همه رویا می بینند. چه چیزی را که خواب می بینیم به یاد بیاوریم، چه خواب رنگی ببینیم، چه هر شب یا هر چند وقت یکبار. اما یک سوال واقعا بزرگ وجود دارد: رویاهای ما واقعاً چه معنایی دارند؟
این پرسش ها برای قرن ها محققان، روانکاوان و رویاپردازان را مجذوب خود کرده است. این مقاله چیزی است که تحقیقات فعلی در مورد رویاهای ما می گوید.
خواب دیدن چیست؟
رویا دیدن دوره ای از فعالیت ذهنی است که در هنگام خواب اتفاق می افتد. رویا یک تجربه حسی است که شامل تصاویر و صداها و گهگاه بو یا مزه است.
رویاها حتی می توانند احساس لذت یا درد را منتقل کنند. گاهی اوقات یک رویا از یک خط داستانی روایی پیروی می کند و گاهی اوقات از تصاویر به ظاهر تصادفی تشکیل شده است.
اکثر مردم هر شب حدود 2 ساعت خواب می بینند. زمانی، محققان در زمینه خواب فکر می‌کردند که افراد فقط در طول مرحله خواب با حرکت سریع چشم (REM) رویا میبینند. دوره‌ای از خواب عمیق که در طی آن بدن فرآیندهای ترمیمی مهمی را انجام می‌دهد. اما تحقیقات جدیدتر نشان داده است که افراد در مراحل دیگر خواب نیز رویا میبینند.
چرا خواب می بینیم؟
محققان سال هاست که اهداف بیولوژیکی، شناختی و عاطفی رویاها را تجزیه و تحلیل می کنند. در اینجا دو مورد از مهمترین و به خوبی تحقیق شده ترین دلایلی که نیاز به رویاهای خود دارید آورده شده است.
رویاها می توانند به شما در تثبیت خاطرات و پردازش احساسات کمک کنند
محققان پیوندهای مهمی بین تجربیات زندگی بسیار احساسی و تجربیات رویایی قوی پیدا کرده اند. آنها هر دو در یک ناحیه از مغز و در طول شبکه های عصبی یکسان پردازش می شوند. بازپخش تجربیات قدرتمند زندگی تنها راهی است که رویاها می توانند به ما در پردازش احساسات کمک کنند.
همچنین ممکن است رویاها نوعی تمرین حل مسئله ایجاد کنند که ممکن است توانایی شما را برای مدیریت بحران های زندگی واقعی افزایش دهد.
تئوری دیگر این است که رویاها – به ویژه رویا های عجیب – ممکن است با قرار دادن ترس ها در کنار تصاویر رویایی واقعاً عجیب و غریب، به کاهش تجربیات ترسناک به یک “اندازه” قابل کنترل کمک کنند.
رویا دیدن به شما کمک میکند اطلاعات آموخته شده را پردازش کنید
تحقیقات جدید نشان می دهد در حالی که ما در خواب REM هستیم، مرحله ای از خواب که بیشتر رویاهای ما تولید می شوند، مغز در حال مرتب کردن چیزهایی است که در طول روز یاد گرفته ایم یا تجربه کرده ایم.
در یک مطالعه بر روی موش ها در دانشگاه هوکایدو در ژاپن، محققان تولید هورمون متمرکز کننده ملانین (MCH) را دنبال کردند، مولکولی که پیام ها را به مرکز حافظه مغز در هیپوکامپ ارسال می کند.
این مطالعه نشان داد که در طول خواب REM، مغز MCH بیشتری تولید می کند و MCH با فراموشی مرتبط است. محققان به این نتیجه رسیدند که فعالیت شیمیایی در خواب REM به مغز کمک می کند تا اطلاعات اضافی جمع آوری شده در طول روز را رها کند.
چرا بعضی ها فکر می کنند رویا نمی بینند؟
پاسخ کوتاه این است که افرادی که رویاهای خود را به خاطر نمی آورند می توانند به راحتی به این نتیجه برسند که خواب نمی بینند. به یاد نیاوردن رویاها غیرعادی نیست. یک مطالعه بزرگ در سال 2012 با بیش از 28000 نفر نشان داد که فراموش کردن رویا در مردان بیشتر از زنان است.
