در زمان همه گیری کرونا، دانش آموزان در سراسر جهان از کلاس ها به آموزش آنلاین و از راه دور روی آوردند. بسیاری از آن ها مجبور به تعویض کتاب ها با سایت ها و دیگر منابع دیجیتال شدند. کتاب های دیجیتال بیش از یک دهه است که حضور دارند اما ما چه قدر در دریافت از آن ها موفق هستیم؟
به نظر می رسد فهم متن پرینت شده راحت تر از متن دیجیتال است.
خواندن متن کاغذی در واقع مانند یک نوع مدیتیشن است. چون تمرکزمان را یک جای مشخص برای مدت طولانی قرار می دهیم.این موضوع را آنا منگن پروفسور دانشگاه استونگر در نروژ می گوید.” و این نوع مطالعه یک غوطه وری کاملا متفاوت با خواندن متن دیجیتال است. به نظرم برای ما انسان ها مفید است که وقت خود را با چیزی بگذرانیم که حرکت نمی کند، صدا و هشدار ندارد و توجه ما را به خودش جلب نمی کند.”
متن پرینت شده نشانه های فضایی و لمس گونه ای را برای خوانندگان فراهم می کند تا متن را پردازش کنند.
ذهنیت افراد هم روی این موضوع اثر می گذارد برای مثال اگر افراد عادت به گذشتن سریع از صفحات وب داشته باشند ممکن است بدون درک کامل یک متن دیجیتال از آن بگذرند.
آیا فکر می کنید شما از این قاعده مستثنی هستید> بسیاری از افراد همین فکر را می کنند. مطالعات نشان می دهند، مطالعه ی دیجیتال باعث اعتماد به نفس بیش از اندازه می شود.
” ما متن های دیجیتال را سریعتر می خوانیم در نتیجه فکر می کنیم آن ها را بهتر متوجه شده ایم.” لارن سینگر که روی “درک مطالعه” در دانشگاه مریلند پژوهش می کند این را می گوید.” یکی از بهترین قسمت های زندگی دیجیتال این است که همه ی اطلاعات در زیر انگشتان ما قرار دارد اما این موضوع معایبی نیز به دنبال دارد ؛ همه چیز آنقدر سریع و قابل دسترس است که ما ممکن است دیگر اطلاعات را هضم نکنیم.”
مطالعه ی دیجیتال به معنای پردازش سطحی تر است.
در سال 2016، سینگر دانشجویان را در مطالعه ی مقاله به صورت دیجیتال و کاغذی بررسی کرد. فرمت مقاله تاثیر در درک ایده ی اصلی نداشت اما دانشجویان جزییات را در مطالعه ی دیجیتال از دست داده بودند.
منگن می گوید مطالعه ی دیجیتال برای متن های بلند، درک و برداشت را تحت تاثیر قرار می دهد. این ممکن است به خاطر فرضیه ی سطحی بودن باشد: مواجهه با محتوای سریع فضای مجازی مغز را عادت می دهد که سریعتر و سطحی تر اطلاعات را پردازش کند.
منگن می گوید تحقیقات زیادی با محوریت نوروساینس روی متن خوانی انجام نشده است؛ اما به هر حال تحقیقات انجام شده این اطلاعات را می دهند. در یک مطالعه در سال 2009 یافت شد که مغز اطلاعات دیجیتال و واقعی را به دو گونه ی متفاوت پردازش می کند. شرکت کنندگان، در حالی که از آن ها اسکن fMRI گرفته می شد، تبلیغات را روی صفحه و روی کارت های کاغذی مشاهده می کردند.
مطالب پرینت شده، مناطق medial prefrontal cortex و cingulate cortex که در پردازش احساسات نقش دارند را فعال می کردند. خواندن متن پرینت شده همچنین parietal cortex که اطلاعات دیداری و فضایی را پردازش می کند را فعال می کرد.
به اسکرول کردن ادامه دهیم یا ورق را برگردانیم؟
اسکرول کردن روی متن دیجیتال ممکن است ادراک متن را با ایجاد چالش های فضایی تضعیف کند. یک مطالعه ی 2017 نشان داد که شرکت کنندگان در خواندن داستان های کمیک به کمک اسکرول کردن دچار مشکل شدند.
