توجه کردن
توانایی توجه به چیزهای مهم – و نادیده گرفتن بقیه چیزها – یک مهارت حیاتی برای بقا در طول تاریخ بشر بوده است. توجه می تواند به ما کمک کند آگاهی خود را بر جنبه خاصی از محیط، تصمیمات مهم یا افکاری که در سرمان وجود دارد متمرکز کنیم. حفظ تمرکز یک چالش همیشگی برای افراد در هر سنی است. مردم مدت‌هاست که به دنبال استراتژی‌ها، ترفندها و داروها هستند تا به آنها کمک کند در مسیر خود باقی بمانند.
چرا توجه مهم است؟
توجه به ما کمک می کند در مدرسه یاد بگیریم، در محل کار پیشرفت کنیم و روابط موفقی ایجاد کنیم. اما وقتی به خطر بیفتد، هر نوع دستاوردی به مراتب چالش برانگیزتر می شود. ممکن است به نظر برسد که برخی افراد به طور طبیعی کنترل بیشتری بر تمرکز خود دارند. اما توانایی بیشتر افراد برای توجه بسته به موقعیت، تعداد حواس‌پرتی‌هایی که با آنها مواجه می‌شوند، و اینکه آیا آنها از کمک محرک‌هایی مانند کافئین یا ریتالین استفاده می‌کنند، متفاوت است.
دیگران – به ویژه آنهایی که ADHD یا سایر نگرانی‌های مربوط به سلامت روان دارند – ممکن است برای توجه کردن حتی زمانی که مهم‌تر است تلاش کنند.
چگونه تمرکز کنیم؟
افراد می توانند هم توسط نیروهای داخلی، مانند افکار سرگردان، و هم نشانه های بیرونی، مانند صدای یک پیام متنی، منحرف شوند. هنگامی که ذهن به دنبال حواس پرتی است یا توسط آن ربوده می شود، تقریباً غیرممکن است که خود را مجبور به تمرکز مجدد یا توجه روی کار در دست انجام دهیم. به خصوص اگر آن موضوع خسته کننده یا چالش برانگیز باشد.
برخی از محققانی که بحث توجه را مورد مطالعه می دهند، آن را نوعی ماهیچه می دانند که با تمرین می توان آن را تقویت کرد و این فرضیه را مطرح کرده اند که استراتژی ها یا تکنیک های خاصی ممکن است به ویژه در ایجاد ظرفیت در درازمدت موثر باشند.
یکی از استراتژی‌هایی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، تمرکز حواس است که توانایی مغز را برای هدایت توجه به نشانه‌های خاص پرورش می‌دهد.
وقتی ذهن سرگردان است
افرادی که به‌عنوان فرد خیال‌پرداز شناخته می‌شوند، اغلب به‌عنوان فردی ناکارآمد یا فردی با رفتار کودکانه شناخته می شوند. حقیقت ممکن است بسیار متفاوت باشد. “رویاپردازان شاد” از تصاویر، فانتزی ها و مونولوگ های درونی خود ساخته استفاده می کنند تا آینده خود را ترسیم کنند. خود را سرگرم کنند و راه حل های خلاقانه ای برای چالش های خود ایجاد کنند.
امروزه، با این زندگی در محیط پر از حواس پرتی، برخی از کارشناسان پیشنهاد می کنند که باید زمان بیشتری را صرف رویاهای خود کنیم. به جای نشان دادن کمبود توجه، سرگردانی گاه به گاه ذهن می تواند به ما کمک کند تا به یاد بیاوریم موثرتر، مشکلات را خلاقانه تر حل کنیم و سلامت روانی بیشتری را حفظ کنیم.
زندگی با اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
افرادی که به طور مداوم با بی توجهی، حواس پرتی، بیش فعالی و تکانشگری دست و پنجه نرم می کنند ممکن است به اختلال عصبی رفتاری معروف به اختلال کمبود توجه/بیش فعالی یا ADHD مبتلا باشند.
