نارکولپسی و بی خوابی از اختلالات خواب هستند. یکی از دلایل احتمالی برای وقوع هر دو حالت، مقدار ماده شیمیایی اورکسینی است که یک فرد تولید می کند. بی خوابی می تواند به علت این باشد، که افراد در شب مقدار زیاد اورکسین یا انتشار نامناسب آن را داشته باشند. در حالی که افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است به اندازه کافی ترشح اورکسین را نداشته باشند.
نارکولپسی با “حملات خواب” مرتبط است که می تواند در زمان های غیرمنتظره مانند زمانی که فرد در حال راه رفتن یا انجام سایر فعالیت های بدنی است اتفاق بیفتد. دوره های به خواب رفتن ناگهانی، خواب آلودگی بیش از حد در طول روز و ضعف ناگهانی عضلانی از ویژگی های نارکولپسی است.
بی خوابی همچنین باعث خواب آلودگی بیش از حد در طول روز می شود. بی خوابی با ناتوانی در به خواب رفتن یا ماندن در خواب مشخص می شود. همچنین می تواند باعث شود که فرد صبح زود، چندین ساعت زودتر از زمان لازم از خواب بیدار شود. فرد مبتلا به بی خوابی ممکن است در طول روز به دلیل کمبود خواب با اختلالات عملکردی دست و پنجه نرم کند.
این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا یک فرد می‌تواند هم به نارکولپسی و هم بیخوابی مبتلا شود. در مورد ارتباط بین این دو، شباهت‌ها و تفاوت‌ها، و نحوه درمان هر بیماری نیز مطالبی ارائه میشود.
ارتباط بین نارکولپسی و بیخوابی چیست؟
نارکولپسی و بی خوابی پیام رسان شیمیایی مشترکی به نام اورکسین دارند. این پپتید در فعال کردن بخش‌هایی از مغز که بیداری را افزایش می‌دهند، نقش دارد.
افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است سلول های عصبی طبیعی تولید کننده اورکسین را کمتر داشته باشند. در حالی که افراد مبتلا به بی خوابی ممکن است اورکسین بیش از حد یا ترشح نامناسب اورکسین در شب را داشته باشند. اورکسین بسیار کم ممکن است باعث خواب آلودگی شود و مقدار زیاد آن می تواند باعث ناتوانی در خواب شود.
همچنین ممکن است فرد مبتلا به نارکولپسی بی خوابی را نیز تجربه کنند. در این موارد، فردی با اورکسین بسیار کم نیز ممکن است بی خوابی را تجربه کند.
آیا می توانید هم نارکولپسی و هم بی خوابی داشته باشید؟
یک فرد می تواند هم به نارکولپسی و هم بی خوابی مبتلا شود. در حالی که این دو وضعیت نشان دهنده انتهای مخالف طیف اختلال خواب هستند. فرد مبتلا به نارکولپسی ممکن است در طول روز احساس خستگی شدید کند. اما این افراد معمولاً در خواب شبانه نیز با مشکلاتی مواجه می شوند. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است رویاپردازی واضح داشته باشند. آنها ممکن است سایر اختلالات خواب مانند بی خوابی و آپنه خواب را نیز تجربه کنند.
شباهت ها و تفاوت ها
بی خوابی و نارکولپسی علائم مشترکی مانند خواب آلودگی بیش از حد در طول روز دارند. هر دو این شرایط به دلیل خستگی می تواند منجر به مشکل در تمرکز و عملکرد در طول روز شود. با این حال، آنها همچنین از چندین جهت متفاوت هستند که در زیر به آنها اشاره می کنیم.
نارکولپسی
- یک بیماری مغزی نادر و طولانی مدت است. باعث می شود فرد به طور ناگهانی و اغلب در زمان های نامناسب به خواب برود.
- می تواند باعث کاتاپلکسی شود. از دست دادن موقت کنترل بر عضلات که می تواند منجر به ضعف و فروپاشی فرد شود. این شرایط اغلب در پاسخ به احساسات قوی فرد، مانند طغیان، عصبانیت یا خنده، اتفاق می افتد. نارکولپسی همراه با کاتاپلکسی، نارکولپسی نوع 1 است. نارکولپسی بدون کاتاپلکسی نوع 2 می باشد.
- باعث حملات خواب می شود که در آن فرد به طور ناگهانی و بدون هشدار به خواب می رود.
- ممکن است باعث رویاهای واضح شود که به عنوان توهمات هیپناگوژیک در هنگام به خواب رفتن فرد و توهمات هیپنوپامپیک در هنگام بیداری شناخته شود.