وقتی مطالعه می کنیم مغز ما یک نقشه ی شناختی از متن می سازد. مثل اینکه چه اطلاعاتی گوشه ی سمت راست صفحه بود و… .
اما فرض کنید بخواهیم از چیزی که مدام درحال تغییر است ( مثل یک وبسایت) نقشه بسازیم. این کار سخت تر است چون نشانه های دیداری را ساده تر از دست می دهیم.
اسکرول کردن بیشتر از حافظه ی کاری ما کار می کشد. در حافظه ی کاری در هر زمان تقریبا هفت مورد را می توانیم نگه داریم بنابراین هدف خواندن این است که توجه ما را به خودش جلب کند. زمانی که میخواهیم به یاد بیاوریم که چه خواندیم و نشانه های فضایی به کمک ما نمی آیند، بخشی از توان ذهنی ما گرفته می شود.
به علاوه نور های LED صفحه ها زحمت بیشتری برای چشمان ما ایجاد می کند. و باعث خستگی دیداری و ذهنی می شود.
به هرحال e-reader ها نیازی به اسکرول کردن ندارند و با تکنولوژی i-ink میزان خستگی چشم را کم می کنند.
آنها به دیگر گونه های محتوای دیجیتال ترجیح داده می شوند. اما یک ویژگی مهم کتاب های کاغذی را ندارد: توانایی ورق زدن
در مطالعات منگن شرکت کنندگان یک متن را روی کاغذ یا کتاب الکترونیکی می خواندند و به سوالات درک مطلب جواب می دادند. متن ها مشابه بودند اما خوانندگان کتاب الکترونیکی برای جلو بردن متن باید روی یک دکمه می زدند در حالی که خوانندگان کتاب کاغذی، صفحه را ورق می زدند.
خوانندگان کتاب کاغذی توالی زمانی اتفاقات را بهتر به یاد داشتند.
منگن می گوید این موضوع احتمالا به این خاطر است که نشانه های حسی-حرکتی در مطالعه ی کتاب کاغذی، پردازش شناختی را بهبود می دهند. ما در مطالعه ی کتاب کاغذی می توانیم ببینیم چند صفحه خوانده ایم و چند صفحه مانده است. می توانیم صفحه ها را تا بزنیم تا به مطالب دسترسی داشته باشیم.
بعضی پژوهش ها نشان می دهد ما اطلاعات را در شرایطی که حواس مختلف را درگیر می کنیم بهتر پردازش می کنیم: دیدن کلمه ها، حس کردن وزن صفحه ها و حتی بوی کاغذ ها
در آینده چه اتفاقی می افتد؟
مطالعات نشان می دهد مشکلات مطالعه ی کتاب دیجیتال از سال 2000 تغییری نکرده است.
منگن و سیگر با هم موافقند که نباید مطالعه ی دیجیتال را به کلی کنار بزنیم. در مقابل ما باید طبق شرایط بستر مطالعه را انتخاب کنیم.
” من هیچ وقت نمی گویم که باید فقط کتاب های کاغذی بخوانیم. بسیاری از مردم زمانی که می شنوند که من کتاب های دیجیتال زیادی دارم، شکه می شوند؛ در حالی که من عاشق کتاب های دیجیتال هستم اما تنها وقتی برای لذت و اوقات فراغت مطالعه می کنم، آنها را می خوانم.”
برای حفظ و بازیابی اطلاعات دیجیتال منگن و سینگر پیشنهاد می دهند کمی آرام تر برویم و نکات مهم را یادداشت کنیم( تایپ کردن هم جواب می دهد اما نوشتن ابزار حافظه ای برتری است)
زمانی که نیاز به یک استراحت از دنیای دیجیتال دارید قدرت کتاب های کاغذی را دست کم نگیرید. گوشی های دیجیتال خود را خاموش کنید و یک کتاب را باز کنید!
برای اطلاعات بشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.