری را بر اساس موارد زیر تشخیص دهد:
یک معاینه عصبی و سابقه پزشکی
خون و سایر آزمایشات آزمایشگاهی
اسکن مغز
برخی از آزمایشات تشخیصی که ممکن است پزشک انجام دهد عبارتند از:
DaTscan
این یک تکنیک تصویربرداری است که تعیین می کند چقدر دوپامین در مغز افراد موجود است. این نوع خاصی از تصویربرداری پزشکی هسته ای به نام توموگرافی کامپیوتری با انتشار تک فوتون (SPECT) است.
ام آر آی یا سی تی اسکن
این اسکن های دیگر می توانند سکته مغزی یا تومور مغزی را رد کنند که ممکن است علائم مشابهی ایجاد کند.
آزمایش خون
پزشک ممکن است آزمایش خون را برای رد سایر علل احتمالی مانند آسیب کبدی یا سطح غیر طبیعی هورمون تیروئید پیشنهاد دهد.
تست لوودوپا
لوودوپا (L-Dopa) پیش ساز دوپامین و دارویی است که می تواند سطح دوپامین را افزایش دهد. اگر پس از مصرف L-Dopa علائم بهبودی در فرد نشان داده شود، نشان دهنده تشخیص PD است.
منبع: Dopamine and Parkinson’s disease: What to know (medicalnewstoday.com)
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.