بیماری آلزایمر (AD) با از دست دادن حافظه، مشکلات زبانی، رفتار تکانشی یا غیرقابل پیش‌بینی، و سطوح بالای بتا آمیلوئید و پروتئین‌های تاو در مغز مشخص میشود که پلاک‌های متمایز و گره‌های نوروفیبریلاری را تشکیل می‌دهند.
در حال حاضر، از هر 9 نفری که 65 سال به بالا هستند، 1 نفر (10.7 درصد) مبتلا به AD است. پیش بینی می شود که این تعداد تا سال 2050 دو برابر شود.
با توجه به فشار اجتماعی و اقتصادی آلزایمر، تلاش‌های تحقیقاتی زیادی به تشخیص و درمان آلزایمر اختصاص یافته است. به طور خاص، تصویربرداری مغز برای تشخیص زودهنگام آلزایمر یک زمینه تحقیقاتی بسیار فعال است.
توموگرافی گسیل پوزیترون مغز (PET) اسکن های تصاویر سه بعدی دقیقی از داخل مغز تولید می کند و محققان را قادر می سازد تا به دنبال وجود نشانگرهای زیستی آلزایمر در مغز مانند پروتئین های بتا آمیلوئید و تاو باشند.
مطالعه ای که در سال 2019 منتشر شد، داده های گسترده ای را برای حمایت از استفاده از اسکن PET آمیلوئید در تشخیص و درمان آلزایمر ارائه کرد.
در یک مطالعه جدید، محققان دانشگاه لوند در سوئد، در میان سایر محققان از استرالیا، ایالات متحده و هلند، از تصویربرداری PET برای بررسی اینکه آیا وجود آمیلوئید و پروتئین‌های تاو در مغز افراد از نظر شناختی سالم با خطر زوال شناختی در آینده مرتبط است یا خیر، استفاده کردند.
نتایج این مطالعه در Nature Medicine منتشر شده است.
دکتر ریک اوسنکوپپل، یکی از نویسندگان این مطالعه، دانشیار در علوم اعصاب و محقق اصلی در مرکز آلزایمر آمستردام و دانشگاه لوند، می گوید:
“این مطالعه نشان می‌دهد که ما می‌توانیم به‌طور دقیق شروع علائم را در افرادی که در ابتدا از نظر شناختی آسیب‌دیده‌اند، پیش‌بینی کنیم. از این رو، افراد بدون اختلال شناختی با اسکن PET آمیلوئید و تاو غیرطبیعی به مداخلات موثر برای جلوگیری از زوال شناختی در آینده نیاز دارند. همچنین، یافته‌های ما ازتشخیص بیولوژیکی آلزایمر که توسط اسکن‌های PET غیرطبیعی آمیلوئید و تاو تعریف شده است، پشتیبانی میکند.
- پروتئین های آمیلوئید و تاودر اسکن پت به عنوان پیش بینی کننده زوال شناختی در آینده
- تشخیص زودهنگام آلزایمر
- مطالعه نقاط قوت و محدودیت ها در تحقیقات آلزایمر
- قدم های بعدی در تحقیقات آلزایمر چیست؟
- آیا غربالگری PET برای آلزایمر می تواند به طور گسترده در دسترس باشد؟
- روش نقشه برداری از مغز، راهی کم هزینه تر و قابل دسترس تر از پت اسکن
- در مرکز سلامت مغز دانا، چه کمکی به فرد مبتلا به زوال عقل و آلزایمر می شود؟
- درباره نوروفیدبک بیشتر بدانید
پروتئین های آمیلوئید و تاودر اسکن پت به عنوان پیش بینی کننده زوال شناختی در آینده
برای این مطالعه، محققان 1325 شرکت‌کننده بدون اختلال شناختی را از 7 گروه از سوئد، ایالات متحده، هلند و استرالیا انتخاب کردند.
آنها از اسکن PET برای بررسی وجود پروتئین های آمیلوئید و تاو در مغز شرکت کنندگان استفاده کردند و نتایج سلامت شناختی شرکت کنندگان را به طور متوسط به مدت 3.5 سال پیگیری کردند.
نتایج اسکن PET مغز به شرح زیر بود (“+” نشان دهنده حضور و “-” نشان دهنده عدم وجود؛ “A” نشان دهنده آمیلوئید و “T” پروتئین تاو است):
- 843 شرکت کننده (63.6٪) A -T- بودند
- 328 شرکت کننده (24.8%) A +T- بودند
- 55 شرکت کننده (4.2%) A +TMTL+ (پروتئین تاو موجود در لوب تمپورال داخلی)
- 65 شرکت کننده (4.9%) A +TNEO-T+ (پروتئین تاو موجود در نئوکورتکس تمپورال)
در طول پیگیری بالینی، نسبت شرکت‌کنندگانی که دچار زوال شناختی خفیف یا زوال عقل در گروه‌های مختلف نشانگر زیستی AT شدند، به شرح زیر بود:
26 از 781 (3.3٪) در A -T-
26 از 292 (8.9٪) در A +T-
25 از 51 (49.0%) در A +TMTL+
32 از 60 (53.3%) در A +TNEO-T+
این یافته‌ها نشان داد که افراد A+TMTL+ و A+TNEO-T+ که از نظر شناختی سالم بودند، خطر قابل‌توجهی برای زوال شناختی خفیف و زوال عقل در آینده دارند.
