در یک مطالعه جدید، دستگاه کاشته‌شده‌ای که نخاع را تحریک می‌کند به بازیابی حرکت دست پس از سکته مغزی کمک کرد و آنها را قادر ساخت تا کارهای ساده روزمره مانند استفاده از چنگال برای خوردن یک وعده غذایی را برای اولین بار در سال‌های گذشته انجام دهند.
این مطالعه که در این هفته در Nature Medicine منتشر شد، دانشمندان یک جفت الکترود فلزی نازک را در امتداد گردن کاشتند تا فعالیت در نخاع را تحریک کنند. به گفته انجمن سکته مغزی آمریکا، در هر دو شرکت‌کننده بیماری همی‌پارزی تشخیص داده شده بود، یک بیماری رایج پس از سکته مغزی که باعث ضعف در یک طرف بدن می‌شود و می‌تواند حرکات مورد نیاز برای فعالیت‌های اساسی مانند راه رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن و حمام کردن را محدود کند.
دکتر مارکو کاپوگرسو، نویسنده ارشد این مطالعه، مدیر آزمایشگاه تحریک طناب نخاعی در دانشگاه پیتسبورگ در بیانیه ای اعلام کرد: «ما کشف کردیم که تحریک الکتریکی نواحی خاص نخاع، بیماران را قادر می‌سازد تا بازوی خود را به گونه‌ای حرکت دهند که بدون تحریک قادر به انجام آن نیستند».
دکتر کاپوگرسو گفت: جالب‌تر آنکه متوجه شدیم که پس از چند هفته استفاده، برخی از این پیشرفت‌ها زمانی که تحریک خاموش می‌شود، باقی می‌ماند، که راه‌های هیجان‌انگیزی را برای آینده درمان‌های سکته مغزی نشان می‌دهد.
سکته مغزی عامل اصلی ناتوانی در جهان ماست
هر سال حدود 750000 مورد جدید سکته مغزی وجود دارد. تقریباً نیمی از افرادی که از سکته جان سالم به در می‌برند، دچار اختلالات حرکتی طولانی‌مدت می‌شوند که آنقدر شدید است که باعث ناتوانی یا نیاز به کمک دیگران برای انجام فعالیت‌های روزمره زندگی می‌شوند. مراقبت فوری بر به حداقل رساندن از دست دادن بافت مغز متمرکز شده است، به دنبال آن مدیریت علت سکته مغزی، مدیریت علل زمینه ای یا عوامل خطرساز (مانند سیگار کشیدن، دیابت، فشار خون بالا) و پیشگیری از سکته های جدید است.
در حدود 70 درصد موارد، سکته مغزی – قطع خون رسانی به ناحیه ای از مغز – ناشی از لخته شدن خون یا پلاک مسدود کننده رگ خونی است (سکته مغزی ایسکمیک). در مواقع دیگر علت ممکن است خونریزی در آن محل باشد (سکته مغزی هموراژیک). از سال 1996، FDA استفاده از یک عامل از بین برنده لخته را تایید کرده است که ممکن است برخی از اثرات سکته مغزی ایسکمیک را معکوس کند، که به عنوان فعال کننده پلاسمینوژن بافت نوترکیب (rtPA یا tPA) شناخته می شود.
با وجود هر یک از این دلایل، آسیب به شریان‌هایی که به سکته مغزی کمک می‌کنند، می‌تواند ناشی از انواع بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا یا دیابت باشد.
توانبخشی سکته مغزی و حرکت دست پس از سکته
توانبخشی سکته مغزی عمدتاً شامل درمان های فیزیکی، گفتاری و کاردرمانی است. متأسفانه، بسیاری از بیماران، حتی با بهترین استراتژی‌های درمانی فعلی، تنها تا حدی پس از سکته بهبود می‌یابند. تعدادی از تیم های تحقیقاتی در حال ارزیابی رویکردی هستند که به عنوان تحریک الکتریکی عملکردی (FES) شناخته می شود تا ببینند آیا اعمال یک محرک الکتریکی کوچک روی اعصاب بازوها و پاها در طول فیزیوتراپی می تواند بهبودی را در مقایسه با فیزیوتراپی به تنهایی افزایش دهد یا خیر. در این روش غیر تهاجمی، تحریک خفیف بیشتر با سیم های متصل به پوست که توسط واحدهای خارجی کنترل می شوند، اعمال می شود.
در همین حال، سایر مداخلات تحت بررسی مربوط به خود مغز است. در طول بهبودی پس از سکته مغزی، مغز در فرآیندی به نام پلاستیسیته در حال سازماندهی مجدد خودش است. برخی از بافت‌های آسیب‌دیده مغز ممکن است بهبود یابند یا نواحی آسیب‌دیده را می‌توان برای بر عهده گرفتن برخی عملکردها دوباره آموزش داد. اعمال تحریک عصبی در حالی که بیمار تحت درمان فیزیکی یا گفتار درمانی قرار می گیرد، ممکن است انعطاف پذیری را افزایش داده و بهبودی را تسهیل کند.
دو روش غیر تهاجمی تحریک عصبی عبارتند از: تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) و تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS).
