پزشکی مبتنی بر شواهد (به انگلیسی: Evidence Based Medicine) که به اختصار EBM گفته می‌شود. می‌کوشد زبانی علمی و مشترک برای پزشکان به‌وجود آورد و از تلفیقی بین بهترین دانش موجود (شاهد یا Evidence) با تجربه بالینی و ارزش‌های بیمار استفاده می‌کند.
اصول اولیه پزشکی مبتنی بر شواهد، بر سه پایه قرار دارد:
شواهد که بهترین دانش موجود هستند عبارتند از تحقیقات بالینی رایج که جهت تعیین درستی و دقت تست‌های تشخیصی، اندازه‌گیری میزان تاثیر رژیم‌های درمانی، و مانند آن انجام می‌شود.
شواهد جدید حاصل از تحقیقات بالینی، تست‌های تشخیصی و درمان‌های قبلی را باطل کرده و آنها را با شواهد جدید دقیق‌تر و قابل اعتمادتر جایگزین می‌کنند.
مهارت بالینی پزشک، تخصص و قدرت تشخیص سریع علائم بیماری، خطرات و فواید تداخل‌های احتمالی، ارزش‌های فردی و انتظارات بیمار که مستقیماً مربوط به پزشک و تجربیات بالینی او می‌شود.
ارزش‌های بیمار، که شامل ترجیح‌ها، نگرانی‌ها و توقع‌های ویژه هر بیمار می‌شود که از نظر بالینی مهم هستند و لازم است پزشک هنگام تصمیم گیری بالینی آنها را در نظر بگیرد.
دکتر محمد نامی، متخصص علوم اعصاب و مدیر انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس، همراه با دکتر شیما سازگاری در Swiss Alternative Medicine، به عنوان مدعوین در World Health Innovation Summit در این زمینه سخنان ارزنده ای را ارائه می دهند.
دکتر محمد نامی:
“من دارای زمینه پزشکی هستم و دکترای خود را در زمینه علوم اعصاب شناختی گذرانده ام. از آن زمان تصمیم گرفتم مطالعات مغز را به عنوان شغل خود انتخاب کنم، زیرا بسیار هیجان انگیز است. اینکه چگونه ما اطلاعات زیادی را توسط ملیاردها نورون و ارتباطات آن ها گرد هم می آوریم، به تفکر می پردازیم و با افراد و نزدیکان خود تعامل عاطفی برقرار می کنیم. رفتارها و جنبه های شناختی و نحوه زندگی کردن، بهره وری و عملکرد شخصی ما حتی لذت بخش تر هم می باشد.
با همکاری دکتر شیما سازگاری در زمینه یک ابتکار جدید به نام “مغز فراگیر” همکاری هایی را انجام داده ایم که در طی صحبت هایمان توضیحاتی را در این زمینه ارائه خواهیم داد.”
در زمینه همه گیری ویروس کرونا جدید چه کاری می توانیم انجام دهیم و چه رویکردهایی دارویی را می توانیم اتخاذ کنیم؟ آیا می توان از داروهای طبیعی استفاده کرد؟ پزشکی جایگزین در حال ظهور است. چه چیزی در پزشکی جایگزین در مورد “پیشگیری” معتبر است؟ و در ایران وضعیت مراقبت از مردم در مقابل این عفونت چگونه پیش می رود؟
دکتر محمد نامی:
“در سراسر جهان ما به دیدگاه جامعی از مشکلات شخصی می پردازیم که بخشی زیادی از این نوع دیدگاه به سلامت مغز بر میگردد.
اینکه چگونه مغز می تواند با نگرانی های استرس زا و تنش های محیط اطراف خود کنار بیاید. این مسائل تنش زا نه تنها مربوط به بهداشت و جلوگیری از ابتلا به عفونت است، بلکه نگرانی های مالی و شخصی را نیز شامل می شود.
