ضربه مغزی
عبارت است از آسیب شدید مغزی که روی عملکرد مغز تاثیر می گذارد. ضربه مغزی در ورزشکاران رایج است. اثرات ضربه مغزی معمولا موقت است. اما ممکن است منجر به سردرد و بروز مشکلاتی در تمرکز، اختلال در حافظه، تعادل و هماهنگی شود.
در اثر ضربه به سر یا حتی تکان شدید سر و بخش بالایی تنه، ضربه مغزی ممکن است رخ دهد. گاهی، ضربه به سر منجر به از دست رفتن هوشیاری می شود اما همیشه اینطور نیست.
اینکه فرد به هر دلیلی بیفتد، از شایع ترین علل ضربه مغزی است. در فوتبالیست ها نیز امکان بروز ضربه مغزی وجود دارد. معمولا بیشتر افراد بعد از ضربه ی مغزی کاملا بهبود پیدا می کنند.
شایع ترین علائم ضربه مغزی
علامت و نشانه های ضربه ی مغزی ممکن است سریع مشخص نشود و بعد از مدتی علائم بروز یابد. علائم می تواند تا چند روز، چند هفته یا حتی بیشتر نیز طول بکشد.
پس از ضربه به سر که منجر به ضربه مغزی شود، فرد معمولا سردرد را تجربه می کند. گاهی نیز افراد ممکن است دچار اختلال حافظه و گیجی شوند. نکته جالب توجه این است که فراموشی معمولا شامل از یاد بردن حادثه ای است که باعث بروز آسیب شده است.
شایع ترین علائم ضربه مغزی در بزرگسالان
سردرد، تهوع و استفراغ، صدایی مانند زنگ زدن در گوش، خستگی یا خواب آلودگی، تاری دید، احساس گیجی و یا نشناختن محیط، فراموشی علت حادثه، سرگیجه، لکنت زبان، دیرواکنش دادن به سوالات، پرسیدن سوالات تکراری که بدلیل اختلال در حافظه و فراموشی است و در برخی افراد نیز از دست دادن هوشیاری به طور موقت اتفاق می افتد.
برخی علائم مانند
- مشکل در تمرکز و حافظه، کج خلقی و تغییرات روحی دیگر، حساس شدن به نور و صدا، اختلال در خواب
- مشکلات روان شناختی و افسردگی، اختلال در چشایی و بویایی ممکن چند روز پس از آسیب رخ دهند.
علائم ضربه مغزی در کودکان با بزرگسالان کمی متفاوت است:
آسیب به سر کودکان کم سن، بسیار شایع است. اما تشخیص ضربه ی مغزی در نوزادان و کودکان نوپا دشوار است. به این دلیل که نوزادان نمی توانند وضعیت خود را توضیح دهند. در ادامه علائم ضربه ی مغزی در کودکان ذکر شده است.
علائم شامل منگی، بی حالی و خستگی سریع، کج خلقی و بداخلاقی، از دست دادن تعادل و تلوتلو خوردن، گریه زیاد، تغییر در الگوی خواب یا غذا خوردن، بی میلی به اسباب بازی های مورد علاقه، تهوع، رعشه است.
ضربه مغزی در ورزشکاران تقریبا شایع است. ورزشکاران هنگامی که علائم و نشانه های ضربه ی مغزی دارند، هرگز نباید به بازی برگردند.
متخصصان مغز و اعصاب توصیه می کنند، در صورت شک به ضربه مغزی در ورزشکاران، از درگیر شدن مجدد وی در فعالیتی که خطر بروز دومین ضربه ی مغزی را بالا می برد، باید جلوگیری کرد.
نکته دیگر این است که:
کودکان و نوجوانان باید توسط متخصصی که در زمینه معاینه و کنترل ضربه ی مغزی در کودکان آموزش دیده معاینه شوند. متخصصان همچنین توصیه می کنند ورزشکاران کودک، نوجوان و بزرگسالانی که دچار ضربه ی مغزی شده اند، همان روز بروز آسیب، نباید دوباره وارد زمین بازی شوند.
ضربه ی مغزی نیز مانند بسیاری از بیماری دیگر مرتبط با سیستم اعصاب، دارای عوارضی هستند.
سردردهایی که در برخی از افراد تا هفت روز بعد از آسیب مغزی، سردردهای مربوط به آن ضربه را تجربه می کنند. سرگیجه که در بعضی از افراد تا چند روز، چند هفته یا چند ماه بعد از آسیب مغزی ادامه دارد. سندرمی به نام سندرم بعد از ضربه ی مغزی که درصد کمی از افراد (۱۵ تا ۲۰%) دیده شده است. افراد، بیشتر از سه هفته، علائمی نظیر سردرد، سرگیجه و اختلال در تفکر دارند. اگر این علائم بیشتر از سه هفته ادامه پیدا کند، به آن سندرم بعد از ضربه ی مغزی می گویند.
اثرات تجمعی چند آسیب همزمان مغزی نیز ممکن است رخ دهد.
درحال حاضر تحقیق روی تاثیر چند آسیب مغزی مکرر که باعث بروز علامت نمی شود (sub concussive injury) ادامه دارد. فعلا هیچ نتیجه قطعی مبنی بر ارتباط میان چند آسیب مغزی و اثر تجمعی وجود ندارد.
