تشنج و راه های پیشگیری از آن در بیماران مبتلا به صرع

مقدمه

صرع یک بیماری شایع است که بر مغز تأثیر می گذارد و باعث تشنج های مکرر می شود. تشنج انفجاری از فعالیت الکتریکی در مغز است که به طور موقت بر نحوه عملکرد آن تأثیر می گذارد. آنها می توانند طیف گسترده ای از علائم را ایجاد کنند. صرع می تواند در هر سنی شروع شود. اما معمولا در دوران کودکی یا در افراد بالای 60 سال شروع می شود. اغلب مادام العمر است، اما گاهی اوقات می تواند به آرامی در طول زمان بهبود یابد. تشنج زمانی اتفاق می افتد که فعالیت الکتریکی مغز مختل می شود و در نتیجه سلول های مغزی نمی توانند به طور موثر با هم ارتباط برقرار کنند. تشنج در بیماران مبتلا به صرع به دلایل مختلف محیطی افزایش می یابد. یکی از چالش های پیش روی پزشکان متخصص مغز و اعصاب، مقاومت دارویی در این بیماری است.

براساس دستورالعمل CDC، هر فردی که دو یا چند مورد تجربه تشنج داشته باشد، به بیماری صرع مبتلاست.

انجام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وقوع صرع بسیار مهم و کمک کننده است.

تشنج انواع مختلفی دارد که ممکن است بخش های خاصی از مغز را تحت تاثیر قرار دهد. تجربیات هر فرد در مورد تشنج نیز ممکن است متفاوت باشد.

پیشگیری از تشنج به یک برنامه مدیریتی و درمانی کلی مانند استفاده از داروهای تجویز شده بستگی دارد.

افراد مبتلا به صرع باید اقدامات زیر را انجام دهند تا حتی الامکان دچار حمله نگردند:

داروهای خود را طبق دستور پزشک متخصص مغز و اعصاب مصرف کنند.

داروهای ضد صرع برای جلوگیری از تشنج طراحی شده اند. هرگز نباید بدون تأیید پزشک از مصرف این داروها دست کشید؛ حتی اگر به نظر می رسد شرایط رو به بهبود است. در حقیقت، عدم مصرف صحیح داروها، فرد را در معرض تشنج غیرقابل کنترل قرار می دهد. ترک ناگهانی یا مصرف بیش از حد داروهای تجویز شده سبب تشدید حملات می گردد.فرد مبتلا به صرع باید از مصرف الکل خودداری نماید.

الکل برای افراد مبتلا به صرع، به دلیل افزایش خطر تشنج، توصیه نمی شود. اما درصورتی که فرد به مصرف الکل اعتیاد دارد، باید در اولین فرصت و زیر نظر پزشک برای ترک آن اقدام کند.

3. عدم سوء مصرف مواد مخدر

علاوه بر اجتناب از الکل، سوء مصرف مواد نیز باید کنترل شود. درصورتی که بیمار به ماده مخدر خاصی اعتیاد دارد باید زیر نظر پزشک برای ترک آن اقدام کند.

موارد کمک کننده دیگر

مدیریت استرس بسیار کمک کننده است.

استرس می تواند محرک حمله در بیماری صرع باشد. اگر استرس کنترل شود، خطر تشنج کاهش پیدا می کند. برای کنترل استرس، افراد باید خواب کافی داشته باشند، ورزش کنند و به میزان کافی استراحت کنند.

برنامه خواب بیمار، منظم باشد.

بیدار شدن و خوابیدن هر روز در یک زمان مشخص، می تواند به فرد در حفظ برنامه خواب کمک کند. خستگی و کمبود خواب از عوامل تشنج محسوب می شوند. بنابراین خواب منظم می تواند از بروز حمله جلوگیری کند.

برنامه غذایی فرد مبتلا، منظم باشد.

کاهش قند خون در اثر حذف یک وعده غذایی، به ویژه در افراد دیابتی می تواند باعث تشنج شود.

بیمار نباید در معرض نورهای چشمک زن قرار گیرد.

طبق  آمار ارائه شده انجمن صرع، تخمین زده می شود که حدود 3 درصد از افراد مبتلا به صرع دارای فرم نادری از صرع، به نام صرع حساس به نور می باشند. در این افراد، چراغ های چشمک زن یا الگوهای متضاد نور منجر به تشنج می شود. حتی قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور نیز در این بیماران تشنج ایجاد می کند.

در حالی که داروهای ضد صرع می توانند به جلوگیری از تشنج کمک کنند، اما پرهیز از نورها و تصاویر چشمک زن و همچنین تصاویر دارای الگوهای هندسی نیز مهم است. انجام بازی های ویدیویی با گرافیک چشمک زن نیز ممکن است در این افراد تشنج ایجاد کند.

بیماران مبتلا به صرع، اگر ناگهان در معرض نور یا الگوهای چشمک زن قرار گرفتند باید سریع یک یا هر دو چشم خود را بپوشانند. مطالعات نشان داده است که این اقدام به طور موثری از شروع تشنج جلوگیری می کند.

هرگونه ضربه و آسیب به سر در بیماران صرع خطرناک است.

صدمات سر می تواند منجر به یک حمله تشنجی یا تشنج مکرر در افرادی که حتی مبتلا به صرع نیستند شود. این تشنج ها ممکن است هفته ها، یا حتی ماه ها  پس از آسیب رخ دهد. طبق جدیدترین آمارهای انجمن صرع آمریکا، آسیب هایی که منجر به تشنج می شوند، احتمال تشنج مجدد را دو برابر افزایش می دهند.