می توانم در پاسخ، این موضوع را اینگونه بیان کنم:
در واقع این رویکرد پزشکی را می توان تحت عنوان “P4” ارائه داد.
Predictive Medicine: پزشکی پیش بینی کننده که پیش بینی می کند با توجه به سبک زندگی و شرایط خواب، ورزش، تغذیه و مصرف الکل به چه میزان در آینده احتمال ابتلا به بیماری های شناختی و دمانس در من وجود خواهد داشت؟
Preventive Medicine: پزشکی پیشگیری کننده، مثلا یک زن 57 ساله مراجعه می کند، در این شرایط با شاخص های پیشگیری که فراتر از دارو و معاینه می باشد باید به فرد ترکیبی از درمان های دارویی و مداخلات شناختی داده شود.
Precision Medicine: پزشکی فردی سازی شده، بیماران متفاوت پروتوکول درمانی متفاوتی نیز نیاز دارند. نقشه شناختی-رفتاری باید مناسب هر فرد باشد و شخصی سازی شود.
participatory medicine: پزشکی مشارکتی، در این حالت بهتر است بین پزشک و بیمار و حتی متخصصان مختلف برای بررسی و در نظر گرفتن شرایط ویژه بیمار مشارکت وجود داشته باشد.
مثلا داروهای پیشگیرانه چگونه می توانند به مردم کمک کنند تا با این نگرانی کنار بیایند، همزمانی این بیماری جدید در افرادی که مبتلا به اضطراب مزمن و یا اختلال وسواس اجباری هستند- این افراد همیشه با افکار خود در مورد همه چیز دست و پنجه نرم می کنند- اینکه هنگام اخذ یک رویکرد درمانی شما از دیدگاه مغز، به این افراد نزدیک شوید و این بسیار مهم است. سلامت مغز از نظر ذهنی و شناختی عمل می کند.
شخصی سازی رویکردهای درمانی بسیار مهم می باشند، چرا که هر فرد ساختار مخصوص خود را دارد: مثل ژنتیک، ترکیبات پروتئینی و …
در واقع شما آن چه که هر فرد در اختیار دارد را بزرگنمایی می کنید و سعی در پیدا کردن راهی دارید که توسط آن به شخص کمک کنید.”
شما چگونه از پزشکی چایگزین در ایران استفاده می کنید؟
دکتر محمد نامی:
“در ایران این روش رواج کمتری دارد و و به عنوان یک روش اصلی مورد استفاده قرار نمی گیرد. اما دانشگاه ها در ایران برنامه هایی را برای آموزش در این زمینه تهیه کرده اند. با کنار هم قرار دادن جنبه های مختلف این نوع پزشکی مانند پزشکی یونان و چین، یک رویکرد چند وجهی یکپارچه به وجود می آید که برای سلامت جامعه بسیار مفید خواهد بود.
اگر بخواهیم در پزشکی رویکردی را برجسته کنیم، هدف قرار دادن سلامت و رفاه جهانی، از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد. همچنین همزمان باید تعادل را نیز برقرار کنیم.
در پزشکی مدرن، ما همه جنبه ها را در کنار هم قرار می دهیم و در واقع، این هم افزایی تمامی رشته های مختلف می باشد.
“ادغام تمام قلمروهای مختلف علمی”
فناوری نانو، فناوری اطلاعات و بیوتکنولوژی و علوم شناختی. در واقع، شما باید بدانید رویکرد جامعه در مورد بهداشت چیست؟ از آن جا که مانند سال 2001، در ایالات متحده و ده سال بعد در اروپا، مفهومی شروع به توسعه کرد تحت عنوان:
“دانش و فناوری را به نفع جامعه همگرایی کنید.”
بنابراین وقتی در مورد مسائل بهداشتی بحث می کنیم، همچنین با استفاده از فناوری ها و رویکردهای جدید، باید به نفع جامعه آن را پیش ببریم.
برای اطلاعات بیشتر به مؤسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.