داروهای خواب آور مختلفی وجود دارند که می توانند به بهبود خواب افراد کمک کنند. برخی از آن ها، ریتم های طبیعی شبانه روزی بدن را تغییر می دهند و برخی دیگر مواد شیمیایی خاصی را در مغز مسدود می کنند و باعث می شوند فرد دچار خواب آلودگی شود. خواب به عنوان تنظیم مجدد بسیاری از سیستم های بدن عمل می کند و یکی از مهمترین جنبه های سلامت کلی است. کمبود خواب ممکن است باعث ایجاد چندین مشکل عصبی شود.
داروهای خواب آور با نسخه و حتی بدون نسخه، دارای ترکیبات شیمیایی یا داروهایی برای کمک به افراد در خواب هستند. داروهای طبیعی ممکن است شامل گیاهان دارویی و ترکیبات طبیعی باشد.
داروهای خواب آور، به تنهایی برای دستیابی و حفظ چرخه سالم خواب کافی نیستند. هر کسی که از آنها استفاده می کند باید به دنبال روش های دیگر تنظیم برنامه خواب خود باشد.
بهترین راه ممکن برای مقابله با مشکلات خواب و برطرف کردن آن، مراجعه به یک پزشک متخصص خواب و انجام تست های خواب می باشد. برای اطلاعات بیشتر و نحوه ی دستیابی به این امکانات، به موسسه سلامت مغز دانا، به ویژه واحد خواب مراجعه کنید.
داروهای بدون نسخه
کمکهای خواب OTC یا بدون نسخه، در بسیاری از فروشگاه ها و داروخانه ها در دسترس است. این داروها شامل موارد زیر است:
ملاتونین
ملاتونین هورمونی مهم است که بدن به طور طبیعی ایجاد می کند. ملاتونین به مغز و بدن علامت می دهد که زمان خواب است. همچنین در چرخه شبانه روزی فرد، یعنی چرخه 24 ساعته خواب و بیداری، نقش ایفا می کند.
ملاتونین همچنین ممکن است به افراد مبتلا به اختلالات خواب کمک کند که راحت تر به خواب فرو روند. شواهد نشان می دهد که ملاتونین ممکن است برای افرادی که اختلال خواب خاصی دارند، از جمله بی خوابی و سندرم تأخیر در مرحله خواب، مفید باشد. همچنین ممکن است به افراد نابینا که در تنظیم چرخه خواب خود مشکل دارند کمک کند.
مرکز National Center for Complementary and Integrative Health خاطرنشان می کند که ملاتونین ممکن است به سایر مشکلات خواب جزئی مانند جت لگ نیز کمک کند.
به نظر می رسد ملاتونین برای استفاده کوتاه مدت در افرادی که مشکل خواب دارند، بی خطر است. اما، در مورد ایمنی طولانی مدت آن تحقیقات زیادی صورت نگرفته است.
گلیسین
گلیسین یک اسید آمینه طبیعی است که به تنظیم سیستم عصبی مرکزی کمک می کند. همچنین ممکن است به کنترل خواب و بهبود کیفیت خواب کمک کند.
تحقیقات نشان داده است که مصرف گلیسین قبل از خواب، نشانگرهای خواب را بهبود می بخشد.
محققان خاطرنشان کردند که گلیسین به کاهش دمای بدن کمک می کند، و این نشانه ی آن است که زمان به خواب رفتن بدن است. همچنین به تنظیم ریتم شبانه روزی کمک می کند. با این حال، دانشمندان دقیقا نمی دانند که چگونه این اثرات را ایجاد می کند، بنابراین تحقیقات آینده برای تأیید اثر گلیسین به عنوان یک دارو در کمک به خوابیدن ضروری است.
دیفن هیدرامین
دیفن هیدرامین یک ماده اصلی در بسیاری از داروهای مربوط به آلرژی است. اما همچنین می تواند باعث شود فرد احساس سستی و خواب آلودگی کند.
