تغییرات خلقی چیست؟ نوسانات خلقی تغییرات سریع و قابل توجه در خلق و خو هستند. اگر تا به حال از حالت خوب به حالت عبوس، غمگین یا عصبانی تغییر کرده اید، دقیقاً می دانید که خلق و خوی شما با چه سرعتی می تواند تغییر کند. پدیده “نوسان خلق” معمولاً برای توصیف احساسات با نوسانات سریع و شدید استفاده می شود.
مردم اغلب نوسانات خلقی و دمدمی بودن را تغییر سریع احساسات از شادی و رضایت گرفته تا عصبانیت، تحریک پذیری و حتی افسردگی توصیف می کنند.
فرد ممکن است چیزی را که باعث تغییر در خلق و خوی او شده است تشخیص دهد، مانند یک رویداد استرس زا در محل کار. اما بروز نوسانات خلقی بدون دلیل واضح نیز غیرمعمول نیست. افراد اگر یک مشکل اساسی در سلامت روان داشته باشند هم ممکن است تغییراتی را در خلق و خوی خود تجربه کنند .
نوسان خلق در یک نگاه
نوسانات خلقی به دلایل مختلفی برای همه اتفاق می افتد. گاهی اوقات علت آشکاری ندارند، در حالی که در موارد دیگر به عوامل موقعیتی خاصی گره خورده اند. زمانی که این نوسانات خلقی شدید یا مکرر هستند، می‌توانند دردسرساز شوند و نشانه‌ای از چیزهای جدی‌تر مانند یک بیماری روانی باشند. به خواندن این مطلب ادامه دهید تا در مورد چگونگی تشخیص تفاوت بین تغییرات طبیعی خلق و خو و نوسانات خلقی که ممکن است نیاز به درمان داشته باشند، بیشتر بدانید.
علل شایع نوسانات خلقی
همه افراد گهگاهی نوسانات خلقی را تجربه می کنند، اما اگر به نظر می رسد که به طور مکرر دچار نوسانات خلقی می شوید یا آنقدر شدید هستند که زندگی روزمره شما، از جمله کار و روابط را مختل می کنند، ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد که نیاز به درمان دارد.
تغییرات درونی که در طول زندگی ما اتفاق می‌افتد بر خلق و خوی ما تأثیر می‌گذارد، اما این فقط آنچه در درون اتفاق می‌افتد نیست که احساس ما را تعیین می‌کند. ما به آنچه در اطرافمان اتفاق می افتد نیز پاسخ می دهیم.
تغییرات بیرونی در زندگی و محیط‌های ما، مانند افزایش استرس در خانه، مدرسه یا محل کار نیز می‌تواند بر احساسات ما تأثیر بگذارد.
درک عواملی که با نوسانات خلقی شما مرتبط هستند می تواند به شما در شناسایی بهتر علل بالقوه کمک کند. دانستن اینکه چه چیزی باعث نوسانات خلقی شما می شود، کلید درک نحوه برخورد موثر با آنها است.
بیماری و تروما
حتی اگر اصطلاح “نوسانات خلقی” به ریشه عاطفی دلالت دارد، این تغییرات همچنین می تواند با بیماری های مزمن یا آسیب های حاد که بر مغز تاثیر می گذارد، مانند زوال عقل، ضربه مغزی یا سکته مغزی مرتبط باشد و می تواند باعث نوسانات خلقی شود، از جمله:
- دیابت
- ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس
- بیماری پارکینسون
- اختلالات خواب
- اختلالات تیروئید
به همین دلیل بسیار مهم است که اگر دچار نوسانات خلقی هستید به پزشک خود اطلاع دهید. آنها می توانند علائم شما را ارزیابی کنند، یک معاینه فیزیکی انجام دهند و تست های آزمایشگاهی را برای کمک به رد علل پزشکی انجام دهند.