هر دو روش نیازی به جراحی ندارند و به صورت خارجی روی سر بیمار اعمال می شوند. در TMS، یک سیم پیچ روی سر قرار می گیرد، به طور معمول در حالی که بیمار روی یک صندلی مخصوص نشسته است. پالس های تحریک مغناطیسی در حالت استراحت یا در حین انجام یک کار روی سر اعمال می شود. این پالس ها ممکن است در سمتی از مغز که تحت تأثیر سکته مغزی قرار گرفته است، در سمت مخالف سکته مغزی یا در هر دو طرف اعمال شود. در tDCS، یک برچسب روی سر گذاشته می شود و به منبعی متصل می شود که میدان های الکتریکی کوچکی ایجاد می کند. برخلاف TMS، بیماران در tDCS می توانند حرکت داشته باشند و ممکن است از تحریک برای مدت طولانی بهره ببرند. تحریک را می توان به طور مداوم انجام داد و بیماران دستگاه ها را به خانه ببرند.
سایر روش های تحریک عصبی تهاجمی هستند
قبل از اینکه تحریک ستون فقرات برای حرکت دست پس از سکته مغزی استانداردسازی شود، تحقیقات بیشتری لازم است
چندین سوال بی پاسخ باقی مانده است. اگر بخواهیم به یکی از آنها اشاره کنیم، هر دو شرکت‌کننده چندین سال قبل از درمان با تحریک الکتریکی نخاع، سکته مغزی کرده بودند، و مشخص نیست که آیا این فناوری ممکن است بلافاصله پس از سکته به افراد کمک کند یا خیر. همچنین برای بررسی اینکه آیا این فناوری برای استفاده گسترده ایمن و مؤثر است، آزمایشات انسانی با شرکت کنندگان بسیار بیشتری نیز مورد نیاز است.
دکتر مارک پاول، رئیس و مدیر ارشد اجرایی Reach Neuro که در حال توسعه این فناوری است می گوید، حتی اگر همه چیز با آزمایش های اضافی خوب پیش برود، ممکن است 7 تا 10 سال طول بکشد تا دستگاهی مانند این توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده به طور خاص برای بازگرداندن حرکت پس از سکته مغزی تأیید شود.
فناوری تحریک طناب نخاعی از مجموعه‌ای از الکترودها استفاده می‌کند که روی سطح نخاع قرار می‌گیرند تا پالس‌های الکتریسیته را تحویل دهند که سلول‌های عصبی داخل نخاع را فعال می‌کند. به گفته کلینیک کلیولند، این فناوری مدت‌هاست که نورومدولاسیون نیز نامیده می‌شود و برای درمان چندین نوع درد مزمن ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت و آسیب عصبی استفاده می‌شود.
اخیراً، دانشمندان آزمایش تحریک نخاع را به عنوان ابزاری بالقوه برای کمک به بازگرداندن حرکت در افراد فلج یا با محدودیت حرکتی پس از سکته مغزی یا آسیب آغاز کرده‌اند.
تحریک ستون فقرات در موارد فلج پس از آسیب و حرکت دست پس از سکته کمک کرده است
یک مطالعه که در سال 2018 در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شد نشان داد که تحریک الکتریکی نخاع می تواند به بازگرداندن برخی از حرکات در افراد فلج کمک کند. مطالعه دیگری که در سال 2022 در Nature Medicine منتشر شد، نشان داد که این فناوری به سه مردی که در برخورد با موتورسیکلت فلج شده بودند کمک کرد تا دوباره راه بروند. در سناریویی مشابه، مطالعه ای که در سال 2022 در مجله Brain منتشر شد، نشان داد که تحریک الکتریکی به بازیابی حرکت بازو پس از آسیب نخاعی کمک می کند.
به گفته انجمن سکته مغزی آمریکا، درمان فعلی برای ضعف یک طرفه پس از سکته مغزی می تواند شامل فیزیوتراپی هدفمند، تحریک الکتریکی عضلات، و وسایل حرکتی کمکی مانند بریس، عصا، واکر و صندلی چرخدار باشد.
توانبخشی پس از سکته مغزی در انستیتو سلامت مغز دانا
توانبخشی سکته مغزی شامل برنامه ای جامع از درمان های مختلف است که به شما کمک می کند تا مهارت های از دست رفته پس از سکته را دوباره بازیابی کنید. بسته به بخش هایی از مغز که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته اند، توانبخشی می تواند به حرکت، گفتار و مهارت های زندگی روزانه کمک کند.
در انستیتو سلامت مغز دانا مفتخریم با ارائه تکنیک‌های علمی به بهبود عملکرد مغز شما کمک کنیم.مغز ما تا حد زیادی تعیین می کند که چه کسی هستیم، چه کاری انجام می دهیم و چگونه رفتار می‌کنیم. برنامه های جامع توانبخشی عصب روانشناختی ما می تواند به شما کمک کند تا سلامت مغز خود را ارتقا بخشید. اگر می‌خواهید درباره روش‌هایی که می‌توانید مغز خود را به سلامت بهینه برگردانید، بیشتر بدانید، با ما تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توانبخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.