محققان همچنین مشاهده کردند که وجود پروتئین‌های آمیلوئید و تاو با افول کوتاه‌مدت شناختی (یعنی 3 تا 5 سال) در افراد در حال حاضر بدون اختلال شناختی مرتبط است.
تشخیص زودهنگام آلزایمر
در اوایل سال جاری، داده‌های یک کارآزمایی بالینی فاز 3 نشان داد که داروی lecanemab زوال شناختی را تا 27 درصد کاهش داد.
اما قبل از امکان درمان، تشخیص ضروری است. تشخیص آلزایمر در مراحل اولیه یک چالش است زیرا حدود 10 تا 20 سال طول می کشد تا تغییرات بیولوژیکی در مغز به عنوان علائم اختلال شناختی ظاهر شود.
بر اساس یافته های مطالعه حاضر، محققان امیدوارند که اسکن پت آمیلوئید و تاو ممکن است برای شناسایی افراد در معرض خطر زوال شناختی مورد استفاده قرار گیرد و آنها را قادر به دریافت مداخلات موثر اولیه کند.
بیماری آلزایمر یکی از ترسناک ترین بیماری هایی است که سالمندان با آن مواجه هستند، اما تحقیقات انقلابی نشان داده است که درمان با روش درمانی میدان الکترومغناطیسی پالسی (PEMF) برای بیماران آلزایمر مفید است. تحقیقات برای درمان PEMF نتایج نویدبخشی را برای بهبود کیفیت زندگی آنها نشان داده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این روش درمانی لینک زیر را ببینید:
اگر بتوانیم آلزایمر را قبل از ظهور چالش‌های شناختی تشخیص دهیم، ممکن است در نهایت بتوانیم از دارو برای کاهش سرعت بیماری در مراحل اولیه استفاده کنیم.
اسکار هانسون، یکی از نویسندگان این مطالعه و استاد نورولوژی در دانشگاه لوند، گفت: در ترکیب با فعالیت بدنی و تغذیه خوب، فرد شانس بیشتری برای پیشگیری یا کند کردن اختلالات شناختی در آینده خواهد داشت.
این واقعیت که افراد آمیلوئید مثبت و تاو مثبت طی 4 تا 4.5 سال زوال عقل را نشان دادند، یک چارچوب زمانی برای آزمایش‌های بالینی برای ارزیابی اثربخشی مداخلات فراهم میکند.
این نتایج همچنین شواهد بیشتری را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد افراد A +T+ ممکن است هدف ایده‌آلی برای آزمایش‌های پیشگیری ثانویه باشند، زیرا این افراد احتمالاً پیشرفت بالینی و کاهش شناختی را حتی در یک زمان کوتاه‌مدت (3 تا 5 ساله) نشان می‌دهند.
مطالعه نقاط قوت و محدودیت ها در تحقیقات آلزایمر
به گفته محققان، نقطه قوت اصلی این مطالعه استفاده از یک مجموعه داده چند مرکزی در مقیاس بزرگ است که امکان برآورد دقیق خطر نسبی زوال شناختی را در گروه‌های مختلف فراهم میکند.
از نظر محدودیت‌های مطالعه، محققان اذعان کردند که جمع‌آوری داده‌ها در بین گروه‌های مختلف کاملاً هماهنگ نیست. علاوه بر این، تعداد افراد بدون اختلال شناختی که به سمت اختلال شناختی خفیف یا زوال عقل پیشرفت می کنند، نسبتاً کم بود.
اگرچه دکتر یانگ یافته های مطالعه را تحسین کرد، اما به عدم تنوع در میان شرکت کنندگان نیز اشاره کرد.
دکتر یانگ خاطرنشان کرد: «مطالعات اخیر تفاوت‌هایی را در مثبت بودن آمیلوئید در پت اسکن بین گروه‌های نژادی و قومی پیدا کرده‌اند. و مشخص نیست که آیا آمیلوئید و تاو در جمعیت‌های غیرسفیدپوست همان سطح و نوع تأثیر مضر را دارند یا خیر».
دکتر برونو دوبوا، استاد نورولوژی در دانشگاه پیر و ماری کوری و مدیر مؤسسه حافظه و بیماری آلزایمر (IM2A)، که در این مطالعه شرکت نداشت، می گوید:
همه موافق هستند که وجود بیومارکرهای مثبت [آمیلوئید و تاو] خطر پیشرفت بیشتر بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد. این بدان معنا نیست که این افراد همه به این بیماری مبتلا خواهند شد. ما قبلاً در یک مطالعه طولی نشان داده‌ایم که همه افراد با نشانگرهای زیستی، حتی پس از 7 سال پیگیری به آلزایمر بالینی پیشرفت نمی‌کنند.
