آتروفی مغز، از بین رفتن سلول های مغزی به نام نورون ها است. آتروفی همچنین اتصالاتی را که به ارتباط سلول ها کمک می کند، از بین می برد. این امر می تواند نتیجه بسیاری از بیماری های مختلف باشد که به مغز آسیب می رساند، از جمله سکته مغزی و بیماری آلزایمر.
با افزایش سن، به طور طبیعی برخی از سلول های مغز را از دست می دهید. اما این روند کند است. آتروفی مغزی مرتبط با بیماری یا آسیب سریع‌تر رخ می‌دهد و آسیب‌رسان‌تر است.
مشکل آتروفی می تواند قسمت های مختلف مغز را تحت تاثیر قرار دهد.
- آتروفی کانونی. سلول‌ها را در نواحی خاصی از مغز تحت تأثیر قرار می‌دهد. و منجر به از دست دادن عملکرد در آن مناطق خاص می‌شود.
- آتروفی عمومی. بر سلول های سراسر مغز تأثیر می گذارد.
امید به زندگی در میان بیماران مبتلا به آتروفی مغز می تواند تحت تأثیر شرایطی باشد که باعث کوچک شدن مغز شده است. افراد مبتلا به بیماری آلزایمر به طور متوسط 4 تا 8 سال پس از تشخیص زندگی می کنند. افرادی که مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس هستند، در صورتی که وضعیت آنها به طور موثر درمان شود، می توانند تقریباً عمر طبیعی داشته باشند.
علائم آتروفی مغز چیست؟
علائم آتروفی مغز بسته به اینکه کدام ناحیه یا ناحیه ای از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است متفاوت است.
- زوال عقل. از دست دادن حافظه، یادگیری، تفکر انتزاعی و کارکردهای اجرایی مانند برنامه ریزی و سازماندهی است.
- تشنج. موجی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز است که باعث حرکات تکراری، تشنج و گاهی از دست دادن هوشیاری می شود.
- آفازی ها. شامل مشکل در صحبت کردن و درک زبان است.
علل آتروفی مغز چیست؟
صدمات، بیماری ها و عفونت ها می توانند به سلول های مغز آسیب برسانند و باعث آتروفی شوند.
صدمات
- سکته. زمانی اتفاق می افتد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود. بدون خون غنی از اکسیژن، نورون‌های این ناحیه می‌میرند. عملکردهایی که توسط آن نواحی مغز کنترل می شوند – از جمله حرکت و گفتار – از بین می روند.
- آسیب تروماتیک مغزی. آسیب مغزی است که ممکن است در اثر سقوط، تصادف وسیله نقلیه موتوری یا ضربه های دیگر به سر ایجاد شود.
بیماری ها و اختلالات
- بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل شرایطی هستند که در آن سلول های مغز به تدریج آسیب می بینند. و توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر را از دست می دهند. این باعث از دست دادن حافظه و توانایی تفکر می شود. که به اندازه کافی زندگی را تغییر می دهد. بیماری آلزایمر که معمولا پس از 60 سالگی شروع می شود علت اصلی زوال عقل است. این بیماری مسئول 60 تا 80 درصد موارد است.
- فلج مغزی. یک اختلال حرکتی است که به دلیل رشد غیرطبیعی مغز در رحم ایجاد می شود. باعث عدم هماهنگی عضلات، مشکل در راه رفتن و سایر اختلالات حرکتی می شود.
- بیماری هانتینگتون . یک بیماری ارثی است که به تدریج به نورون ها آسیب می رساند. معمولاً در اواسط زندگی شروع می شود. با گذشت زمان، توانایی های ذهنی و جسمی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد. و شامل افسردگی شدید و کریا (حرکات غیرارادی و رقص مانند در سراسر بدن) می شود.
- لوکودیستروفی ها. گروهی از اختلالات نادر و ارثی هستند که به غلاف میلین آسیب می رسانند – یک پوشش محافظ که سلول های عصبی را احاطه کرده است. معمولاً از دوران کودکی شروع می شود. می تواند باعث مشکلات حافظه، حرکت، رفتار، بینایی و شنوایی شود.
- مولتیپل اسکلروزیس. معمولا در سنین جوانی شروع می شود و زنان را بیشتر از مردان مبتلا می کند، یک بیماری خود ایمنی است. که در آن سیستم ایمنی به پوشش محافظ اطراف سلول های عصبی حمله می کند. با گذشت زمان، سلول های عصبی آسیب می بینند. در نتیجه، مشکلاتی در حس، حرکت و هماهنگی ممکن است رخ دهد. با این حال، مانند سایر بیماری های ذکر شده، می تواند منجر به زوال عقل و آتروفی مغز نیز شود.
