چرا افراد در پاهای خود احساس درد یا گزگز می کنند؟ این درد و یا احساس آزاردهنده احتمالا همان نوروپاتی محیطی است. برای آشنایی بیشتر با این درد، علل و درمان ها در ادامه با ما باشید.
نوروپاتی محیطی
به مجموعه ای از شرایط اطلاق می شود که در آن سیستم عصبی محیطی، بخشی از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع، آسیب دیده است. برخی انواع نوروپاتی محیطی حدود 2٪ از افراد را در کل مبتلا می کند اما به طور کلی حدود 8٪ از افراد بالای 55 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
علل مختلفی می تواند منجر به نوروپاتی محیطی شود، اما دیابت شایع ترین آنهاست. اغلب منجر به الگوی متقارن علائمی می شود که در پاها شروع می شود. درمان بر رفع علت زمینه ای و استفاده از دارو برای کاهش درد متمرکز است.
انواع
انواع بسیاری از نوروپاتی محیطی وجود دارد و گاهی اوقات به روش های مختلف سازماندهی می شوند.
تاثیر عصبی
اعصاب حرکتی اعصاب محیطی هستند که سیگنال هایی را از مغز به ماهیچه های شما می فرستند و به شما امکان حرکت می دهند. در مقابل، اعصاب حسی سیگنال‌های احساسات را دریافت می‌کنند و آن اطلاعات را به مغز می‌فرستند.
نوروپاتی محیطی معمولاً بر اعصاب حسی و حرکتی تأثیر می گذارد. اگرچه علائم حسی ممکن است غالب تر باشند. با این حال، برخی از شرایط کمتر رایج می تواند یکی را تحت تاثیر قرار دهد اما بر دیگری تاثیر نمی گذارد.
برخی از نوروپاتی های محیطی نوع دیگری از عصب را تحت تأثیر قرار می دهند که به آن عصب اتونومیک می گویند. اینها اعصابی هستند که اطلاعات را به اندام های داخلی شما می آورند.
علاوه بر این، برخی از شرایط به عنوان تأثیر بر فیبرهای عصبی کوچک در مقابل بزرگ توصیف شده است. فیبرهای عصبی بزرگ حامل اطلاعات حرکتی، حسی و برخی اطلاعات دیگر هستند، در حالی که رشته‌های عصبی کوچک اعصاب خودکار و همچنین اعصاب درد و دما را حمل می‌کنند.
وابسته به طول در مقابل غیر وابسته به طول
در نوروپاتی وابسته به طول، ابتدا قسمت‌های اعصاب دورتر از مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بنابراین، انگشتان پا و پاها به احتمال زیاد برای اولین بار قبل از شروع علائم به سمت بالا و به صورت متقارن تحت تأثیر قرار می گیرند.
برخی از نوروپاتی‌های کمتر رایج «وابسته به طول نیستند» و با الگوی متفاوتی ظاهر نمی‌شوند. یک مثال پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (CIDP) است که با ضعف پیشرونده و کاهش حساسیت در بازوها و پاها مشخص می شود.
تعداد و محل اعصاب
برخی از انواع نوروپاتی محیطی مونو نوروپاتی هستند. به این معنی که فقط یک عصب را تحت تاثیر قرار می دهند. به عنوان مثال، نوروپاتی اولنار نوعی نوروپاتی محیطی است که عصب اولنار در مچ دست را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث درد، ضعف و از دست دادن حس در ناحیه می شود. در مقابل، پلی نوروپاتی بیش از یک عصب را تحت تاثیر قرار می دهد.
نوروپاتی می تواند در یک ناحیه از بدن (نوروپاتی محیطی تک کانونی) یا چندین ناحیه (نوروپاتی چند کانونی) رخ دهد. نوروپاتی مونوفوکال بر عصب یا گروه مرتبط از اعصاب در یک قسمت از بدن به تنهایی تأثیر می گذارد. بر خلاف نوروپاتی چند کانونی که باعث ضعف نامتقارن در چندین قسمت مختلف بدن می شود.
فردی که بدلیل درد زیاد کف پای خود را فشار می دهد
نوروپاتی حاد در مقابل مزمن
تمایز مهم دیگر، نوروپاتی حاد در مقابل مزمن است. به طور معمول، افراد علائمی را بروز می دهند که به کندی ایجاد می شوند و طی ماه ها یا سال ها بدتر می شوند. با این حال، برخی از انواع نوروپاتی در عرض چند هفته یا کمتر ظاهر می شوند. به عنوان مثال، سندرم گیلن باره یک نوروپاتی حاد نادر است که باعث می شود سیستم ایمنی بدن شما به سیستم عصبی محیطی شما حمله کند.
