آلزایمر: پاسخ به 9 سوال رایج (قسمت اول)

1. آیا عوارض جانبی بدی از داروهای آلزایمر وجود دارد؟

داروی aducanumab-avwa (Aduhelm) اولین و تنها درمانی است که پاتوفیزیولوژی بنیادی بیماری آلزایمر را با کاهش پلاک‌های آمیلوئید بتا در مغز هدف قرار می‌دهد. این برای استفاده در افرادی است که در مراحل اولیه آلزایمر و با حضور تایید شده پاتولوژی آمیلوئید هستند. ممکن است باعث تورم خونریزی در مغز شود. 

فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است برای درمان علائم و سایر مشکلات سلامتی خود دارو مصرف کند. اما وقتی داروهای زیادی را به طور همزمان مصرف می کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که واکنش بدی به آنها نشان دهند. این مشکلات می تواند شامل گیجی، بی قراری، خواب آلودگی یا بی خوابی، نوسانات خلقی، مشکلات حافظه و ناراحتی معده باشد. 

برخی از افرادی که دارای علائم شدید بیماری آلزایمر هستند.

• رفتار تهاجمی یا توهم (دیدن، احساس یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند).  ممکن است برای کنترل مشکلات خود به داروهای قوی تری نیاز داشته باشند. اما برخی از این داروها می توانند سایر علائم آلزایمر را بدتر کنند.

مثلا: برخی از داروها مانند بنزودیازپین‌ها (آرام‌بخش‌ها) می‌توانند باعث سردرگمی، اختلال حافظه و کندی واکنش‌ها شوند. می‌تواند منجر به زمین خوردن شود. برخی از داروهایی که افسردگی را درمان می‌کنند می‌توانند باعث آرام‌بخشی و سایر عوارض جانبی شوند.

این داروها ممکن است با داروهایی که بیماری آلزایمر را درمان می کنند، از جمله دونپزیل (آریسپت)، گالانتامین (رازاداین)، ممانتین (نامندا) و ریواستیگمین (اکسلون) واکنش نشان دهند. برخی از داروهایی که توهمات را درمان می‌کنند، می‌توانند باعث آرام‌بخشی، گیجی و افت فشار خون شوند.

از پزشک خود در مورد مزایا و معایب این گزینه ها بپرسید.

برخی از داروهای بدون نسخه، از جمله داروهای سرفه و سرماخوردگی و داروهای خواب، نیز می توانند عوارض جانبی داشته باشند. آنها همچنین ممکن است با سایر داروهای آلزایمر واکنش نشان دهند. یک پزشک می تواند به شما اطلاع دهد که مصرف کدام یک بی خطر است.

2. دارم به سفری با پدرم که آلزایمر دارد فکر می کنم.

چگونه می توانم کار را برای هر دوی ما آسان کنم؟

• از پیش برنامه ریزی. در مورد نیازهای آنها فکر کنید تا برای هر تغییر یا مشکلی آماده باشید. می توانید ابتدا یک سفر کوتاه داشته باشید تا ببینید واکنش آنها به سفر چگونه است.
• به آنها کارهای ساده و آرامش بخش بدهید تا در سفر انجام دهند. آنها می توانند یک مجله بخوانند. با یک دسته کارت بازی کنند یا مثلاً به موسیقی گوش دهند.
• هرگز فرد مبتلا به زوال عقل را در ماشین تنها نگذارید.
• هنگام حرکت، کمربند ایمنی آنها را بسته و درها را قفل نگه دارید.
• برای توقف های استراحت منظم برنامه ریزی کنید.
• اگر در طول سفر آشفته شدند، در اولین جایی که می توانید توقف کنید.
• در حین رانندگی سعی نکنید آنها را آرام کنید.
• در مورد رفتن به تعطیلات در جایی که برای آنها آشنا است فکر کنید. مثلاً در کابین دریاچه ای که در گذشته از آن بازدید کرده اند.
• اگر آنها به راحتی متلاطم می شوند، ممکن است عاقلانه باشد که از مکان های شلوغ خودداری کنید.
• همچنین ممکن است بخواهید از سفرهای گشت و گذار سریع خودداری کنید.
• اگر هرگز در هواپیما نبوده‌اند، بهتر است در صورت امکان به جای آن رانندگی کنید.
• به خطوط هوایی و کارکنان هتل هشدار دهید که با یکی از بستگان خود سفر می‌کنید که حافظه ضعیفی دارد. مطمئن شوید که آنها نوعی شناسنامه را به همراه دارند یا می پوشند.

• از وقت خود با پدرتان لذت ببرید. اما سعی کنید زمانی را برای استراحت نیز پیدا کنید. ممکن است همراه داشتن فردی که بتواند در انجام وظایف مراقبتی به شما کمک کند کمک کند.

3. من برای خوردن عزیزم مشکل دارم. چه می توانم بکنم؟

علائم آلزایمر آنها می تواند خوردن غذای کافی را برای آنها سخت تر کند. آنها ممکن است در تشخیص زمان گرسنگی یا تشنگی، مشکل در خوردن یا بلعیدن، استفاده از ظروف نقره مشکل داشته باشند. یا احساس افسردگی کنند.