عفونت ها
- ایدز. یک بیماری ناشی از ویروس HIV است که به سیستم ایمنی بدن حمله می کند. اگرچه ویروس مستقیماً به نورون ها حمله نمی کند، اما از طریق پروتئین ها و سایر موادی که آزاد می کند به اتصالات بین آنها آسیب می رساند. توکسوپلاسموز مرتبط با ایدز همچنین می تواند به نورون های مغز آسیب برساند.
- آنسفالیت. به التهاب مغز اشاره دارد. این بیماری اغلب توسط هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می شود. اما سایر ویروس ها مانند نیل غربی یا زیکا نیز می توانند باعث آن شوند. این ویروس ها به نورون ها آسیب می رسانند و علائمی مانند گیجی، تشنج و فلج ایجاد می کنند. یک بیماری خودایمنی نیز می تواند باعث انسفالیت شود.
- نوروسیفلیس. بیماری است که به مغز و پوشش محافظ آن آسیب می رساند. این می تواند در افراد مبتلا به سیفلیس بیماری مقاربتی که به طور کامل درمان نمی شوند رخ دهد.
برخی از این شرایط – مانند نوروسیفلیس، ایدز و آسیب مغزی تروماتیک – ممکن است قابل پیشگیری باشند. انجام رابطه جنسی ایمن با پوشیدن کاندوم می تواند از ابتلا به سیفلیس و عفونت HIV جلوگیری کند.
بستن کمربند ایمنی در ماشین و گذاشتن کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری یا موتور سیکلت می تواند به جلوگیری از آسیب های مغزی کمک کند.
سایر شرایط مانند بیماری هانتینگتون، لوکودیستروفی ها و مولتیپل اسکلروزیس قابل پیشگیری نیستند.
گزینه های درمان
هر شرایطی که باعث آتروفی مغز می شود به طور متفاوتی درمان می شود.
- سکته مغزی با داروهایی مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (TPA) درمان می شود. که لخته را حل می کند تا جریان خون را به مغز بازگرداند. جراحی همچنین می تواند لخته خون را از بین ببرد یا رگ خونی آسیب دیده را ترمیم کند. داروهای ضد انعقاد و کاهش فشار خون می توانند از سکته مغزی دیگر جلوگیری کنند.
- آسیب مغزی تروماتیک را می توان با جراحی نیز درمان کرد که از آسیب اضافی به سلول های مغز جلوگیری می کند.
- مولتیپل اسکلروزیس اغلب با داروهای اصلاح کننده بیماری مانند ocrelizumab (Ocrevus)، گلاتیرامر استات (کوپاکسون) و فینگولیمود (Gilenya) درمان می شود. این داروها به جلوگیری از حملات سیستم ایمنی که به سلول های عصبی آسیب می زند کمک می کند.
- ایدز و انواع خاصی از آنسفالیت با داروهای ضد ویروسی درمان می شوند. استروئیدها و داروهای آنتی بادی خاص می توانند آنسفالیت خود ایمنی را درمان کنند.
- سیفلیس با آنتی بیوتیک هایی درمان می شود که به جلوگیری از آسیب سلول های عصبی و سایر عوارض بیماری کمک می کند.
- هیچ درمان یا درمانی واقعی برای آسیب مغزی ناشی از بیماری آلزایمر، سایر اشکال زوال عقل، فلج مغزی، بیماری هانتینگتون یا لوکودیستروفی وجود ندارد. با این حال، برخی از داروها می توانند علائم این بیماری ها را تسکین دهند اما به علل آنها حمله نمی کنند.
تشخیص
روند تشخیص بستگی به شرایطی دارد که پزشک شما مشکوک به آن هستید. معمولاً شامل یک معاینه فیزیکی و به دنبال آن آزمایشات خاصی است.
آتروفی مغزی در اسکن های تصویربرداری مغز مانند موارد زیر نشان داده می شود:
- توموگرافی کامپیوتری (CT). از تصاویر اشعه ایکس از زوایای مختلف برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز شما استفاده می کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). پس از قرار دادن مغز در معرض یک میدان مغناطیسی مختصر، تصاویر مغز را روی فیلم ایجاد می کند.
چشم انداز
چشم انداز یا پیش آگهی شما بستگی به این دارد که کدام بیماری باعث آتروفی مغز شما شده است. برخی از شرایط – مانند سکته مغزی، آنسفالیت، ام اس یا ایدز – با درمان قابل کنترل هستند. آتروفی مغز را می توان در برخی شرایط کند یا متوقف کرد. برخی دیگر – مانند آلزایمر و بیماری هانتینگتون – به مرور زمان هم علائم و هم از نظر آتروفی مغز بدتر می شوند.
در مورد علت آتروفی مغز، درمان‌های احتمالی و چشم‌اندازی که می‌توانید انتظار داشته باشید، با پزشک خود صحبت کنید.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.