با توجه به این اثر، یک ماده رایج در محصولاتی است که تولید کنندگان برای کمک به افراد در به خواب رفتن، به عنوان شربت سرفه شب، آن را به بازار به عنوان OTC عرضه می کنند.
با این حال، این ترکیب می تواند هوشیاری ذهنی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. بنابراین مهم است که شخص فقط وقتی آماده خواب باشد، آن را مصرف کند.
فرد می تواند به سرعت تحمل نسبت به دیفن هیدرامین را برقرار کند و با گذشت زمان اثر کمتری بر روی خواب فرد خواد داشت.
Doxylamine
Doxylamine یکی دیگر از آنتی هیستامین ها است، و اثرات آن مشابه اثرات دیفن هیدرامین است. این دارو می تواند باعث خواب آلودگی در برخی افراد شود، اگرچه کار اصلی آن درمان علائم آلرژی یا سرماخوردگی است.
داروهای خواب آور نسخه ای
در زیر برخی از این داروهای خواب آور وجود دارند که افراد ممکن است با یک نسخه از آنها استفاده کنند:
بنزودیازپین ها
بنزودیازپین ها در درجه اول برای اختلالات اضطرابی هستند، اما ممکن است باعث خواب نیز بشوند.
آنها نوعی داروی آرام بخش-خواب آور هستند و برای استفاده ی طولانی مدت مناسب نیستند. زیرا می توانند عادت یا وابستگی ایجاد کنند. همچنین به سرعت مقاومت بدن در مقابل آن ها افزایش یافته، به این معنی که با گذشت زمان کارایی کمتری پیدا می کنند.
این داروهای تجویزی می توانند قدرتمند باشند و خطر سوء مصرف یا عوارض جانبی دیگر را به همراه داشته باشند. بنابراین، پزشکان فقط آنها را در شرایط بسیار خاصی، مانند افرادی که مشکل خواب مزمن دارند، تجویز می کنند.
بنزودیازپین ها شامل موارد زیر هستند:
- دیازپام (Valium)
- آلپرازولام (Xanax)
- لورازپام (آتیوان)
قرص خواب آور آرامبخش
سایر داروهای تجویزی آرام بخش-خواب آور نیز موجود است. شامل:
- زالپلون (Sonata)
- اسزوپپیکلون (Lunesta)
- زولپیدم (Ambien)
این موارد ممکن است برای استفاده ی کمی طولانی تر از 6 ماه مفید باشند. با این حال، آنها خطر وابستگی را نیز به همراه دارند و بسیاری از افراد مبتلا به بی خوابی متوجه می شوند که پس از قطع مصرف دارو، علائم بی خوابی آنها برمی گردد.
راملتون
راملتون ، آگونیست گیرنده ملاتونین است.
برای تقلید از عملکرد ملاتونین بدن است و ممکن است به افراد در خوابیدن یا تنظیم مجدد برنامه خواب، کمک کند.
Ramelteon همچنین می تواند عوارض جانبی ایجاد کند، اما خطر وابستگی کمتری نسبت به داروهای آرام بخش دارد.
داروهای طبیعی
داروهای طبیعی زیر می توانند به خواب کمک کنند:
ریشه والرین یا سنبل الطیب
ریشه Valerian یک ریشه دارای بوی قوی است که بسیاری از شرکت ها به عنوان یک آرام بخش طبیعی، آن را به فروش می رسانند.
تحقیقات عینی کمی برای تأیید این نکته وجود دارد که ریشه والرین می تواند به افراد مبتلا به بی خوابی کمک کند، اما ممکن است باعث بهبود خواب در برخی از افراد شود.
همانطور که یک مقاله مروری در سال 2017 ذکر کرد، به نظر می رسد والرین به بهبود کیفیت خواب ذهنی اما نه عینی کمک می کند. اگرچه افرادی که از والرین استفاده می کنند ممکن است گزارش دهند که آنها بهتر خوابیده اند، امواج مغزی آنها در طول شب ممکن است همان نتایج را نشان ندهد.
