نیمه های چپ و راست مغز ما متفاوت هستند، زیرا هر نیمکره در عملکردهای خاصی تخصص دارد. به عنوان مثال، برای اکثر مردم نیمکره چپ – که کنترل دست راست را بر عهده دارد- در مورد زبان، غالب است. اما عدم تقارن مغزی گاهی در افراد مبتلا به اختلالات رشدی یا روانشناختی مانند اوتیسم دیده می شود که با علائمی مانند اختلال در شناخت اجتماعی، رفتار تکراری و علایق محدود همراه است.
دانشجوی دکترا، Merel Postema توضیح می دهد: “مطالعات قبلی نشان می دهند که درافراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، عدم تقارن معمولی برای زبان یا کنترل دست، دیده نمیشود. با این حال، هنوز مشخص نیست که عدم تقارن آناتومی مغز در اوتیسم تحت تأثیر قرار گرفته باشد، زیرا مطالعات مختلف یافته های مختلفی را گزارش کرده اند. “
آیا مبتلایان به اوتیسم مغز متقارن تری دارند؟
برای حل این سوال، دانشمندان کنسرسیوم بین المللی پژوهشگران مغز ENIGMA تصمیم گرفتند یک مطالعه بزرگ را بر اساس اسکن های مغزی که طی بیش از 20 سال در کشورهای مختلف جمع آوری شده، انجام دهند. با استفاده از داده های اسکن مغزی از 1،774 فرد مبتلا به اوتیسم و 1،809 افراد سالم به عنوان گروه کنترل، تاکنون بزرگترین مطالعه در خصوص پاسخگویی به این سؤال بوده است.
این تیم دریافتند که نیمکره های چپ و راست مغز در واقع در افرادی که مبتلا به اوتیسم هستند بیشتر شبیه هستند ومتقارنترند. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به ASD عدم تقارن مغزی کمتری داشتند. عدم تقارن کاهش یافته، بیشتر در ضخامت قشر مغز، در مکانهای مختلف سطح مغز مشاهده شده است.
در مغز سالم، ضخامت قشر مغز (لایه نازک ماده خاکستری که مغز را پوشانده است) بین نیمکره چپ و راست متفاوت است. مهمتر اینکه، تفاوتهای آناتومیکی به سن، جنس، ضریب هوشی، شدت علائم یا مصرف دارو بستگی ندارد.
Clyde Francks، نویسنده اول مطالعه اظهار می کند: “اختلاف متوسط بسیار ناچیز در عدم تقارن مغز بین افراد مبتلا و گروه کنترل بدان معنی است که تغییر عدم تقارن مغز، از نظر پیش بینی بالینی مفید خواهد بود.” “اما یافته ها ممکن است درک ما از عصبی شناسی اختلال طیف اوتیسم را بیشتر کند.”
از آنجا که بخش عمده ای از داده ها از کودکان بوده است، یافته ها حاکی از آن است که رشد تغییر یافته محور چپ و راست مغز، در بیماری اوتیسم دخیل است و مناطق مختلف مغز با عملکردهای متنوع را تحت تأثیر قرار می دهد.
به عنوان مثال، بسیاری از نواحی مغز مبتلایان، با شبکه حالت پیش فرض (default mode network) همپوشانی دارند، شبکه ای از مناطق مغزی متصل به هم است که هنگام انجام یک کار خاص، بخصوص در هنگام استراحت فعال است. این موضوع وارتباط آن با ASD ممکن است موضوع تحقیقات آینده باشد.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
“Altered structural brain asymmetry in autism spectrum disorder in a study of 54 datasets”. Postema, M.C., Van Rooij, D., Anagnostou, E., Arango, C., Auzias, G., Behrmann, M., … Francks, C..
Nature Communications
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.