- می تواند باعث فلج خواب، ناتوانی موقت در صحبت کردن، حرکت در هنگام به خواب رفتن یا بیداری شود.
- علت نارکولپسی کمبود اورکسین است. اورکسین یک ماده شیمیایی در مغز است که بیداری را تنظیم می کند.
- افراد مبتلا به نارکولپسی معمولاً به سرعت به خواب می روند. اما می توانند به طور خود به خود چندین بار در طول شب بیدار شوند. آنها در بازگشت به خواب دچار مشکل می شوند.
بیخوابی
- وضعیتی است که در آن افراد به طور منظم به سختی به خواب رفته و در خواب می مانند.
- می تواند باعث بیدار شدن فرد در طول شب شود.
- می تواند باعث شود که فرد خیلی زود از خواب بیدار شود.
- ممکن است حتی بعد از خواب نیز باعث خستگی شود.
- می تواند باعث تحریک پذیری و خستگی در طول روز شود.
نحوه درمان نارکولپسی و بی خوابی
پزشک ممکن است نارکولپسی و بی خوابی را متفاوت درمان کند. اگر بی خوابی از علائم نارکولپسی است، درمان نارکولپسی ممکن است به کاهش بی خوابی کمک کند.
درمان نارکولپسی
هیچ درمانی برای نارکولپسی وجود ندارد. با این حال، ممکن است فرد بتواند با ایجاد تغییراتی برای بهبود عادات خواب خود و مصرف دارو، این بیماری را درمان کند.
شرایط زیر می تواند کمک کننده باشد:
- چرت زدن کوتاه اغلب در طول روز
- پیروی از یک برنامه دقیق زمان خواب و رفتن به رختخواب در همان زمان
- ایجاد یک محیط خواب خوب، مانند یک اتاق آرام و راحت و بدون حواس پرتی
- اجتناب از کافئین و الکل قبل از خواب
- استراحت قبل از خواب
- پزشک ممکن است برای نارکولپسی دارو تجویز کند. این می تواند شامل محرک هایی مانند دگزامفتامین، متیل فنیدات یا مودافینیل برای رفع خواب آلودگی بیش از حد در طول روز باشد. داروهای ضد افسردگی غیر خواب آور مانند سیتالوپرام یا فلوکستین ممکن است به برخی از علائم همراه با نارکولپسی از جمله کاتاپلکسی کمک کنند. سدیم اکسی‌بات می‌تواند هم خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و هم کاتاپلکسی را برطرف کند.
درمان بی خوابی
مانند نارکولپسی، افراد مبتلا به بی خوابی باید عادات خواب خوب را تمرین کنند. مانند رعایت برنامه خواب، استراحت قبل از خواب، و ایجاد یک محیط خواب خوب.
درمان ممکن است عبارتند از :
درمان شناختی رفتاری (CBT)
CBT ممکن است به فرد کمک کند در مورد خواب کمتر احساس اضطراب کند و تفکر مثبت بیشتری ایجاد کند.
داروهای تجویزی
این داروها شامل آگونیست های گیرنده ملاتونین، بنزودیازپین ها است که می توانند عادت ساز باشند. همچنین آگونیست های گیرنده بنزودیازپین و آنتاگونیست های گیرنده اورکسین، مانند سوورکسانت تجویز می شوند.
داروهای بدون نسخه (OTC)
داروهای OTC برای بی خوابی عمدتا آنتی هیستامین ها مانند دیفن هیدرامین و دوکسیلامین هستند. استفاده مزمن از آنتی هیستامین ها می تواند با زوال عقل همراه باشد.بنابراین فرد باید در مورد درمان های OTC یا طبیعی که برای بی خوابی مصرف می کند، به پزشک خود اطلاع دهد.
درمان های طبیعی
درمان های طبیعی ممکن است شامل ملاتونین، اسطوخودوس، منیزیم و ریشه سنبل الطیب باشد.
