در طول خواب برای مغز ما چه اتفاقی می افتد؟
هزاران سال بود که دانشمندان اطلاعات چندانی در مورد خواب نداشتند با این حال با تحقیقات جدیدی که صورت گرفته، مشخص شده که خواب برای استراحت سلول های بدن، پاک کردن مواد زائد (زباله ها) در مغز و کمک به حافظه و یادگیری نقش اساسی ایفا می کند. همچین خواب نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، اشتها و میل جنسی دارد.
خواب بخشی جدایی ناپذیر از زندگی ما است که در طول تکامل طی ملیون ها سال در اکثر جانوران حفظ شده. همینطو که تحقیقات نشان می دهند عملکرد خواب فوق العاده پیچیده است . مغز دو نوع مختلف خواب را ایجاد می کند. خواب با حرکات سریع چشم (خواب REM) و خواب بدون حرکات سریع چشم (خواب Non-REM). اکثر افراد را اگر در زمانی که حرکات سریع چشم دارند از خواب بیدار کنید به شما می گویند که داشتند خواب می دیدند در خواب REM عضلات فلج می شوند قسمت هایی از سلول های مغز فعالیتشان افزایش می یابد و در این مرحله افراد رویاهایی را تجربه می کنند با وجودی که در حال حاضر دانشمندان اطلاعات زیادی درمورد بیوشیمی و فیزیولوژی این مرحله از خواب دارند اما، اینکه چرا ما خواب می بینیم هنوز به عنوان یک راز باقی مانده است. بیشتر خواب افراد از نوع خواب بدون حرکات سریع چشم هست که خود شامل چند مرحله است تا ما به عمق خواب برویم.
هنگامی که ما بخواب می رویم، فعالیت مغزمان متوقف نمی شود ولی سلول های مغز (نورون ها) با هم یک فعالیت هماهنگ تر از بیداری دارند. این هماهنگی می تواند باعث ضبط و ذخیره سازی بیشتر حافظه ای شود که ما در طی بیداری بدست آوردیم.
در مغز نوعی از نورون هایی وجود دارند و در زمانی که ما خواب می بینیم این نورون ها نقش مهمی ایفا می کنند، این نورون ها باعث می شوند که در هنگام خواب دیدن عضلات بدن ما فلج شوند. اگر این سلول ها آسیب ببینند فرد رویایی که تجربه می کند را عملا اجرا می کند. این فرد ممکن است در حین خواب مشت یا لگد های زیادی بزند یا حتی راه برود. این یک عارضه ای جدی است که فرد باید برای درمانش اقدام کند. حتی دیده شده که این قبیل افراد همسرشان را در حین خواب کشته اند!
خواب در سراسر سیر تکاملی پستانداران و پرندگان باقی مانده است لذا از لحاظ عملکردی می تواند بسیار با اهمیت باشد. انسان تقریبا یک سوم از عمر خودش را در خواب به سر میبرد و این اهمیت بهداشت و کیفیت خواب را دوچندان می کند. باید توجه داشت افراد ممکن است مشکلات مختلفی در خواب خود داشته باشند مانند بیخوای، پرخوابی، وقفه های تنفسی حین خواب، خورخور و… که تمام این موارد بیداری ما را به شدت تحت الشعاع خود قرار می دهد و کیقیت زندگی ما را کاهش و حتی منجر به آسیب های جبران ناپذیر به مغز می شود. پس لزوم آگاهی از مشکلات خواب و درمان این مشکلات بسیار با اهمیت است.
برای آگاهی بیشتر از روش های بهبود و سلامت خواب موسسه سلامت مغز دانا کلیک کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.