تقریباً 5 تا 11 درصد از کودکان ممکن است با ADHD زندگی کنند که احتمالاً آن را به شایع ترین اختلال سلامت روان دوران کودکی تبدیل می کند. اما ADHD بر بسیاری از بزرگسالان نیز تأثیر می گذارد و یادگیری، کار و برقراری روابط سالم را با چالش مواجه می کند. ترکیبی از درمان و محرک ها اغلب برای کمک به درمان ADHD استفاده می شود.
چگونه توجه به تجربه شکل می دهد؟
اخیراً با کمی تأخیر (طبق معمول) با ماشین وارد دانشگاهی شدم که در آن تدریس می کنم. متوجه شدم که در ترافیک به هر ماشینی که خیره شده‌ام که به من اجازه نمی‌دهد جلوی آنها بپیچم یا جسارت قطع کردن حرفم را داشت، احساس خصومت و ناامیدی می‌کردم. متوجه شدم که در واقع خصومت و ناامیدی را تمرین می‌کنم. و به آن حالات ناخوشایند ذهنی دامن می‌زنم، به طوری که این احساسات در واقع با هر ماشین و هر تکرار بیشتر می‌شوند.
در عوض به طور انتخابی توجهم را به تمرین سخاوت و صبر معطوف کردم. فضایی را برای ماشینی ایجاد کردم که جلوی من بیاید. متوجه شدم که حالم بهتر شده است. به همین ترتیب، زمانی که توجه و قدردانی را تمرین کردم، و متوجه شدم که درختان با وجود سرما شروع به جوانه زدن می کنند، احساس بلند شدن مشابهی کردم.
“آنچه ما به آن توجه می کنیم رشد می کند.”
این بدان معنی است که توجه و آگاهی ما تأثیر قدرتمندی بر تجربه و در نتیجه روحیه ما دارد. رویدادهای منفی، ناامید کننده و آسیب زا به طور طبیعی توجه ما را به آنها جلب می کند. و این منطقی است: ما باید متوجه شویم که چه زمانی صدمه دیده ایم. یا چه زمانی درد داریم تا بتوانیم به مواردی که قادر به رسیدگی و مراقبت از خودمان هستیم و آنچه برایمان اهمیت دارد بپردازیم.
با این حال، این پاسخ طبیعی توجه به مشکلات نیز می تواند به راهی برای تقویت (“رشد”) ناراحتی تبدیل شود که در واقع مفید نیست. من با عصبانیت به هر راننده‌ای که اجازه نمی‌داد جلویش بپیچم شدم. اتفاقی که باعث شد من دیر به مدرسه برسم. تمرکز روی داستان عصبانی خود درباره آنها (آنچه تصور می‌کردم عدم توجه آنها به من بود) باعث شد احساس می کنم کمتر سخاوتمند هستم و با تمام تجربه ام مرتبط هستم.
این بدان معنا نیست که ما باید چیزهای خسته کننده را نادیده بگیریم.
در عوض، ما می‌توانیم آگاهی خود را گسترش دهیم تا جنبه‌های ناامیدکننده یا حتی خوشایند و معنادار کمتری از تجربه ما را نیز شامل شود.
وقتی کسی مهربان است یا زمانی که جنبه‌ای از محیط فیزیکی ما خوشایند است، می‌توانیم توجه کنیم. حتی می‌توانیم متوجه شویم که ریه‌هایمان نفس می‌کشد. قلب‌هایمان می‌تپد و آنها را به چیزهایی که با توجه خود در حال رشد هستیم اضافه کنیم. تمرین این امر در طول کاری معمولی مانند رفت و آمد می تواند به ما کمک کند. از این نظر که مهارتی را برای به کارگیری آن در موقعیت های پیچیده تر و پویاتر در جاهای دیگر زندگی خود ایجاد کنیم.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی رایگان، با ما در انستیو سلامت دانا در تماس باشید.
منبع: Attention | Psychology Today
How Attention Shapes Experience | Psychology Today
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.