نوروپاتی های حاد به احتمال زیاد ماهیت التهابی دارند و بسیاری از آسیب ها از پاسخ ایمنی بیش فعال رخ می دهد. نوروپاتی های التهابی اغلب به رویکرد درمانی متفاوتی نسبت به نوروپاتی هایی نیاز دارند که التهاب کمتری ایجاد می کنند.
علائم نوروپاتی محیطی
معمولاً، نوروپاتی محیطی با یک الگوی مزمن، وابسته به طول و غیر التهابی که بر اعصاب حرکتی و حسی تأثیر می‌گذارد و ابتدا مشکلات حسی دارد، ظاهر می‌شود. با این حال، علائم نوروپاتی محیطی بسته به اینکه کدام یک از اعصاب شما تحت تأثیر قرار گرفته و شدت آن متفاوت است.
برخی از علائم بالقوه عبارتند از:
- احساس سوزن سوزن شدن ناخوشایند
- یک نوع درد سوزان
- از دست دادن حس
- از دست دادن درد
- ناتوانی در حس دما یا ارتعاش
- مشکلات تعادلی
- ضعف عضلانی
- کاهش حجم عضلانی (تضعیف عضلات)
- ضعف عضلانی اغلب بر دورترین قسمت‌های اندام‌ها (مانند دست‌ها و پاها) تأثیر می‌گذارد. بنابراین ممکن است در بلند کردن پا یا انجام حرکات حرکتی ظریف با دست ها مشکل داشته باشید.
برخی از افراد همچنین مشکلاتی را از اختلال عملکرد عصب اتونومیک تجربه می کنند، مانند:
- عدم تعریق
- نفخ
- سبکی سر یا غش
- مشکلات مثانه
- اختلال عملکرد جنسی
نمونه های علائم
در نوروپاتی دیابتی، علائم معمولاً از هر دو پا شروع می شود. به سمت ساق پا حرکت می کند و زمانی که به زانو می رسد به دست ها گسترش می یابد. این می تواند باعث گزگز، بی حسی و کاهش حس شود. اما ضعف آنچنان مشکل ساز نیست. با این حال، گاهی اوقات الگوهای کمتر رایج دیگری رخ می دهد و علائم اتونوم نیز ممکن است.
نکته مهم این است که بسیاری از افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی در واقع درد قابل توجهی ندارند. حتی اگر واضح است که احساس کاهش یافته است. این افراد در خطر آسیب دیدن پاهای خود و عدم مراقبت صحیح از آنها هستند، زیرا نمی توانند آنها را به طور طبیعی احساس کنند. چنین صدماتی حتی گاهی اوقات ممکن است قطع عضو را ضروری کند.
در مقابل، وضعیتی مانند بیماری شارکو ماری توث، شایع ترین علت ژنتیکی نوروپاتی محیطی، تمایل بیشتری به ایجاد مشکلات حرکتی دارد. این بیماری علائم غالبی مانند ضعف یا فلج پاها و ماهیچه‌های ساق پا و دست‌ها، بدشکلی‌های پا و مشکلات تعادلی با مشکلات حسی یا درد کمتری را ایجاد می‌کند.
چه چیزی باعث نوروپاتی محیطی می شود؟
آسیب به سیستم عصبی محیطی باعث علائم نوروپاتی محیطی می شود. می تواند به طرق مختلف اتفاق بیفتد.
در سراسر جهان، دیابت شایع ترین علت نوروپاتی محیطی است. ممکن است حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار دهد. کسانی که مدت طولانی تری به این بیماری مبتلا بوده اند و قند خونشان به خوبی کنترل نشده است، در معرض خطر بیشتری هستند.
با این حال، نوروپاتی محیطی علل بالقوه متفاوت دیگری نیز دارد.
برخی از این موارد عبارتند از:
- فشرده سازی عصب یا آسیب های دیگر
- مصرف بیش از حد الکل
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سموم
- داروها، از جمله شیمی درمانی
- بیماری های خود ایمنی، مانند لوپوس
- بیماری های ارثی
- گاموپاتی های مونوکلونال، از جمله مولتیپل میلوما
- بیماری تیرویید
- بیماری کلیوی یا بیماری کبد
- واسکولیت
- کمبودهای تغذیه ای (به عنوان مثال، ویتامین B12)
- بیماری های عفونی مانند جذام، زونا، بیماری لایم یا ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
با این حال، هیچ دلیلی در تقریباً یک چهارم افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی یافت نمی شود.