بنابراین اکیدا توصیه می شود که هنگام دوچرخه سواری، اسکیت یا ورزش های تماسی از کلاه ایمنی استفاده شود.

اگر نوزاد تب بالا دارد با یک پزشک متخصص تماس بگیرید.

برخی از کودکان در سنین 6 ماه تا 5 سال ممکن است دچار تب شوند. تب کودکان معمولا 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر است و عموما با عفونت همراه است.

هر کودک با تب بالا دچار تشنج نمی شود و این اپیزود ممکن است ساعت ها بعد اتفاق بیفتد.

اگر کودک تشنج کرد، برای کمک فوری پزشکی تماس بگیرید. کودکانی که در اثر تب، دچار تشنج می شوند، در معرض حملات بعدی هستند و برای پیشگیری از این اتفاق نیاز به مصرف دارو دارند.

جراحی را در نظر بگیرید

درصورتی که داروها برای جلوگیری از تشنج موثر نباشند، تخمین زده می شود که 20 درصد افراد مبتلا به صرع کاندیدای جراحی کم تهاجمی باشند.

در صورتیکه یکی از عزیزانمان دچار تشنج شود، تا رسیدن اورژانس پزشکی، چه اقداماتی انجام دهیم؟

• حفظ آرامش و مدیریت بحران
• قرار دادن بالش یا کوسن زیر سر بیمار
• محافظت از زبان بیمار، تا در موقع تشنج با فشار دندان به زبانش آسیب وارد نکند (اما چیزی در دهان بیمار قرار ندهید)

در صورت عدم استفاده از بالش، بیمار را در کنار خود قرار دهید تا از او محافظت کنید.

• ایجاد فضای مناسب برای جلوگیری از آسیب دیدگی در اثر برخورد با وسایل و اشیاء اطراف
• در تمام مدت تشنج با بیمار بمانید. ممکن است چند ثانیه یا حداکثر 2 تا 3 دقیقه طول بکشد.

نکاتی که در این زمان از انجامش باید بپرهیزیم و با انجام این کارها می توانیم از عوارض بعدی جلوگیری کنیم:

• بیمار را به اتاق دیگری منتقل نکنید، او را مهار نکنید و تنهایش نگذارید.

گزینه های درمانی بیماری صرع

داروهای تجویز شده ضد صرع (AED) درمان های خط اول تشنج هستند. این داروها که به عنوان داروهای ضد تشنج شناخته می شوند، انواع و برندهای مختلفی دارند. به عنوان مثال برخی از AED ها تشنج های جزئی را درمان می کنند، در حالی که برخی دیگر موارد کلی تر را درمان می کنند. داروها نمی توانند صرع را درمان کنند، اما ممکن است به جلوگیری از تشنج در بیماران مبتلا به صرع در آینده کمک کنند. عوارض این داروها شامل خستگی، سرگیجه، اختلال تمرکز، مشکلات هورمونی یا پوکی استخوان است.

سایر گزینه های درمانی تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• جراحی ها
• تغییر سبک زندگی
• اقدامات پیشگیرانه

انواع تشنج در بیماران مبتلا به صرع

تشنج به طور معمول به سه دسته عمده تقسیم می شود: تشنج کانونی، تشنج سرتاسری (جنرال) و تشنج ناشناخته

تشنج با شروع کانونی

این نوع از تشنج در یک ناحیه از مغز شروع می شود. بیمار ممکن است در هنگام تشنج با شروع کانونی، هوشیاری خود را از دست دهد. این تشنج بیش از 20 ثانیه طول نمی کشد و با علائمی که نشان دهنده عدم آگاهی است مانند خیره شدن به یک نقطه همراه است. این موارد بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود و قبلاً به آنها تشنج کوچک یا جزئی گفته می شد.

در تشنج های تونیک-کلونیک کانونی تا دو طرفه، تشنج در یک منطقه از مغز آغاز می شود اما گسترش می یابد تا هر دو سمت را درگیر کند. بیمار بی هوش می شود و این مورد در گذشته “نوع ثانویه” نامیده می شد.

تشنج با شروع جنرال

این نوع تشنج در هر دو سمت مغز آغاز می شود. تشنج های تونیک-کلونیک جنرال باعث سفتی عضلات و حرکات تکان دهنده می شوند. اینها قبلاً تشنج Grand Mal نامیده می شدند. تشنج های میوکلونیک باعث حرکات تکان دهنده ای می شود که فقط 1 یا 2 ثانیه طول می کشد.

تشنج ناشناخته

اگر شروع تشنج مشخص نباشد به عنوان تشنج شروع ناشناخته دسته بندی می شود.

امروزه با کمک تکنیک های جدید می توان به نحو موثری حملات تشنج را کم کرد. اگر در بین عزیزان یا اطرافیانتان افرادی مبتلا به بیماری صرع هستند، ما می توانیم در تمام مراحل ارزیابی و درمان با به روزترین تکنیک ها به شما کمک کنیم.

برای اطلاعات بیشتر می توانید با ما در تماس باشید.

منبع: https://www.healthline.com/health/epilepsy/medications-list#types-of-seizures

Dr.Kh.Rahimi Jaberi

درباره نویسنده

خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.