برخی از این نکات را امتحان کنید:

• با پزشک عزیزتان صحبت کنید. اگر عزیزتان به دلیل مشکل قابل درمان مانند افسردگی غذا نمی خورد، ممکن است بتوانند به شما کمک کنند.
• آنها را مجبور به خوردن نکنید. اگر به غذا علاقه ای ندارند، سعی کنید علت آن را بیابید. روی انتخاب های مغذی تر مانند پروتئین، میوه ها، سبزیجات و چربی های سالم و نمک و شکر کمتر تمرکز کنید.
• سعی کنید برای به حداکثر رساندن کالری دریافتی به آنها شیک هایی با مواد غذایی اضافه کنید.
• به جای سه وعده غذایی بزرگ، اغلب وعده های غذایی کوچکتر ارائه دهید.
• آنها را تشویق کنید که قدم بزنند، باغبانی کنند یا کارهای دیگری را انجام دهند که آنها را به حرکت وادار می کند تا اشتهایشان افزایش یابد.
• غذاهای انگشتی را سرو کنید که دست زدن و خوردن آنها برایشان راحت تر است.
• غذاهایی را آماده کنید که بافت، رنگ و دمای متفاوتی دارند.

4. مادر من به بیماری آلزایمر مبتلا است. من متوجه شده ام که او بیشتر گیج می شود. چگونه می توانم به او کمک کنم؟

• محیط اطراف را به روال همیشگی یکسان نگه دارید. اگر باید تغییراتی ایجاد کنید، آن را به تدریج انجام دهید. همه چیز را ساده کنید و از موقعیت هایی که مجبور به تصمیم گیری هستند اجتناب کنید.
• وقایع آن روز را برایشان شرح دهید. تاریخ، روز، زمان، مکان و غیره را به آنها یادآوری کنید و نام افرادی را که می بینند تکرار کنید.
• برچسب‌های بزرگ (با کلمات یا تصاویر) را روی کشوها و قفسه‌ها قرار دهید تا بدانند داخل یا روی آن‌ها چیست.
• اگر به نظر می رسد آنها چیزی را که شما گفته اید نمی فهمند، از کلمات یا جملات ساده تر استفاده کنید.
• مطمئن شوید که آنها داروهای خود را طبق برنامه مصرف می کنند.
• صبور باشید و حمایت کنید.

در ادامه این مطلب به چند نکته که ریسک زوال عقل را افزایش می دهد، اشاره می کنیم.

چیزهایی که احتمال ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهند.

سن

بیماری آلزایمر شایع ترین شکل زوال عقل است. حدود یک سوم افراد 85 سال و بالاتر علائم این بیماری را نشان می دهند. ژن هایی که از والدین خود دریافت می کنید در این سن نقش دارند. اما مواردی مانند رژیم غذایی، ورزش، زندگی اجتماعی و سایر بیماری ها نیز نقش دارند. زوال عقل یک بخش طبیعی از افزایش سن نیست.

بیماری قلبی

این می تواند منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود که احتمال زوال عقل را بیشتر می کند. بیماری قلبی معمولاً به دلیل تجمع پلاک در شریان های اطراف قلب شما (آترواسکلروز) ایجاد می شود. این می تواند جریان خون به مغز شما را کند کند. شما را در معرض خطر سکته مغزی قرار دهد و خوب فکر کردن یا به خاطر سپردن چیزها را سخت تر کند.  بسیاری از چیزهایی که باعث بیماری قلبی می شوند – مصرف دخانیات، دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا – نیز می توانند منجر به زوال عقل شوند.

دیابت

پزشکان دقیقاً مطمئن نیستند که چرا افراد مبتلا به دیابت بیشتر دچار زوال عقل می شوند. اما آنها می دانند که افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض آسیب رگ های خونی هستند. این می تواند جریان خون به مغز را کند یا مسدود کند. به نواحی مغز آسیب برساند و منجر به چیزی شود که به آن زوال عقل عروقی می گویند. برخی از افراد در صورت کنترل دیابت با دارو، ورزش و رژیم غذایی سالم ممکن است بتوانند زوال مغز را کاهش دهند.

کلسترول بالا

سطوح بالا به خصوص در میانسالی با چاقی، فشار خون بالا و دیابت مرتبط است. همه اینها خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهد. اما هنوز مشخص نیست که آیا کلسترول به خودی خود به این مشکل می افزاید یا خیر. برخی تحقیقات نشان می دهد که کلسترول بالا در میانسالی می تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سنین بالاتر باشد، اما ارتباط دقیق آن مشخص نیست.

چنان چه از مشکلات مربوط به حافظه رنج می برید، ما در انستیتو سلامت مغز دانا در کنارتان هستیم.

منبع: Things That Raise Your Chances of Dementia (webmd.com)

Alzheimer’s Questions to Ask Your Doctor (webmd.com)

Dr.Kh.Rahimi Jaberi

درباره نویسنده

خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.