اما مطمئن باشید، حتی اگر در تمام زندگی خود هرگز به یاد نداشته باشید که خوابی دیده اید، به احتمال زیاد خواب می بینید.
در یک مطالعه در سال 2015، محققان افرادی را که رویاهای خود را به خاطر نمی‌آوردند مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که در هنگام خواب “رفتارها و گفتارهای پیچیده” از خود نشان می‌دهند.
برخی از شواهد نشان می دهد که با افزایش سن، توانایی ما برای به خاطر سپردن رویاهایمان کاهش می یابد، اما اینکه آیا با افزایش سن کمتر رویا می بینیم یا کمتر به خاطر می آوریم زیرا سایر عملکردهای شناختی نیز در حال کاهش هستند، هنوز مشخص نیست.
آیا افراد نابینا خواب می بینند؟
محققان معتقدند پاسخ به این سوال پیچیده است. مطالعات قدیمی‌تر نشان می‌دهد افرادی که بینایی خود را بعد از 4 یا 5 سالگی از دست داده‌اند، می‌توانند در رویاهای خود «ببینند». اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افرادی که نابینا به دنیا می‌آیند (نابینایی مادرزادی) ممکن است در هنگام خواب نیز تجربیات بصری داشته باشند.
در سال 2003، محققان فعالیت مغز در هنگام خواب افراد نابینا مادرزادی و غیرمادرزادی را زیر نظر گرفتند. هنگامی که افراد مورد تحقیق از خواب بیدار شدند، از آنها خواسته شد تا هر تصویری را که در رویاهای آنها ظاهر شده است بکشند.
اگرچه تعداد کمتری از شرکت‌کنندگان نابینای مادرزادی آنچه را که در رویا دیده‌اند به خاطر می‌آورند، اما آن‌هایی که خواب میدیدند، می‌توانند تصاویری از رویاهای خود ترسیم کنند. به طور مشابه، تجزیه و تحلیل EEG نشان داد که هر دو گروه در طول خواب فعالیت بینایی خود را تجربه کردند.
اخیراً، یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که افراد مبتلا به نابینایی مادرزادی و نابینایی غیرمادرزادی، رویاهایی را با صداها، بوها و احساسات واضح‌تر نسبت به افراد بینا تجربه می‌کنند.
تفاوت بین خواب و توهم چیست؟
رویاها و توهمات هر دو تجارب چندحسی هستند، اما چندین تفاوت بین این دو وجود دارد. تفاوت اصلی این است که رویاها زمانی اتفاق می‌افتند که شما در حالت خواب هستید و توهمات زمانی اتفاق می‌افتند که شما بیدار هستید.
تفاوت دیگر این است که رویا معمولاً از واقعیت جدا است، در حالی که توهمات روی بقیه تجربه حسی در بیداری شما ظاهر میشوند.
به عبارت دیگر، اگر یک فرد متوهم عنکبوت را در اتاق ببیند، اطلاعات حسی بقیه اتاق در کنار تصویر عنکبوت کمابیش دقیق پردازش میشود.
آیا حیوانات خواب می بینند؟
هر صاحب حیوان خانگی که پنجه های سگ یا گربه خوابیده را تماشا کرده باشد که به نظر می رسد در حال تعقیب یا فرار است، به این سوال پاسخ مثبت خواهد داد. محققان حوزه خواب حداقل تا آنجا که به اکثر پستانداران مربوط می شود، موافق هستند.
آیا واقعا رویاها با مضامین مشترکی وجود دارد؟
بله، به نظر می رسد موضوعات خاصی در رویاهای افراد تکرار می شوند.
مطالعات و مصاحبه های بی شماری موضوع محتوای رویا را بررسی کرده اند و نتایج نشان می دهد:
شما در حالت اول شخص خواب می بینید.
تکه‌هایی از تجربیات زندگی‌تان، از جمله نگرانی‌ها و رویدادهای جاری، رویا را تشکیل می‌دهند.
