سردرد و استرس
سردرد یک بیماری بسیار شایع است که اکثر افراد در طول زندگی خود بارها آن را تجربه می کنند. علامت اصلی سردرد، درد در سر یا صورت است. این درد می تواند ضربان دار، ثابت، تیز یا کسل کننده باشد. سردردها را می توان با دارو، مدیریت استرس و بیوفیدبک درمان کرد. بیمارانی که اغلب سردرد را تجربه کرده اند، استرس را یکی از فعال کننده های اصلی یا تشدید کننده سردرد گزارش می دهند. مطالعات نشان می دهد که سردرد و استرس تقریبا رابطه مستقیمی با هم دارند.
نقش استرس در سردرد
تصور می شود که استرس می تواند یک عامل مستعد کننده در بروز اختلالات سردرد باشد. استرس باعث تسریع پیشرفت به سمت سردرد مزمن می شود. همچنین استرس موجب تحریک و تشدید دوره های سردرد می شود. از طرف دیگر، تجربه سردرد به خودی خود، می تواند به عنوان یک عامل استرس زا عمل کند.
سردردهای تنشی (TTH) و میگرن شایع ترین اختلالات سردرد اولیه هستند. اینها تا 80 درصد از مردم را تحت تأثیر قرار می دهند. سیستم کنترل استرس در مغز، دارای اجزای مرکزی و محیطی است. اجزای مرکزی آن در هیپوتالاموس و ساقه مغز قرار دارند.
اجزای محیطی شامل بخش های جانبی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال، سیستم آدرنومدولاری سمپاتیک وابسته و اجزای سیستم پاراسمپاتیک است.
فاکتورهای اصلی در سیستم استرس شامل:
- هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین
- آرژنین
- وازوپرسین
- هورمون تحریک کننده ملانوسیت ها
- اندورفین- بی
- گلوکوکورتیکوئیدها و کاتکول آمین ها
- نوراپی نفرین و اپی نفرین
- پپتیدهای وابسته به اوپیوملانوکورتین است.
سیگنال های سیستم استرس، از طریق مسیرهای متفاوتی، بر تنوع عملکردهای شناختی، عاطفی، حسی-عصبی و جسمانی تأثیر می گذارد.
استرس به خودی خود واژه ای نامشخص است.
استرس می تواند به تعداد و بزرگی رویدادهای تجربه شده زندگی باشد. یا ممکن است در حد دردسرهای روزانه، مجموعه ای از واکنش های فیزیولوژیکی که تحت فشار، حالت ناراحتی عاطفی یا ناتوانی در رسیدگی به خواسته های زندگی رخ می دهد، اشاره داشته باشد.
استرس روانی ناشی از تهدیدهای درک شده برای بهزیستی جسمانی یا چالش هایی است که ماهیت شناختی یا احساسی دارند.
مکانیسم های بیولوژیکی مشخصی که استرس در آنها به سردردهای تنشی یا میگرن کمک می کند مشخص نیست. یا این که آیا این مکانیسم ها برای سردردهای تنشی و میگرن مشابه هستند یا متفاوت، در حال حاضر ناشناخته است.
مدل های زیستی-روانی-اجتماعی، تلاش می کنند تا پیدایش پیچیده سردرد را با رابطه چند جهته بین عوامل بیولوژیکی (فیزیولوژیکی)، روانی (شناختی، احساسی، رفتاری) و اجتماعی (محیطی) توضیح دهد.
مدل اتیوپاتوژنتیک برای سردردهای تنشی
نشان می دهد که استرس ممکن است با تشدید پردازش غیرطبیعی درد به سردرد تنشی کمک کند. استعدادهای ژنتیکی، اپی ژنتیکی، روانی-اجتماعی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در ترکیب با مدیریت استرس ناکارآمد معمولی به عنوان عوامل تأثیرگذار بر وقوع و شدت میگرن پیشنهاد شده است.
مطالعات عصبی-فیزیولوژیکی در بیماران میگرنی، تحریک غیرطبیعی قشر و پردازش اطلاعات بین حملات را تشخیص داده است. در حالی که عادت قشر به عنوان یک مکانیسم محافظ در برابر تحریک بیش از حد، در شرایط استرس فیزیولوژیکی دیده می شود.
استرس ممکن است تغییرات شیمیایی اضافی در قشر مغزی در جهت تشدید درد و دفعات حملات میگرنی ایجاد کند.
فرض بر این است که:
مداخلات رفتاری و راهبردهای مقابله با ارتقاء شیوه زندگی متعادل و منظم، استرس را کاهش می دهد. شواهدی مبنی بر تأثیر استرس بر اختلالات سردرد اولیه یا تغییر شیوه زندگی مبتنی بر استرس، باعث کاهش دفعات یا شدت سردرد می شود.
تا آنجا که ما می دانیم، مطالعات طولی مبتنی بر جمعیت که ارتباط بین استرس و دفعات سردرد را با توجه به زیرگونه های خاصی از سردردهای اولیه و سن ارزیابی می کنند، تاکنون انجام نشده است.
بنابراین:
کنسرسیوم آلمانی سردرد مبتنی بر جمعیت (GHC) ارتباط بین شدت استرس و فراوانی سردرد را برای زیرگروه های اصلی سردرد های تنشی، میگرن و میگرن با سردرد تنشی همزمان، و برای گروه های سنی مختلف بررسی کرد.