پروفسور دوبوآ افزود که افشای این بیماری برای افرادی که ممکن است هرگز به آن مبتلا نشوند ممکن است خطرناک باشد.
او گفت: «با توجه به شدت تشخیص، من فکر می‌کنم که باید بسیار مراقب باشیم و این موضوع را حفظ کنیم که این افراد «در معرض خطر» هستند و نه اینکه آلزایمر دارند.
قدم های بعدی در تحقیقات آلزایمر چیست؟
هنگامی که از دکتر Ossenkoppele در مورد مراحل بعدی تحقیقات پرسیده شد، گفت که در مطالعات آینده باید آزمایش شود که:
- آیا یافته ها قابل تعمیم به جمعیت های متنوع تر هستند (به عنوان مثال، قومیت، وضعیت اجتماعی-اقتصادی، و بیماری های همراه پزشکی)
- پیگیری طولانی‌تر و نمونه‌های پر جمعیت تری از پت اسکن آمیلوئید و تاو مثبت افراد بدون اختلال شناختی انجام شود.
- برای بررسی مقرون به صرفه بودن اسکن پت تاو، مقایسه سر به سر با آزمایش خون انجام شود.
آیا غربالگری PET برای آلزایمر می تواند به طور گسترده در دسترس باشد؟
اسکن PET برای آلزایمر در حال حاضر در “مقیاس نسبتا بزرگ” برای افراد مبتلا به آلزایمر علامت دار (یعنی اختلال شناختی خفیف دمانس نوع آلزایمر) انجام می شود.
زمانی که درمان موثر اصلاح کننده بیماری در آینده در دسترس قرار گیرد که در این جمعیت تایید شده باشد و مشخصات ایمنی قابل قبولی داشته باشد، ممکن است شرایط تغییر کند، اما حتی در این صورت، نشانگرهای زیستی مقرون به صرفه، در دسترس و مقیاس پذیرتر (مانند آزمایش خون) انتخاب اول خواهند بود. PET یک تکنیک گران قیمت است و دسترسی به آن در سراسر جهان محدود است.
روش نقشه برداری از مغز، راهی کم هزینه تر و قابل دسترس تر از پت اسکن
در نقشه مغزی بیماران مبتلا به آلزایمر به طور کلی، قدرت در همه باندها کاهش می یابد، ریتم آلفا که شبکه مغز را در حالت استراحت حفظ می کند تقریباً از بین می رود.
و موج تتا و همچنین الگوی موج دلتا افزایش می یابد.
طبق تحقیقات قبلی انجام شده با QEEG، EEG تغییرات حساسی را نسبت به زمانی که زوال عملکردی رخ می دهد نشان می دهد، قبل از اینکه تغییرات ساختاری شدید در مغز اتفاق بیفتد.
قبلا مطلب کاملی درباره نقشه برداری مغز برای بیماران مبتلا به آلزایمر در سایت قرار داده شده است. برای اطلاعات بیشتر روی لینک زیر کلیک کنید:
در مرکز سلامت مغز دانا، چه کمکی به فرد مبتلا به زوال عقل و آلزایمر می شود؟
در این مرکز، ابتدا شاخص های شناختی این افراد بررسی می شود. هدف این است که با استاندارد ترین و به روزترین روش ها، وضعیت حافظه فرد ارزیابی گردد. با ارزیابی دقیق نقایص شناختی فرد و نقاط قوت او، پزشک متخصص برنامه بازتوانی متناسب با همان فرد را برای او تجویز می کند. یعنی برای همه افراد مراجعه کننده یک نسخه واحد وجود نخواهد داشت و هدف درواقع پزشکی شخصی سازی شده است. به این صورت احتمال اینکه برنامه بازتوانی شناختی به نتیجه مطلوب برسد بیشتر خواهد بود.
درباره نوروفیدبک بیشتر بدانید
اگر شما یا یکی از عزیزانتان در حافظه خود مشکل دارید، علائم زوال عقل دارید یا در مراحل اولیه تشخیص آلزایمر هستید، آموزش نوروفیدبک میتواند به بهبود عملکرد کمک کند. آموزش نوروفیدبک غیر تهاجمی و بدون درد است و شامل آموزش مجدد مغز برای عملکرد بهینه تر است.
انستیتو سلامت مغز دانا، شاخه انجمن علوم اعصاب ایران در استان فارس، با بهره‌گیری از به‌روزترین و موثرترین تکنیک های درمانی به افرادی که از مشکلی در سلامت روان خود رنج می‌برند یا میخواهند توانایی‌های خود را ارتقا دهند کمک میکند. از جمله خدماتی که در این مرکز ارائه میشود نوروفیدبک است. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.