از آنجا که بیمارهای عصبی بر سیستم عصبی مرکزی از جمله مغز تأثیر می گذارند، طبیعی است که ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) ممکن است شما را در معرض خطر تشنج و صرع قرار دهد. تشنج در بیماران دچار ام اس از تحریکات الکتریکی غیر طبیعی مغز ناشی می شود که باعث صرع می گردد. این بدین معناست که ام اس و صرع می توانند با هم ارتباط داشته باشند.
طبق گزارش انجمن ملی ام اس، در 5-2 درصد افراد مبتلا به ام اس تشنج رخ می دهد. درحالی که احتمال وقوع تشنج در جمعیت عمومی حدود 1 تا 2 درصد است. بنابراین تصور می شود که صرع در ام اس سه برابر بیشتر رایج است. محققان در مورد علت وقوع تشنج با ام اس اطلاع دقیقی ندارند، اما بین تشنج و نوع شدید بیماری ام اس ارتباط قویتری وجود دارد.
افراد مبتلا به ام اس دچار تشنج می شوند؟
ام اس یک بیماری التهابی است که بر مغز و نخاع تاثیر می گذارد. این اتفاق زمانی می افتد که سیستم ایمنی بدن به غلاف عایق میلین، که اعصاب را می پوشاند حمله می کند. این امر منجر به ضایعاتی می شود که علائم مختلفی را ایجاد می کند. به طور خاص تشنج با بیماری ام اس همراه نیست. با این حال درافراد مبتلا به ام اس نسبت به جمعیت مردم عادی کمی بیشتر اتفاق می افتد.
فرد مبتلا به ام اس می تواند انواع مختلفی از تشنج داشته باشد، اما شایع ترین آنها عبارتند از:
تشنج کانونی آگاهانه:
این نوع تشنج در یک ناحیه از مغز شروع می شود. در این حالت فرد هوشیار است و قادر به تعامل می باشد و در واقع همان تشنج جزئی می باشد. این حملات تشنجی مختصر هستند و در حد چند ثانیه تا کمتر از 2 دقیقه طول می کشند.
کانونی با اختلال آگاهی:
اصطلاح قدیمی تر برای این نوع، تشنج جزئی پیچیده است که از یک ناحیه از مغز شروع می شوند و باعث تغییر در هوشیاری می گردد.
تونیک کلونیک دو طرفه:
قبلاً به عنوان تشنج های عمومی شناخته می شد. این نوع تشنج در یک ناحیه از مغز شروع و به طرف دیگر مغز گسترش می یابد.
علت این تشنج ها چیست؟
مغز حاوی ماده خاکستری و ماده سفید است. ماده خاکستری در قشر (ناحیه درگیر در تفکر) قرار دارد. ماده سفید قسمتی است که ارتباطات بین مناطق حاوی ماده خاکستری را ایجاد می کند.
تخلیه های الکتریکی غیر طبیعی در ماده خاکستری قشر مغز علت تشنج های صرعی است. ام اس بر ماده سفید تأثیر می گذارد. به این دلیل که مقداری از ماده سفید به ماده خاکستری کشیده می شود، برخی معتقدند که ضایعه ناشی از ام اس ممکن است بر ماده خاکستری که با ماده سفید همپوشانی دارد تأثیر بگذارد. این موضوع ممکن است منجر به افزایش تحریک پذیری در قشر و منجر به تشنج شود. هر چند یک مطالعه در سال 2019 رابطه احتمالی بروز بیشتر تشنج در ام اس را نشان می دهد، با این حال این ارتباط هنوز مورد بحث است.
تحقیقات نشان می دهد که خطر ابتلا به تشنج در بیماران دچار ام اس با افزایش مدت ابتلا و تعداد ضایعاتی که ام اس در مغز ایجاد می کند، افزایش می یابد. همچنین طبق مطالعات افرادی که دچار تشنج همراه با ام اس هستند ممکن است ناتوانی شدیدتری را تجربه کنند. دلیل این موضوع این است که تشنج ممکن است آسیب در مغز را افزایش دهد و منجر به ناتوانی بیشتر شود.