اسطوخودوس
گلهای اسطوخودوس رایحه ای آرام بخش، می بخشند و اسانس آن نیز در آروماتراپی محبوب است.
بسیاری از افراد دریافتند که استفاده از روغن اسانس اسطوخودوس در یک دیفیوزر قبل از خواب به آرامشی منجر می شود که خواب را تقویت می کند.
برخی مطالعات کوچکتر مزایای احتمالی اسطوخودوس را در رابطه با خواب نشان داده اند ، از جمله:
- بهبود کیفیت خواب
- بهبود علائم بی خوابی
- افزایش مدت زمان خواب
- کمک به افرادی که به طور موقت یا کاملاً، مصرف داروهای خواب آور خود را متوقف کرده اند.
منیزیم
منیزیم ماده ی معدنی مهمی برای بدن است و در بسیاری از کارکردهای بدن نقش دارد. منیزیم ممکن است به آرامش عضلات و آماده کردن بدن برای خواب کمک کند.
یک مطالعه در ژورنال تحقیقات علوم پزشکی به بررسی تأثیر منیزیم در اقدامات بی خوابی در افراد مسن پرداخت.
محققان خاطرنشان کردند، شرکت کنندگانی که منیزیم مصرف کردند، کیفیت خواب بهتری را در مقایسه با افراد گروه شم، نشان دادند. منیزیم همچنین نشانه ههای بی خوابی، مانند بیدار شدن زودرس، مشکل در خوابیدن و زمان کلی خواب را بهبود بخشید.
در حالی که نتایج امیدوار کننده است، این مطالعه تنها در افراد مسن انجام شد که ممکن است در ابتدا سطح منیزیم خون کمتری داشته باشند. ممکن است منیزیم برای همه تأثیر یکسانی نداشته باشد.
با این حال، استفاده کوتاه مدت از مکمل های منیزیم نباید خطرات سلامتی را به همراه داشته باشد و این ممکن است به برخی افراد در خواب بهتر کمک کند.
داروهای طبیعی جایگزین برای خواب
سایر داروهای طبیعی ممکن است به تقویت خواب کمک کنند.
برخی از افراد با مصرف این مواد طبیعی، ممکن است احساس راحتی بیشتری در خواب داشته باشند.
- بابونه
- کاوا
- روغن CBD
- تریپتوفان
- نعناع تند
- گابا
- گیلاس ترش
- 5-HTP
هرکسی که استفاده از این غذاها و مکمل ها را به عنوان خواب آور در نظر می گیرد، باید قبل از انجام این کار با پزشک مشورت کند.
چگونه بهتر بخوابیم
مهم نیست که کدام یک از داروهای کمک کننده به خواب را انتخاب کنید، استفاده از آن باید موقتی باشد. این داروها به عنوان روشی برای کمک به بدن است که به ریتم های عادی خود برگردد و برنامه خواب خود را تنظیم کند.
به همین ترتیب، هیچ داروی خواب آوری تنها جواب برای دست یافتن به خواب بهتر نیست. داروهای های خواب آور فقط یکی از مؤلفه های ممکن برای یک برنامه خواب سالم است.
بهتر خوابیدن شامل ایجاد عادات سالم خواب است که عبارتند از:
- از نور آبی اضافی قبل از خواب، مانند چراغ های رایانه، تلفن یا تلویزیون خودداری کنید
- در صورت امکان، هر روز در ساعت مشخصی بیدار شوید
- خوردن یک رژیم متنوع و سالم
- اجتناب از عادت هایی که ممکن است روی خواب تأثیر بگذارد، مانند نوشیدن الکل یا کافئین در شب
- به طور منظم ورزش کنید
- حفظ وزن سالم
علاوه بر این، هرکسی که در خواب مشکل دارد باید مستقیماً با پزشک خود مشورت کند تا راه حلی پیدا کند. مؤثرترین روش برای بهبود مشکلات خواب ممکن است به عوامل بسیاری از جمله سلامت عمومی فرد بستگی داشته باشد.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.