مراحل رشد
کودکان نوپا و خردسال اغلب به نظر می رسد “خوش خلق” یا عصبانی می شوند، تا زمانی که آنها یاد بگیرند احساسات خود را تنظیم کنند. در حالی که این تغییرات به طور کلی بخشی طبیعی از رشد عاطفی است، نوسانات خلقی در کودکان نیز می تواند نشانه ای از یک اختلال روانی زمینه ای، ناتوانی یادگیری یا حتی یک بیماری جسمی باشد.
برای مثال، کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD) ممکن است تغییرات خلقی را تجربه کنند که می تواند با مدرسه و دوستی ها تداخل داشته باشد.
همانطور که بچه ها بزرگتر می شوند، نوسانات خلقی همچنان بخشی طبیعی از رشد آنها است. زمانی که آنها وارد سنین پیش از نوجوانی می شوند، نوسانات خلق و خوی عمدتاً ناشی از تغییرات هورمونی است. این تغییرات خلقی در دوران نوجوانی به اوج خود می رسد و به تدریج تا بزرگسالی تثبیت می شود.
آلرژی
اگر آلرژی فصلی دارید، ممکن است متوجه شوید که خلق و خوی شما تحت تأثیر زمانی از سال است که علائم دارید. عطسه مداوم، آبریزش چشم ها، ترشح از بینی و خارش نیز می تواند منجر به خستگی شود، به خصوص اگر آلرژی شما با خواب تداخل داشته باشد.
به همین ترتیب، احساس ناخوشی می‌تواند باعث تحریک‌پذیری شما شود یا تمرکز را دشوار کند، به‌ویژه اگر آلرژی‌های شما باعث علائم دیگری مانند سردرد یا گلودرد شود.
داروها
شروع یا قطع یک داروی تجویزی می تواند بر خلق و خوی فرد تأثیر بگذارد. در حالی که انتظار می رود داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و تثبیت کننده های خلق بر خلق و خوی فرد تأثیر بگذارند، داروهایی که به دلایل دیگر تجویز می شوند نیز ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی باعث ایجاد تغییرات خلقی شوند.
با این که تغییرات خلق و خوی می تواند نشانه ای از افسردگی یا یکی دیگر از اختلالات سلامت روان باشد، برخی از داروهایی که برای درمان این اختلالات استفاده می شوند می توانند باعث تغییرات خلقی شوند. گاهی اوقات، این تغییرات خلقی نشان می دهد که دارو انتخاب مناسبی برای درمان نیست، یا اینکه تشخیصی که به فرد داده شده ممکن است درست نباشد.
به عنوان مثال، فردی که دچاراختلال دوقطبی است ممکن است به اشتباه تشخیص داده شود که افسردگی دارد و دارو تجویز شود. اما، برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است باعث ایجاد یک دوره شیدایی در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی شود. به همین ترتیب، افرادی که استروئیدهای آنابولیک مصرف می کنند ممکن است تغییرات خلقی شدید، از جمله عصبانیت را تجربه کنند.
هورمون ها و تغییرات خلقی در پریودی
سایر علل احتمالی نوسانات خلقی ممکن است ناشی از تغییرات در سطح هورمون ها، به ویژه استروژن باشد. نوسانات هورمونی طبیعی است و به بر خلق و خوی تأثیر می گذارد، مانند تغییرات دوره ای چرخه قاعدگی یا پریودی.
به همین دلیل، نوسانات خلقی در پاسخ به علل دیگر تغییر سطح هورمون‌ها، مانند بارداری و یائسگی، نیز رایج است.
با این حال، خطر ابتلا به افسردگی در افراد در این زمان ها نیز افزایش می یابد، بنابراین نوسانات خلقی نیز می تواند نشانه ای از یک اختلال سلامت روان باشد.
اشکال خاصی از کنترل بارداری هورمونی، مانند قرص، ممکن است به کاهش نوسانات خلقی مرتبط با چرخه قاعدگی کمک کند، اما همچنین پیشنهاد شده است که تغییرات خلق و خوی می تواند از عوارض جانبی این داروها باشد. با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، زیرا مطالعات دیگر ارتباطی بین داروهای ضد بارداری خوراکی و تغییرات خلقی پیدا نکردند.