سایرعلل بی خوابی
سایر علل احتمالی بی خوابی ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- محیط خواب ناخوشایند
- اضطراب، افسردگی و استرس
- کافئین، نیکوتین و الکل
- جت لگ
- نوبت کاری
- مواد مخدر تفریحی، مانند اکستازی یا کوکائین
برخی از شرایط و داروهایی که به درمان این شرایط کمک می کنند نیز می توانند باعث بی خوابی شوند:
- یائسگی
- اختلالات سلامت روان، مانند اختلال دوقطبی
- سندرم پای بی قرار
- بیماری پارکینسون
- بیماری آلزایمر
- تیروئید پرکار
علل احتمالی نارکولپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مشکلات سیستم ایمنی:
بسیاری از محققان فرض می کنند که یک فرآیند خودایمنی به طور انتخابی نورون های اورکسین را ازبین می برد. این امر باعث تولید کمتر اورکسین می شود که باعث می شود مغز کمتر بتواند چرخه خواب را تنظیم کند. علاوه بر این، شروع نارکولپسی در فصل بهار بیشترین میزان را نشان می دهد، که نشان می دهد عفونت زمستانی ممکن است یک محرک باشد. یکی از عفونت‌های احتمالی، فارنژیت استرپتوکوکی است (آنتی‌بادی‌های ضد استرپتوکوک گاهی افزایش می‌یابند). اینحالت به‌ویژه در سال اول پس از شروع نارکولپسی بیشتر دیده میشود.
واکسن Pandemrix:
در سال 2013، محققان ارتباطی بین نارکولپسی و واکسن Pandemrix آنفولانزا در کودکان پیدا کردند. این واکسن در طول اپیدمی آنفولانزای خوکی 2009-2010 مورد استفاده قرار گرفت . با این حال، خطر ابتلا به نارکولپسی حداقل است و احتمال ابتلا به نارکولپسی پس از واکسن 1 در 52000 تخمین زده شده است.
سایر محرک‌های نارکولپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل ژنتیکی که از خانواده به ارث رسیده است
- استرس روانی
- تغییرات هورمونی، مانند دوران یائسگی یا بلوغ
- تغییر در الگوهای خواب
سایر شرایط مرتبط با نارکولپسی
برخی از شرایط دیگر که می توانند با پرخوابی و خواب آلودگی بیش از حد در طول روز نیز بروز کنند عبارتند از :
آپنه انسدادی خواب: این یک اختلال خواب شایع است که با وقفه در تنفس در طول خواب مشخص می شود. این ممکن است منجر به خواب آلودگی در طول روز، تحریک پذیری، تمرکز ضعیف، خروپف بلند و قطع خواب شود.
سندرم کلاین لوین: این یک اختلال نادر است که در آن فرد نیاز به خواب بیش از حد، تا 20 ساعت در روز دارد. همچنین ممکن است فرد به غذای بیش از حد نیاز داشته باشد و ممکن است تغییرات رفتاری مانند میل جنسی غیرمعمول مهار نشده را تجربه کند.
پرخوابی ایدیوپاتیک (IH): این یک وضعیت مزمن است که با دوره هایی از خواب آلودگی شدید و خستگی بدون هیچ دلیل قابل شناسایی مشخص می شود. فرد مبتلا به IH مانند نارکولپسی نوع 1، کاتاپلکسی را تجربه نمی کند.
فرد مبتلا به نارکولپسی ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کند:
- خواب آلودگی مفرط در طول روز
- کاتاپلکسی
- رویاهای واضح و توهمات
- فلج خواب
- خستگی
- افسردگی
- مشکلات شناختی
خلاصه
اگرچه نارکولپسی و بی خوابی در دو طرف طیف بالینی قرار دارند، اما فرد می تواند هر دو بیماری را داشته باشد. بی خوابی نیز گاهی از علائم نارکولپسی است.
این دو در اورکسین شیمیایی مشترک هستند. افراد مبتلا به بی خوابی ممکن است ترشح نامناسب اورکسین در شب داشته باشند که به تنظیم بیداری کمک می کند. در حالی که افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است اورکسین خیلی کم داشته باشند. همچنین محرک های مختلف دیگری برای هر وضعیت وجود دارد.
تغییر به این دو حالت هر دو باعث خواب آلودگی و خستگی در طول روز می شوند، اما تفاوت هایی نیز دارند. نارکولپسی به ویژه نوع یک، با کاتاپلکسی مشخص می شود. بی خوابی معمولاً با مشکل در به خواب رفتن مشخص می شود. افراد مبتلا به هر دو اختلال خواب می توانند از ایجاد یک محیط خواب سالم و راحت و پیروی از برنامه خواب منظم بهره مند شوند. پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای درمان هر بیماری تجویز کند.
زهرا اسماعیلی هستم. پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب و نویسنده وبسایت انستیتو سلامت مغز دانا.
ما در اینجا با انتشار مطالب علمی تلاش میکنیم سهم کوچکی در افزایش آگاهی یکدیگر در شناخت مغز داشته باشیم.
ممنونم که با ما همراه هستید..