رویاهای شما همیشه در توالی های منطقی آشکار نمی شوند.
رویاهای شما اغلب شامل احساساتی قوی هستند.
در یک تجزیه و تحلیل در سال 2018 بر روی بیش از 1200 کابوس، محققان دریافتند که رویاهای بد معمولاً شامل تهدید یا تعقیب یا آسیب دیدن، کشته شدن یا به خطر افتادن عزیزان است.
شاید تعجب نکنید که بدانید هیولاها در کابوس های کودکانه ظاهر می شوند، اما جالب است بدانید که هیولاها و حیوانات هنوز تا سال های نوجوانی در رویاهای بد ظاهر می شوند.
آیا می توانید رویاهای خود را تغییر دهید یا کنترل کنید؟
برخی از افراد می توانند رویای شفاف را القا کنند، که یک تجربه‌خواب واضح است که در طی آن شما متوجه می شوید در خواب هستید. نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد رویای شفاف ممکن است به افرادی که ضربه‌های روحی را تجربه کرده‌اند یا مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند، کمک کند.
اگر کابوس هایی می بینید که خواب و زندگی عاطفی شما را مختل می کند، تمرین درمانی تصویرسازی می تواند کمک کننده باشد.
آیا زیاد خواب دیدن یک اختلال خواب است؟
افراد مبتلا به نارکولپسی اغلب می گویند که رویاهای واضحی می بینند که می تواند عجیب یا ناراحت کننده باشد. نارکولپسی یک اختلال خواب است که مرز بین خواب و بیداری را از بین می برد. افراد مبتلا به این بیماری در طول روز احساس خواب آلودگی و خستگی زیادی می کنند.
چگونه اختلالات خواب روی رویاها تأثیر می گذارد؟
یادآوری رویا در بیماران مبتلا به بی خوابی افزایش می یابد و رویاهای آنها منعکس کننده استرس های فعلیشان است.
آپنه خواب چگونه بر خواب دیدن تاثیر میگذارد؟
آپنه یک اختلال خواب است که باعث قطع شدن های خطرناک تنفس در هنگام خواب می شود. افراد مبتلا به آپنه به طور متوسط ممکن است نسبت به بقیه افراد بیشتر مستعد دیدن کابوس های شبانه باشند. این کابوس‌ها اغلب می‌توانند واضح‌تر از کابوس‌هایی باشند که افراد عادی میبینند.(منبع)
ضروریت ارزیابی اختلالات خواب
اختلالات شایع خواب شامل بی خوابی، خواب‌آلودگی زیاد روزانه و خستگی، اختلالات تنفسی هنگام خواب، اختلالات حرکتی هنگام خواب و اشکالات رفتاری هنگام خواب، در درصدی از افراد جامعه به شکلی مهم و آزاردهنده، دیده می شود.
توجه نکردن به اختلالات خواب و درمان نکردن آنها نه تنها به کارآیی پایین افراد، بلکه به تبعات قابل توجه جسمی و عصب روانشناختی منجر می شود، چنانچه هر یک از ما درجاتی از اختلالات خواب را تجربه می کنیم، ممکن است ارزیابی از سوی متخصص اختلالات خواب و اقدامات تشخیصی و درمانی در مورد ما ضرورت بالینی جدی داشته باشد.
بیش از 80 نوع اختلال خواب وجود دارد که می توانند به طور موثر درمان شوند. مشکلات مرتبط با به خواب رفتن یا خواب آلودگی در طول روز تقریباً 30 درصد از جمعیت بزرگسال ایران را سالانه تحت تأثیر قرار می دهد و یکی از دلایل مهم مرگ و میر است. با این حال به درمان و مدیریت اختلالات خواب اغلب بی‌توجهی میشود.
در انستیتو سلامت مغز دانا مفتخریم با ارائه تکنیک‌های علمی به بهبود خواب شما کمک کنیم. اگر می‌خواهید درباره روش‌هایی که می‌توانید مغز خود را به سلامت بهینه برگردانید، بیشتر بدانید، با ما تماس بگیرید.
(درباره واحد خواب انستیتو سلامت مغز دانا بیشتر بدانید)
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.