نوسانات خلقی در افسردگی
نوسانات خلقی در افسردگی نیز شایع است، به خصوص اگر درمان نشود. خلق و خوی یک فرد ممکن است از تحریک پذیری تا غم و اندوه شدید تا طغیان خشم در نوسان باشد. افرادی که افسرده هستند ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشند، مانند:
- احساس غمگین بودن، ناامیدی و بی ارزشی
- عدم لذت بردن از فعالیت های مورد علاقه
- داشتن مشکل در خواب یا خواب زیاد
- خوردن بیش از حد معمول یا کم خوردن
- احساس خستگی
- داشتن مشکل در تمرکز و/یا تصمیم گیری
- تجربه افکار مرگ یا خودکشی
سیکلوتیمیا شبیه به افسردگی و گاهی اوقات به عنوان یک نوع “خفیف” اختلال دوقطبی تصور می شود، وضعیتی است که با دوره های خلق و خوی ضعیف که با هیپومانیا متناوب است مشخص می شود.
اختلال دوقطبی
نوسانات خلقی یکی از علائم بارز اختلال دوقطبی است. دو نوع اصلی اختلال دوقطبی وجود دارد: دوقطبی نوع I و دو قطبی نوع II. هر دو با دوره های شیدایی یا هیپومانیا مشخص می شوند که متناوب با افسردگی هستند. برخی از افراد هر دو دسته از علائم را به طور همزمان تجربه می کنند که به عنوان دوره های مختلط شناخته می شود.
نوسانات خلقی برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است شامل برخی یا همه علائم یک دوره افسردگی یا مانیا/هیپومانیا باشد.
فردی که یک دوره شیدایی را تجربه می کند ممکن است:
- زیاد یا خیلی سریع صحبت کند
- انرژی بیش از حد داشته باشد
- درگیر رفتارهای مخاطره آمیز باشد
- تحریک پذیر به نظر برسد
- احساس کند کمتر از حد معمول می خوابد و احساس خستگی نکند
- بیشتر از حد معمول فعال یا هدف گرا باشد (به عنوان مثال، پروژه های جدید، کار بیشتر و شروع سرگرمی های جدید)
در طول دوره افسردگی، فرد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است:
- احساس بی ارزشی یا ناامیدی کند
- از انجام کارهایی که قبلاً از آنها لذت می برد دست بکشد
- غمگین به نظر بیاید یا اغلب گریه کند
- انرژی نداشته باشد، احساس خستگی کند، یا حس کند محو شده است
- احساس کند نمی تواند تمرکز داشته باشد
- بیشتر از حد معمول بخوابد یا نتواند به خواب برود
- بیشتر یا کمتر از حد معمول غذا بخورد (کاهش یا افزایش وزن)
- به مرگ فکر کند. برنامه ریزی/تلاش برای خودکشی
اگر افکار خودکشی دارید، برای حمایت و کمک گرفتن از یک مشاور آموزش دیده با خط ملی پیشگیری از خودکشی به شماره 123 تماس بگیرید. اگر شما یا یکی از عزیزانتان در معرض خطر فوری هستید، با 115 تماس بگیرید.
مدت زمانی که طول می کشد تا اپیزودهای خلق و خوی یک فرد تغییر کند، می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. افراد مبتلا به علائم تغییر خلق سریع ممکن است تغییرات روزانه یا هفتگی را تجربه کنند، در حالی که دیگران ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها در یک دوره بمانند.
داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال دوقطبی ممکن است به مدیریت این تغییرات شدید کمک کنند. شایان ذکر است، محققان در پیش‌بینی تغییرات خلقی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بهتر شده‌اند، که می تواند به پزشکان در تشخیص و درمان این بیماری کمک کند.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی دیگر از اختلالات سلامت روان است که می تواند باعث نوسانات خلقی مداوم شود. این تغییرات خلقی معمولاً شدید و متغیر هستند و می توانند از چند ساعت تا چند روز طول بکشند.
