کابوس ها رویا هایی در خواب هستند که ترسناک یا نگران کننده هستند. کابوس ها از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است، اما موارد مشترک در بسیاری از خواب های ترسناک شامل تعقیب، افتادن یا احساس گم شدن یا گرفتار شدن یا ناتوان در انجام کاری بودن است. کابوس ها می توانند احساسات مختلفی را ایجاد کنند مانند:
- عصبانیت
- غمگینی
- گناه
- ترس
- اضطراب
حتی بعد از بیدار شدن ممکن است این احساسات ادامه پیدا کنند.
افراد در هر سنی کابوس می بینند. با این حال، کابوس در کودکان بیشتر مشاهده می شود ، به ویژه در کودکان زیر 10 سال. دختران بیشتر از پسران دچار کابوس می شوند. به نظر می رسد کابوس ها بخشی از رشد طبیعی است و به جز در مورد اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ، آنها معمولاً علائم هیچ بیماری پزشکی زمینه ای یا اختلال روانی نیستند.
تعبیر خواب
متاسفانه در برخی از کشور ها مانند ایران برخی افراد به دنبال تعبیر خواب یا کابوس خود هستند مثلا عناوینی که بیشترین جستجو را در موتور های جستجو در مورد تعبیر خواب دارند: تعبیر خواب تجاوز، تعبیر خواب کفش سیاه، تعبیر خواب خیانت، تعبیر خواب سگ سیاه، پرت شدن، مار،… میباشد.
این درحالی است که درحال حاضر به کمک علم میدانیم رویا در خواب های ما معمولا ترس ها، نقاط قوت، افکار روزانه ما و اتفاقات روزمره ما هستند که افکار ما را درگیر خود کرده اند و خود را در خواب دیدن مت نشان میدهند. البته باید گفت که با تجزیه و تحلیل رویا ها افراد می توان به مشکلات خلقی افراد پی برد. با این حال هیچ شواحد علمی برای تعبیر خواب وجود ندارد.
دلایل کابوس
کابوس ها اگر ادامه پیدا کنند و باعث قطع روند خواب شما شوند، می توانند به یک مشکل بزرگ تبدیل شوند. که می تواند منجر به بی خوابی و مشکل در عملکرد در طول روز شود. اگر در کنار آمدن با کابوس ها مشکل دارید با پزشک متخصص خواب مشورت کنید.
کابوس می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود ، از جمله:
- فیلم ها، کتاب ها یا بازی های ویدیویی ترسناک
- شام سنگین قبل از خواب
- بیماری یا تب
- داروها، از جمله داروهای ضد افسردگی، مواد مخدر و باربیتورات ها
- داروهای کمکی خواب بدون نسخه
- سو مصرف الکل یا مواد مخدر
- ترک داروهای خواب آور یا داروهای مسکن
- استرس، اضطراب یا افسردگی
- اختلال کابوس، اختلال خواب که با کابوس های مکرر مشخص می شود
- آپنه خواب، وضعیتی که در آن تنفس در هنگام خواب قطع می شود
- نارکولپسی ، یک اختلال خواب است که با خواب آلودگی شدید در طول روز و به دنبال آن چرت زدن سریع یا حملات خواب مشخص می شود
- PTSD ، یک اختلال اضطرابی است که اغلب پس از مشاهده یا تجربه یک واقعه آسیب زا مانند تجاوز یا قتل ایجاد می شود
توجه به این نکته ضروری است که کابوس ها با درخواب راه رفتن متفاوت هستند، که باعث می شود فرد در حالی که خواب است به اطراف راه برود. کابوس ها همچنین با وحشت شبانه که به آن وحشت خواب نیز گفته می شود تفاوت دارند. کودکانی که وحشت شبانه دارند در این قسمت ها می خوابند و معمولاً حوادث صبح را به خاطر نمی آورند. همچنین ممکن است تمایل به راه رفتن در خواب یا ادرار در رختخواب در هنگام وحشت شبانه داشته باشند. وحشت شبانه معمولاً پس از رسیدن کودک به بلوغ ازبین میرود. با این حال، برخی از بزرگسالان ممکن است وحشت شبانه داشته باشند و به خصوص در زمان استرس، یادآوری رویایی محدودی را تجربه کنند.