امکان ابتلا به ام اس و صرع وجود دارد؟
معمولا تشنج هایی که با ام اس رخ می دهند، تشنج های صرعی هستند. شواهد نشان می دهد که خطر تشنج و صرع در افراد مبتلا به ام اس سه تا شش برابر افراد عادی است.
علائم تشنج
بستگی به نوع تشنج متفاوت است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• تکانه های عضلانی
• بو یا طعم عجیب
• سردرگمی و ناتوانی در پاسخ به محرک ها برای چند دقیقه
• حرکت غیر ارادی بازوها و پاها
• افتادن روی زمین
• از دست دادن هوشیاری
کمکهای اولیه در تشنج
اکثر مردم با علائم تشنج تونیک-کلونیک آشنا هستند. این علائم شامل افتادن، تکان خوردن و بی خبر ماندن فرد از آنچه در اطراف او رخ می دهد، است. برای افرادی که تشنج تونیک کلونیک دارند، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها کمک های اولیه زیر را توصیه میکند:
• آنها را روی زمین راحت قرار دهید.
• آنها را به یک طرف بچرخانیدکه به تنفس بهتر کمک کند.
• برای جلوگیری از آسیب، چیزی نرم زیر سر آنها قرار دهید.
• کراوات آنها یا هر لباس محدود کننده ای را باز کنید.
• عینک آنها را بردارید.
• سعی کنید آنها را نگه ندارید و حرکت آنها را محدود نکنید.
• تنفس دهان به دهان ندهید.
• چیزی در دهان آنها نگذارید.
• تا زمانی که آنها کاملاً هوشیار نیستند، غذا یا نوشیدنی ندهید.
اگر هر یک از موارد زیر در مورد فرد مبتلا به تشنج صدق می کند، باید با اورژانس تماس بگیرد:
- بعد از تشنج در بیدار شدن یا تنفس مشکل دارند.
- آسیب دیدگی دارند.
- بلافاصله پس از اولین حمله، تشنج دیگری دارند.
- دارای شرایط خاص سلامتی مانند بیماری قلبی یا حاملگی هستند.
- در حالی که آنها در آب هستند تشنج رخ می دهد.
- بیش از 5 دقیقه طول می کشد.
درمان تشنج در بیماری ام اس
درمان تشنج در ام اس با استفاده از داروهای ضد صرعی که اکثر تشنجات را درمان میکند، امکان پذیر است.
از جمله:
• فنی توئین
• کاربامازپین
• والپروئیک اسید
• لاموتریژین
• لووتیراستام
داروهای ضد صرع می توانند تعدادی از عوارض جانبی را ایجاد کنند که معمولا علائم ام اس نیز هستند. افرادی که موارد زیر را دارند، باید به پزشک خود اطلاع دهند. پزشک می تواند در صورت وجود علائم ناشی از مصرف دارو یا بدتر شدن بیماری ام اس راهکارهایی ارائه دهد.
این موارد عباتند از:
• ذهن مه آلود
• سرگیجه
• خستگی
• مور مور
• مشکل خواب
قطع یا کاهش مصرف داروهای ضد صرع باید همیشه زیر نظر پزشک انجام شود. قطع ناگهانی مصرف این دارو می تواند باعث تشنج شود.
ممکن است این علائم علت دیگری داشته باشد؟
گاهی اوقات فرد مبتلا به ام اس ممکن است تجربه ای شبیه تشنج داشته باشد. اما در واقع تجلی وضعیت او است که به عنوان علامت حمله ای (Paroxysmal) شناخته می شود. علامت حمله ای یک علامت ناگهانی است که چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد. همچنین ممکن است اشکال مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال، یکی از شکل هایی که ممکن است شبیه تشنج باشد، اسپاسم است.