تشخیص
گرفتن تاریخچه پزشکی کامل و انجام معاینه فیزیکی بخش‌های کلیدی تشخیص است و می‌تواند به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما کمک کند تا ماهیت دقیق علائم و چگونگی تکامل آنها را تعیین کند. در طول معاینه، پزشک شما علائمی مانند ضعف عضلانی، کاهش حس و از دست دادن رفلکس ها را بررسی می کند.
در برخی موارد، چنین سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی برای تشخیص نوروپاتی محیطی کافی است. برای مثال، اگر دیابت و همچنین علائمی دارید که مشخصاً در نوروپاتی دیابتی رخ می دهد، دیابت شما محتمل ترین علت است.
آزمایش کردن
برخی از آزمایش‌ها نیز در یافتن علت زمینه‌ای نوروپاتی محیطی مفید هستند. این آزمایشات خون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تست قند خون ناشتا و هموگلوبین A1c: برای غربالگری دیابت استفاده می شود
- شمارش کامل خون: شاخص سلامت کلی و می تواند نشانه هایی از علل عفونی را نشان دهد
- تست عملکرد کلیه یا کبد: وضعیت سلامت این اندام ها را ارزیابی کنید
- آزمایش‌های التهاب، مانند پروتئین واکنش‌گر C (CRP): ممکن است علت التهابی را نشان دهد
- تست های عملکرد تیروئید: ارزیابی سلامت تیروئید
- سطوح ویتامین B12: می تواند کمبود بالقوه را نشان دهد
- الکتروفورز سرم: آزمایش گاموپاتی مونوکلونال یا مولتیپل میلوم
- آزمایشات برای عفونت های مشکوک خاص: می تواند برای پاتوژن هایی مانند HIV آزمایش شود
- آنتی بادی ضد هسته ای: می تواند سرنخ هایی از منشا خودایمنی بدهد
- آزمایشات ژنتیکی: می تواند اشکال ارثی نوروپاتی محیطی را شناسایی کند
در برخی موارد، دریافت اطلاعات دقیق تر در مورد اینکه چگونه اعصاب شما تحت تأثیر قرار گرفته است نیز مفید است. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما می تواند این
کار را از طریق الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی انجام دهد. برای مثال، ممکن است در فردی با علائم غیر معمول تر یا در فردی با علائم ناگهانی یا شدید ضروری باشد.
EMG اطلاعاتی را در مورد سیگنال‌های الکتریکی که از ماهیچه‌های شما عبور می‌کند، ارائه می‌کند، و آزمایش‌های هدایت عصبی نشان می‌دهند که سیگنال الکتریکی چگونه از طریق اعصاب شما عبور می‌کند. اینها با هم ممکن است به دادن اطلاعات بیشتر در مورد نوع خاصی از نوروپاتی محیطی کمک کنند.
درمان های نوروپاتی محیطی
بخش کلیدی درمان، شناسایی علت اصلی نوروپاتی و درمان آن است. گاهی اوقات، علائم شما ممکن است زمانی که علت اصلی برطرف شود، از بین برود. اما در مواقع دیگر ممکن است حتی پس از اصلاح آن علائم باقیمانده باقی بماند.
برخی از افراد برای کمک به مقابله با درد سوزان نوروپاتی محیطی به درمان نیاز دارند. داروهایی که معمولاً تجویز می شوند عبارتند از:
- نورونتین (گاباپنتین)
- الاویل (آمی تریپتیلین)
- سیمبالتا (دولوکستین)
- افکسور (ونلافاکسین)
- داروهایی که مستقیماً روی پوست اعمال می شود، مانند چسب لیدوکائین یا کپسایسین، نیز گاهی اوقات مفید هستند.
افراد مبتلا به انواع خاصی از نوروپاتی محیطی نیز ممکن است به درمان اضافی نیاز داشته باشند. به عنوان مثال، فردی که دارای نوروپاتی التهابی محیطی مانند CIDP است، ممکن است به درمان هایی برای کاهش پاسخ ایمنی خود نیاز داشته باشد، مانند کورتیکواستروئیدها و ریتوکسان (rituximab).
جلوگیری
همه موارد نوروپاتی محیطی قابل پیشگیری نیستند. با این حال، برای افراد مبتلا به دیابت، حفظ سطح قند خون طبیعی می تواند به جلوگیری از شروع نوروپاتی محیطی کمک کند. با متخصص غدد خود کار کنید تا بهترین برنامه درمانی را برای کمک به پیشگیری از سایر عوارض احتمالی دیابت پیدا کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان تخصصی با ما در کلینیک سلامت مغز دانا تماس بگیرید.
منبع: https://www.health.com/peripheral-neuropathy-7370557
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.