سندرم تاثیر ثانویه موردی است که به ندرت دیده می شود. یعنی با احتمال بسیار کمی ممکن است فرد قبل از بین رفتن علائم ضربه ی مغزی اولیه، دچار ضربه ی مغزی دوم شود. در این حالت مغز به سرعت متورم می شود که می تواند مرگبار باشد.
نکته مهم و قابل تاکید این است که ورزشکاران، به هیچ وجه نباید حین تجربه ی علائم و نشانه های ضربه ی مغزی دوباره به میدان بازی برگردند. ورزشکاران جوان که دارای سابقه ضربه مغزی هستند، ممکن است تغییرات بیشتری در مغز خود داشته باشند.
یک مطالعه جدید نشان می دهد:
ورزشکاران با سابقه ضربه مغزی، ممکن است آسیب مغزی بیشتری را در اثر ضربه مغزی بعدی نشان دهند. به ویژه زمانی که فرد در مناطق میانی مغز که بیشتر مستعد آسیب هستند، صدمه ببیند. در مقابل، ورزشکارانی که سابقه ضربه مغزی ندارند، تغییرات کمتری را تجربه می کنند.
این پژوهش، در مجله پزشکی آکادمی نورولوژی آمریکا منتشر شده است. ورزشکاران مورد مطالعه نیز فوتبالیست ها و والیبالیست ها بودند.
دکتر تام ا. شوایزر، نویسنده مطالعه، از بیمارستان سنت مایکل در تورنتو، کانادا، می گوید: “ما می دانیم که ضربه مغزی ممکن است تأثیرات طولانی مدت بر مغز بگذارد. و بدلیل این اثرات طولانی مدت، فراتر از گرفتن مجوز پزشک برای بازگشت به بازی است.” “با این حال، مشخص نیست که تا چه حد می توان آثار ضربه مغزی مکرر را در بزرگسالان جوان و سالم تشخیص داد. ما دریافتیم که با وجود تفاوت در علائم یا میزان بهبودی، تغییرات مزمن ظریفی، در مغز ورزشکاران با سابقه ضربه مغزی دیده می شود”.
این مطالعه بر تغییرات درون دو ناحیه در وسط مغز متمرکز است:
که به ویژه در برابر ضربه مغزی آسیب پذیر هستند. محققان بر روی جریان خون در قشر سینگولیت و ریزساختار ماده سفید در جسم پینه ای تمرکز کردند. تغییرات در جریان خون و ریزساختار در اسکن مغز مشخص است که نشان دهنده آسیب مغزی زمینه ای است.
قشر سینگولیت، لایه ای از ماده خاکستری است که مهارت های حسی و حرکتی را هماهنگ می کند. در زیر آن جسم پینه ای قرار دارد. نوار وسیعی از رشته های عصبی که دو نیمکره مغز را به هم وصل می کند.
در این مطالعه 228 ورزشکار با میانگین سنی 20 سال مورد بررسی قرار گرفتند. این ها شامل 61 نفر با ضربه مغزی اخیر و 167 بدون ضربه مغزی بودند. در گروه اول، 36 نفر سابقه ضربه مغزی داشتند. در گروه دوم، 73 نفر سابقه ضربه مغزی داشتند.
محققان، حداکثر پنج اسکن مغزی از هر ورزشکار که اخیرا دچار ضربه مغزی شده بود، تا یک سال پس از بازگشت به بازی انجام دادند.
محققان دریافتند:
ورزشکارانی که یک سال از ضربه مغزی اشان گذشته بود، در مقایسه با افرادی که سابقه ضربه مغزی نداشتند، کاهش شدیدتری در جریان خون در یک ناحیه سینگولیت داشتند. کسانی که سابقه ضربه مغزی داشتند، به طور متوسط جریان خون مغزی اشان، 40 میلی لیتر (میلی لیتر) در دقیقه، در هر 100 گرم بافت مغز بود. کسانی که سابقه ضربه مغزی نداشتند، به طور متوسط جریان خون مغزی اشان، 53 میلی لیتر در دقیقه، در هر 100 گرم بافت مغز بود.
محققان، در ورزشکاران با سابقه ضربه مغزی، در هفته های پس از ضربه مغزی جدید، همچنین تغییرات ریزساختاری را در ناحیه ای از مغز به نام بخش طحالی و حجیم جسم پینه ای، مشاهده کردند.
دکتر شوایزر می گوید: ” ورزشکاران با سابقه ضربه مغزی، باید تحت مراقبت دقیق قرار گیرند. زیرا این تغییرات ظریف مغزی، ممکن است با آسیب های مکرر بدتر شود”. “علاوه بر این، نتایج ما، باید نگرانی در مورد اثرات تجمعی صدمات مکرر به سر در آینده را افزایش دهد”.
برای آشنایی با جدیدترین روش های درمان اختلالات رفتاری و شناختی با ما در مرکز سلامت مغز دانا در تماس باشید.
منبع: https://www.sciencedaily.com/releases/2021/08/210825163648.htm
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.