شاید تا به حال اتفاق افتاده باشد که وقتی کودکی را در حال لبخند زدن و خندیدن می بینید، قبل ازاینکه آگاهانه تصمیم بگیرید، لبخند بر لبان شما نیز جاری می شود. یا شاید شنیده اید که خمیازه کشیدن “مسری” است. اگر کسی را در حال خمیازه کشیدن ببینید، احتمال بیشتری دارد که خمیازه بکشید. اینها نمونه هایی اساسی از همدلی مؤثر است و این پاسخ های خودکار به اقدامات یا حالت های عاطفی افراد دیگر، ممکن است به نوع خاصی از سلولهای مغزی به نام “نورون های آینه ای” نسبت داده شود که به انسان و حیوانات کمک می کند تا با دیگران ارتباط برقرار کنند.
نورونهای آینه ای سلولهای مغزی هستند که در بین سلولهای معمولی قرار دارند (به عنوان مثال سلولهای فرمان حرکتی که منجر به انجام نوعی از اعمال جسمی یا نورونهای سینگولیت قدامی که باعث ایجاد احساس درد می شوند).
در حالی که تمام این سلولها ممکن است در همان مناطق مغز قرار بگیرند، نورونهای آینه ای نه تنها هنگامی که خودمان کاری انجام می دهیم یا تجربه می کنیم فعالیت دارند، بلکه هنگام مشاهده یک فعالیت یا تجربه توسط شخص دیگر نیز شروع به فعالیت می کنند.
به یک معنا، آنها به ما این امکان را می دهند که تجربیات و اعمال اشخاص دیگر را در سطح سلولی احساس کنیم، بدون درگیر شدن در همان عمل یا داشتن همان تجربه. همانطور که در مقاله ای در Scientific American شرح داده شده است، نورون های آینه ای”تمایز بین دیدن و انجام یک عمل” را از بین می برند.
به دلیل توانایی جالب این سلولها در ایجاد نوعی شبیه سازی تجربه دیگری، که در مغز ما وجود دارد، اعتقاد بر این است که سلولهای عصبی آینه ای آجرهای همدلی هستند. آنها به ما کمک می کنند تا با دیگران ارتباط برقرار کنیم و بفهمیم دیگران در سطح شناختی چه احساسی دارند.
آنها آنچه را که دیگران تجربه می کنند آینه می کنند – به عنوان مثال، ممکن است هنگام تماشای شخصی که در یک فیلم غمگین و ناراحت است، ناگهان چشمان خود را پر از اشک ببینیم یا وقتی می بینیم یک سگ با هیجان بازی و پرش کند، احساس خوشحالی می کنیم.
وقتی صحبت از آموزش می شود، نورون های آینه ای بسیار حائز اهمیت هستند. کودکان از زمان کودکی یادگیری را از طریق تقلید کردن شروع می کنند و “همدلی” در تمام دوران کودکی رشد می کند. بخش اعظم فرآیند ایجاد همدلی از فعال شدن نورونهای آینه ای یا مشاهده احساس همدلی در عمل دیگران ناشی می شود.
این نورونها به ما کمک می کنند تا بطور غریزی درک کنیم که دیگران چه احساسی دارند- و با الگوسازی از رفتار مفید همدلی منجر به اقدامات دلسوزانه می شود. به لطف فعال شدن نورون آینه ای، کودکان می توانند احساس همدلی کنند و بعد همدلی را در رفتار خود نشان دهند.
اما درست مانند هر مهارت دیگری که دوست داریم آنرا حفظ کنیم، باید همدلی را تمرین کنیم. اگرچه ممکن است برای بعضی از افراد طبیعی تر از سایر افراد باشد، همه ما توانایی احساس همدلی را داریم و تمرین روزانه آن باعث می شود که این یک عادت شود.
درگیر کردن قسمت های خاصی از مغز به طور منظم شبیه رانندگی در همان جاده ها است – هرچه بیشتر از آنها استفاده می کنیم، آسان تر است.
با استفاده از نورون های آینه ای و یادگیری مبتنی بر تقلید، روش هایی را برای تشویق فرزندان خود به همدلی با سایر افراد و حیوانات می توانید به کار بگیرید.
نگرش مثبت را حفظ کنید، احساسات را توضیح دهید و از الگوی همدلی استفاده کنید
نورونهای آینه ای می توانند “انتقال عاطفی” را ایجاد کنند – یا توانایی “گرفتن” احساسات افراد در دنیای اطراف، آگاهانه یا ناخودآگاه از طریق تقلید.
با حفظ نگرش مثبت در فضای منزل، می توانید به تقویت روحیه فرزند خود کمک کنید، اما کارهای بسیار دیگری نیز می توانید انجام دهید. هر وقت فرصتی پیش آمد، وقت بگذارید تا به فرزند خود بگویید که توضیح دهند چه احساسی دارند. صحبت در مورد احساسات می تواند به کودکان کمک کند تا بتوانند راحت تر آنها را در خود و دیگران تشخیص دهند.
و به یاد داشته باشید — الگوی همدلی نباید فقط به تعامل انسان محدود شود!
تقویت مسیرهای همدلی و فعال کردن نورون های آینه ای آنها هنگام رسیدن به مهربانی بسیار مهم است. بنابراین هر روز یک روش سریع ایجاد همدلی را بگنجانید.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.