ما در این مطالعه دریافتیم، شرکت کنندگانی که سردرد گزارش کرده اند، در مقایسه با شرکت کنندگان بدون سردرد، استرس بیشتری را تجربه کرده اند. شرکت کنندگان مبتلا به میگرن، استرس بیشتری نسبت به شرکت کنندگان با سردرد تنشی تجربه کردند.
افزایش استرس با افزایش دفعات سردرد برای همه زیرگونه های سردرد، به ویژه در شرکت کنندگان مبتلا به سردردهای تنشی و افراد جوانتر مبتلا به سردرد، همراه بود. میانگین سطح استرس زنان و مردان تقریباً یکسان بود.
شواهد ارتباط بین سردرد و استرس
شواهد منتشر شده برای تعیین اینکه آیا افرادی که مبتلا به سردرد اولیه هستند، بیشتر عوامل استرس زای زندگی را تجربه می کنند یا نسبت به افرادی که سردرد ندارند، متفاوت واکنش نشان می دهند کافی نیست. داده های مربوط به این موضوع از مطالعه در مجله شیوع و پیشگیری از میگرن آمریکا (AMPP) ارائه شده است.
میگرن و استرس
افراد مبتلا به میگرن مزمن، رویدادهای مهمی زندگیشان گزارش کرده اند که در مقایسه با افرادی که میگرن اپیزودیک دارند، بیشتر استرس زا هستند. نتایج یک مطالعه مقطعی با 1260 نوجوان نشان داد نوجوانانی که دچار سردرد شده اند، نمره استرسشان، میزان بیشتری بوده است. و نوجوانانی که مبتلا به میگرن تشخیص داده شده اند سطوح بالاتری از استرس را نسبت به افراد مبتلا به سردردهای تنشی گزارش کرده اند.
این نتایج با مطالعه قبلی ما مطابقت دارد. به طور کلی نتایج موید ارتباط سردرد و استرس بود. بررسی ها نشان می دهد که شرکت کنندگان مبتلا به سردرد، استرس بیشتری نسبت به شرکت کنندگان بدون سردرد تجربه کرده اند. و شرکت کنندگان مبتلا به میگرن، استرس بیشتری را نسبت به شرکت کنندگان با سردرد تنشی تجربه کرده اند.
تفاوت های جنسیتی متعددی در پاسخگویی به استرس وجود دارد.
دانشمندان نشان دادند که زنان بیشتر در معرض استرس هستند. نتایج مطالعات دیگر ممکن است به دلیل اندازه گیری استرس متفاوت باشد. نتایج تحقیقات ما، به شواهدی کمک می کند که افراد مبتلا به سردرد اولیه، استرس بیشتری را تجربه می کنند.
در حال حاضر مشخص نیست که آیا تغییرات شدت استرس بر تکرار دفعات سردرد تأثیر می گذارد و آیا تاثیر استرس بر فرکانس سردرد برای میگرن و سردرد تنشی متفاوت است یا خیر. بررسی 114 فرد مبتلا به سردرد به مدت 28 روز متوالی، نشان داد که فراوانی وقایع استرس زا با فراوانی سردرد رابطه مثبت و معنی داری دارد. این بدان معناست که هرچقدر شرایط استرس زا در زندگی افراد بیشتر باشد، دفعات سردرد نیز در آن ها بیشتر خواهد بود.
این نتایج با یافته های قبلی ما نیز سازگار است.
علاوه بر این، ما برای زیرگروه های مختلف سردرد و گروه های سنی نیز تمایز قائل شدیم. افزایش استرس، با افزایش دفعات سردرد برای همه زیرگونه های سردرد رابطه مثبت داشت. اما در شرکت کنندگان جوانتر و در شرکت کنندگان با سردرد تنشی، نشان داده شد که شرکت کنندگان بین 61 تا 71 با میگرن یا میگرن با سردرد تنشی همزمان، با افزایش استرس، هیچگونه افزایشی در تکرار دفعات سردرد را تجربه نکردند.
به طور کلی، ارزیابی دقیق این مطالعه کوهورت، نشان می دهد که افزایش استرس با افزایش تعداد روزهای مبتلا به سردرد متناسب است. ارتباط بین استرس و سردرد، علاوه بر بیماران میگرنی، در افراد جوانتر مبتلا به سردرد تنشی نیز دیده شد.
تداخل روانی استرس با سردرد
در سردرد های میگرنی، کمی بیشتر از سردردهای تنشی یا سردردهای تنشی همزمان با میگرن است. نکته جالب توجه این است که این ارتباطات ذکر شده، در جوانترها شدیدتر است. بنابراین افراد در راس امور باید در مورد سن افراد میگرنی و استرس تجدید نظر کنند.
مطالعه ما از این نظر بسیار اهمیت دارد که در مورد رویکردهای جدید مدیریت استرس در جامعه مفید خواهد بود. از جمله درمان های موثر و به روز برای درمان سردردها به خصوص سردردهای میگرنی، استفاده از تکنیک نوروفیدبک یا بیوفیدبک است. ما در انستیتو سلامت مغز دانا با تیم چند تخصصی در کنارتان هستیم.
منبع: https://doi.org/10.1177/0333102414563087
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.