سایر علائم اختلال شخصیت مرزی عبارتند از:
- رفتارهای تکانشی و پرخطر مانند رابطه جنسی محافظت نشده، رانندگی بی احتیاطی و مصرف مواد
- واکنش های شدید، مانند خشم یا وحشت، نسبت به رها شدن (واقعی یا خیالی)
- احساس پوچی یا بی قراری
- خودآزاری، تهدید یا اقدام به خودکشی
- روابط عاطفی شدید با دیگران
- مشکلات مربوط به کنترل خشم مانند طغیان خشم، عصبانیت نامناسب و ناتوانی در کنترل خلق و خو
- علائم تجزیه ای مانند از دست دادن زمان یا احساس “خارج بودن” از بدن خود
خواندن این مطلب را از دست ندهید: تفاوت اختلال دو قطبی و اختلال شخصیت مرزی
عوامل خطرساز برای ایجاد نوسانات خلقی
وقتی صحبت از عوامل خطر ایجاد نوسانات خلقی به میان می آید، ممکن است تعدادی از عوامل نقش داشته باشند. با این حال، رژیم غذایی، خواب و اعتیاد، مهم ترین عواملی هستند که در نوسانات خلقی نقش دارند. در اینجا نگاهی دقیق تر به چگونگی افزایش احتمال نوسانات خلقی توسط این عوامل وجود دارد.
رژیم غذایی
فردی که از یک رژیم غذایی ناکافی استفاده می کند یا به اندازه کافی غذا نمی خورد ممکن است در پاسخ به نوسانات سطح قند خون و سوءتغذیه دچار تغییرات خلقی شود.
به عنوان مثال، اگر متوجه شدید که همکار بداخلاق شما بعد از صرف صبحانه و یک فنجان قهوه اخلاق بهتری دارد، حال بد صبحگاهی آنها ممکن است ناشی از ترک کافئین یا قند خون پایین باشد که به عنوان هیپوگلیسمی شناخته می شود.
اختلالات گوارشی که بر توانایی بدن در جذب مواد مغذی تأثیر می گذارد، مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده (IBD) نیز با نوسانات خلقی مرتبط است. این شرایط همچنین با اختلالات خاص سلامت روانی مانند افسردگی مرتبط است.
کارشناسان موافقند که: آنچه می خورید مستقیماً بر استرس و اضطراب تأثیر می گذارد
خواب
خلق و خوی افراد نیز می تواند به شدت تحت تأثیر میزان و کیفیت خواب آنها باشد. فردی که کم خواب است، به ویژه زمانی که مزمن باشد، ممکن است نوسانات شدید خلق و خو و همچنین سایر علائم روانپزشکی را تجربه کند.
شاید همکار شما آدمی باشد که صبح ها اخلاقش جالب نیست، اما خلق و خویش به طور طبیعی با بیدار شدن از خواب بالا می رود و احساس آمادگی بیشتری برای روز آینده پیدا می کند. ریتم شبانه روزی بدن، که به دلیل تاثیرگذاری بر زمان خواب شناخته شده است، خلق و خوی ما را در طول روز تا حد مشخصی هدایت می کند.
اعتیاد
افرادی که با اختلالات مصرف مواد سر و کار دارند نیز ممکن است بیشتر در معرض تغییرات شدید خلق و خو باشند، به خصوص زمانی که قادر به دریافت یا استفاده از یک ماده نباشند. آنها همچنین ممکن است در هنگام تلاش برای ترک یک ماده و تجربه ترک، نوسانات خلقی را تجربه کنند.
در صورت استفاده نادرست، داروهایی که باعث تغییرات خلقی می شوند می توانند اثرات شدیدی داشته باشند. به عنوان مثال، اگر فردی، مانند یک ورزشکار، داروهای استروئیدی را سوء مصرف کند، علائم ممکن است نامنظم و حتی تهدید کننده زندگی باشند.