تشخیص کابوس ها
بیشتر کودکان و بزرگسالان گاه گاهی کابوس می بینند. با این حال، اگر کابوس های طولانی مدت ادامه داشته باشند، الگوی خواب شما را به هم بزنند و در عملکرد شما در طول روزبا اختلال روبرو کنند، باید با دکتر خواب خود قرار ملاقات بگذارید.
پزشک در مورد استفاده از محرک ها مانند کافئین، الکل و برخی داروهای غیرمجاز از شما سالاتی می پرسد. آنها همچنین از شما در مورد هرگونه داروی تجویز شده یا بدون نسخه پزشک و مکمل هایی که در حال حاضر استفاده می کنید، از شما سوال می کنند. اگر فکر می کنید داروی جدید باعث ایجاد کابوس های شبانه شما می شود، از متخصص خواب خود بپرسید آیا درمان جایگزینی وجود دارد که بتوانید مصرف کنید.
پزشک ممکن است به شما توصیه کند که یک مطالعه خواب یا تست خواب انجام دهید. در طول تست خواب، شب را در آزمایشگاه خواب می گذرانید. سنسورها عملکردهای مختلفی عملکرد شما را کنترل میکنند ، از جمله:
- تپش قلب
- امواج مغزی
- نفس کشیدن
- سطح اکسیژن خون
- حرکات چشم
- حرکات پا
- تنش عضلانی
- خروپف
- حرکات چشم
- حرکات قفسه سینه و شکم
- دندان قروچه
درمان کابوس
باید به مشکلات اساسی پزشکی یا روانی رسیدگی که ممکن است باعث ایجاد کابوس شود رسیدگی شود.
اگر کابوس های شما در نتیجه PTSD اتفاق می افتد، پزشک ممکن است داروی فشار خون پرازوسین را تجویز کند. یک مطالعه اخیر نشان داد که این دارو به درمان کابوس های مربوط به PTSD کمک می کند.
همچنین اگر کابوس ناشی از آپنه خواب یا کاهش اکسیژن رسانی به مغز ایجاد میشود راهکارهای دارویی و غیر دارویی در این مورد وجود دارد.
آپنه انسدادی خواب
اگر هر یک از شرایط زیر باعث ایجاد کابوس های شما شود، پزشک ممکن است روش های مشاوره روان درمانی یا کاهش استرس را توصیه کند:
- اضطراب
- افسردگی
- فشار
در مواردی، ممکن است دارو برای اختلالات خواب توصیه شود.
در مورد کابوس چه باید کرد
تغییر شیوه زندگی ممکن است به کاهش دفعات کابوس های شبانه شما کمک کند. موارد زیر را می توانید امتحان کنید:
- حداقل سه بار در هفته ورزش کنید
- محدود کردن میزان الکل و کافئین مصرفی شما
- پرهیز از مصرف آرام بخش
- قبل از خواب به روش های آرامش، مانند یوگا یا مراقبه بپردازید
- ایجاد یک الگوی خواب با خوابیدن هر شب در یک ساعت مشخص و هر روز در یک ساعت مشخص
- خوابیدن در شب و تا جای ممکن در ساعات اولیه صبح از خواب بیدار شدن (بین ساعت 6 تا 8 صبح از خواب بیدار شوید)
اگر کودک شما مرتباً کابوس می بیند، او را تشویق کنید تا در مورد کابوس خود صحبت کند. توضیح دهید که کابوس نمی تواند به او آسیب برساند. سایر تکنیک ها عبارتند از:
- ایجاد یک روال قبل از خواب برای کودک شما، از جمله هر شب ساعت خواب مشخص
- با تمرینات تنفس عمیق به کودک خود کمک کنید تا آرام شود
- صحبت در مورد شخصیت های کابوس و آنکه این شخصیت ها هیچ آسیبی به وی نمی توانند بزنند
- حیوانات، پتو یا سایر وسایل را برای راحتی در شب
- استفاده از چراغ خواب با نور قرمز و باز نگه داشتن درب اتاق خواب در شب
باید توجه داشت که برخی از مشکلات کابوس شبانه حتما باید توسط پزشک متخصص اختلالات خواب مورد بررسی قرار گیرند تا درمان شوند برای اطلاعات بیشتر در این مورد به واحد سلامت خواب انستیتو سلامت مغز مراجعه فرمایید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.