اشکال دیگر عبارتند از:
- احساس بی حسی در پوست یا سوزن سوزن شدن
- تیرکشیدن در بازوها یا پاها
- مشکل بلع
- ضعف، که می تواند باعث افتادن یا عدم ثبات شود.
- لکنت زبان
- عدم هماهنگی
- ثابت شدن حرکات (واکنش انجماد)
این حملات به علت سیگنال الکتریکی غیر طبیعی در اعصاب مغزی یا نخاعی رخ می دهد. این اعصاب در اثر بیماری ام اس آسیب دیده و علت وقوع آن با تشنج یا صرع متفاوت است. اگرچه علت بیماری صرع نیست، پزشکان ممکن است آن را با داروهای ضد صرع درمان کنند که اغلب به کاهش علائم کمک می کند.
به غیرازعلائم حمله ای، چندین بیماری دیگر می تواند شبیه تشنج باشد.
این بیماری ها شامل:
- غش کردن، که علاوه بر از دست دادن هوشیاری می تواند باعث تشنج نیز شود
- قند خون پایین، که می تواند باعث سرگیجه شود.
- اختلالات خواب، مانند نارکولپسی، که فرد در زمان های نامناسب به خواب می رود.
- اختلالات حرکتی مانند تیک عصبی یا لرزش
- سردرد میگرنی، که ممکن است باعث گیجی فرد شود.
- حملات تشنجی غیر صرعی، که شبیه تشنج های صرعی هستند. اما با شرایط روانی مانند اختلال استرس پس از سانحه همراه هستند.
برخلاف دوره های حمله ای، داروهای ضد صرع نمی توانند به درمان این بیمارها کمک کنند. پزشکان بسته به علت آن درمان مناسب را توصیه می کنند.
تشخیص
شما باید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا به شما بگوید علائم شما علائم حمله ای است یا تشنج واقعی هستند. تست امواج مغزی به نام الکتروانسفالوگرافی (EEG) تفاوت بین این دو را نشان می دهد. همچنین ممکن است آزمایش های آزمایشگاهی و/یا تصویربرداری دیگری برای تایید یا رد تشخیص صرع داشته باشید.
اگر چه ممکن است مدتی با بیماری ام اس زندگی کرده باشید و با علائم آن آشنایی کامل داشته باشید. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما باید تعیین کند که این بیماری چه احساسی را در شما ایجاد می کند. تأخیر در تشخیص صحیح در صورت داشتن تشنج عواقبی داشته و شما را از درمان مناسب باز می دارد.
صرف نظر از اینکه شخص مبتلا به ام اس دارای تشخیص عصبی دوم صرع است، یا در نتیجه ضایعات ام اس دچار حرکات مشابه تشنج شده است، مهم است که توسط تیم مراقبت های بهداشتی متخصص در مغز و اعصاب به درستی مراقبت شود. هر دو موارد از نظر جسمی مختل کننده هستند و می توانند بر توانایی فرد در کار و زندگی عادی تأثیر بسزایی داشته باشند. ارتباط با متخصص و راهکارهای درمانی و منابع مناسب می تواند به فرد کمک کند. در دراز مدت نیز بر سلامت روحی، جسمی و احساسی فرد تأثیر مثبت میگذارد.
موسسه سلامت مغز دانا با بهره گیری از روش های نوین برای تشخیص وجود صرع های تشخیص داده نشده در نوار مغز افراد، می تواند افراد را در آگاه کردن از سلامت مغز خود، یاری دهد. برای اطلاعات بیشتر به واحد ارزیابی و تشخیص و همچنین واحد نقشه برداری مغز مراجعه کنید.
زهرا اسماعیلی هستم. پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب و نویسنده وبسایت انستیتو سلامت مغز دانا.
ما در اینجا با انتشار مطالب علمی تلاش میکنیم سهم کوچکی در افزایش آگاهی یکدیگر در شناخت مغز داشته باشیم.
ممنونم که با ما همراه هستید..