اگر فردی نوسانات خلقی ناگهانی نشان می دهد، بسیار غیرمنطقی عمل می کند یا قصد خودکشی دارد، فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
چگونه با نوسانات خلقی کنار بیاییم
زندگی با نوسانات خلقی کار آسانی نیست، به خصوص اگر این تغییرات در زندگی روزمره، مدرسه یا محل کار و روابط شما اختلال ایجاد کند. به هر حال، زمانی که خلق و خوی شما داغون است یا زمانی که احساس می‌کنید روی ابر دارید راه می‌روید، حفظ حالت عادی در زندگی روزمره‌تان دشوار است.
با توجه به تغییرات خلق و خوی خود شروع کنید. از یک ترکر برای خلق و خو استفاده کنید تا متوجه شوید که خلق و خوی شما چه زمانی تغییر می کند و عواملی که ممکن است در این تغییرات نقش داشته باشند را شناسایی کنید.
تغییرات خلقی که مکرر و شدید هستند باید با پزشک در میان گذاشته شوند، چون برای اینکه بتوانید به طور مؤثر آنها را درمان کنید، باید علل زمینه ای پزشکی و/یا سلامت روان را کشف کنید.
اگر یک بیماری روانی زمینه ای باعث ایجاد نوسانات خلقی یا بدتر شدن آنها شود، داروهایی به نام تثبیت کننده های خلق، روان درمانی یا مشاوره، و مداخلاتی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) ممکن است مفید باشند.
نحوه مدیریت نوسانات خلقی
ممکن است بتوانید نوسانات خلقی کمتر مکرر، خفیف یا گاه به گاه را به تنهایی مدیریت کنید، به خصوص اگر درک خوبی از عوامل ایجاد کننده آنها داشته باشید. اولین گام، شناسایی عواملی در زندگی و محیط شما است، مانند استرس، کم خوابی، یا نخوردن قهوه صبح که مقدم بر تغییرات خلقی شما هستند یا باعث ایجاد تغییرات خلقی می شوند.
برای مدیریت بهتر و کنار آمدن با این تغییرات خلقی، ممکن است بخواهید رویکردهای مختلفی را آزمایش کنید، مانند:
- ورزش منظم
- ایجاد تغییرات در رژیم غذایی
- یادگیری تکنیک های مدیریت استرس
- برای بهبود خواب، روال شبانه خود را تنظیم کنید
- پرداختن به هرگونه مشکل اعتیاد
حرف آخر
اگر کنترل نوسانات خلقی به تنهایی برایتان دشوار است یا در جنبه های مختلف زندگی روزمره شما دخالت می کند، مهم است که با متخصص سلامت روان صحبت کنید. آنها می توانند علائم شما را ارزیابی کنند، علل پزشکی را رد کنند و توصیه هایی ارائه دهند که می تواند کمک کند. این ممکن است شامل صحبت با یک متخصص سلامت روان و پیروی از یک برنامه درمانی باشد که شامل تراپی، داروها یا روش های نوین نوروتکنولوژی باشد.
به محض اینکه متوجه شدید که چه چیزی باعث نوسانات خلقی شما می شود، بهتر می توانید آنها را به طور مؤثر مدیریت کنید.
تجربه نوسانات خلقی می تواند به طور باورنکردنی زندگی روزمره شما را مختل کند. با این حال، لازم نیست به تنهایی رنج بکشید. کلینیک سلامت مغز دانا طیف وسیعی از درمان های موثر را برای نوسانات خلقی ارائه می دهد.
تیم دلسوز و با تجربه ما می تواند به شما در درک دلایل اصلی نوسانات خلقی و ایجاد یک برنامه درمانی شخصی سازی شده کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید.
همین امروز با تماس با کلینیک سلامت مغز دانا، اولین قدم به سوی یک زندگی با ثبات تر و رضایت بخش را بردارید.
از طریق لینک زیر همین حالا نوبت خود را رزرو کنید:
برای گرفتن نوبت با ما در تماس باشید:
آدرس: شیراز بلوار بعثت (حدفاصل چهارراه خلدبرین و فلکه سنگی) مجتمع پزشکی مریم طبقه پنجم – واحد 13 انستیتو سلامت مغز
ایمیل: [email protected]
اینستاگرام: danabrain.ir@
تلفن: 07136476172 – 09172030360 – 09173076279
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.