واحد واقعیت مجازی Virtual reality ( فوبیا، اختلال استرس بعد از حادثه، توجه و تمرکز)

واقعیت مجازی چیست و در چه حوضه هایی کاربرد دارد؟

امروزه واقعیت مجازی یکی از پرکاربردترین وسایل برای ارتباط بین انسان و کامپیوتر می باشد که تکنولوژی برای ما به ارمغان آورده است. واقعیت مجازی که می تواند دنیای ساخته ذهن بشر را به واقعیت تبدیل کند، توانسته در بسیاری از حوضه ها مسیر جدیدی را برای ما بگشاید. بسیاری از مردم واقعیت مجازی را به عنوان دنیای پر طرفدار بازی می شناسند. در حالیکه، دانشمندان در بسیاری از حوضه های دیگر مانند علم پزشکی، دارو، جراحی و حتی معماری قادر هستند با واقعیت مجازی بسیاری از محدودیت ها را از بین برده و مکاشفات و فعالیت های جدیدی را انجام دهند.

آناتومی یک محیط مجازی

در همه واقعیت های مجازی اجزای تکنیکال کلیدی مشترکی وجود دارند. رایج ترین شکل تحریک حسی در واقعیت مجازی، بینایی می باشد. برجسته بینی (stereoscopic vision) توسط نشان دادن دو تصویر به صورت افقی به چشم راست و چپ به وجود می آید.

در واقع این دو تصویر هر دو یک تصویر را نشان می دهند. با داشتن کمی زاویه متفاوت به دلیل فاصله فیزیکی بین دو چشم، مغز این تصاویر را تلفیق کرده و به صورت یک تصویر دارای عمق ، یعنی سه بعدی می بیند. ژرفانمایی یا prospective  توسط یک دوربین که توسط شخص دیده نمی شود، کنترل می شود. تغیییر در مکان یا جهت دوربین، دیدگاه را تغییر میدهد. همان طور که در دنیای واقعی اتفاق می افتد.

هم چنین تحریک شنوایی نیز در واقعیت مجازی اتفاق می افتد. به گونه ای که شخص در دنیای واقعی حس می کند. Haptic feedback  نیز گاهی ممکن است توسط وسایلی به نام tactor ها، استفاده شود. این وسایل باعث ایجاد ویبره ای در مقابل پوست شخص می شوند که احساس لمس دنیای مجازی را برای فرد محیا می کند.

واقعیت مجازی و دستاوردهای آن در علوم پزشکی و جراحی

حیطه پزشکی یکی از وسیع ترین حیطه هاییست که واقعیت مجازی را به کار گرفته است. مثلا در بخش آموزش، با به وجود آوردن یک محیط مجازی موقعیتی را برای دانشجویانی که در حال یادگیری هستند به وجود می آورد. در این محیط آن ها می توانند با اعتماد به نفس کامل بدون اینکه به بیماران آسیب برسانند، حرفه پزشکی و به خصوص جراحی را فرا گیرند. هم چنین، جراحی رباتیک که توسط یک ربات انجام می شود، جراحان را قادر می کند که بتوانند بازوهای ربات را با حرکات بسیار ظریف و دقیق تحت کنترل خود داشته باشند.

 ترکیب تکنولوژی ردیابی چشم (eye tracking) با واقعیت مجازی

با استفاده از تلفیق این دو تکنولوژی، تجهیزاتی در اختیار ما قرار می گیرد که فرد تنها بر مبنای حرکت چشم و خیره شدن می تواند در دنیای مجازی حرکت کرده و جزییات را ببیند. همراهی تکنولوژی ردیابی چشم با واقعیت مجازی مزیت ها و استفاده های فراوانی می تواند داشته باشد. برای مثال  در حیطه درمان، فرد درمان گر قادر است حرکات چشم و محرک هایی که بیشتر توجه فرد را جلب می کند، زیر نظر داشته باشد. از این طریق کنش ها و رفتارهای نیمه آگاه شخص را می توان تشخیص داد و ارزیابی دقیقی از عملکرد او در دست داشت.

هم چنین  اطلاعات مفیدی در حوضه فروش محصولات می تواند در اختیار ما قرار دهد. استفاده از واقعیت مجازی محیطی شبیه سازی شده را برای افراد به وجود ی آورد. افراد باید در این فضا حرکت کرده و محصولات را مشاهده کنند. سپس با استفاده از آنالیز داده های تکنولوژی ردیابی چشم، اطلاعتی مانند نقاطی که بسیار مورد توجه قرار می گیرد، نگاه های طولانی به محصولات و چگونگی تصمیم گیری که منجر به خرید می شود، به دست می آید.

درمان با واقعیت مجازی

• درمان مبتنی بر مواجهه از طریق واقعیت مجازی

این نوع درمان از طریق تکنولوژی واقعیت مجازی بسیار مفید می باشد. چرا که بیمارانی که از فوبیا و یا PTSD رنج می برند، می توانند با این نوع تکنولوژی در معرض یک دنیای مجازی که بدون خطر است قرار گیرند. فوبیای حیوانات کوچک و یا موجودات ترسناک مانند عنکبوت و حتی اشخاصی که از صحبت کردن در مقابل جمع ترس دارند. واقعیت مجازی محیطی را فراهم می کند که در آن محرکی که فرد نسبت به آن فوبیا دارد در آن قرار می گیرد و بدون خطر است. در این شرایط شخص نیازی به ورژن واقعی محرک ندارد.

در سال 2004  گزارش شده است که 40 درصد از افرادی که در ارتش فعالیت داشته اند، دچار بیماری PTSD می باشند. تنها 23 درصد از این افراد به دنبال راهی برای معالجه هستند. بر این اساس محققان واقعیت مجازی مطالعه ای را در خصوص اثر بخشی آن انجام داده اند. بر اساس این مطالعه بیمارانی که طی 11 جلسه توسط درمان با واقعیت مجازی تحت درمان قرار گرفتند، نمره PTSD check list military  آن ها از 54.4 به 35.6 کاهش یافت.

هم چنین در تحقیق دیگر در این خصوص، 24 سرباز در حین خدمت مورد مطالعه قرار گرفتند و مشخص شد که بعد از درمان، 45 درصد آن ها دیگر این بیماری را نداشتند و 62 درصد علائم بهبودی را نشان می دادند.

• درمان افسردگی

در سال 2006 موسسه ملی سلامت آمریکا، روش درمان با واقعیت مجازی را برای بیمارنی که سطح افسردگی آن ها شدت زیادی ندارد، قبل از درمان های دارویی، توصیه کردند. در دانشگاه Auckland در نیوزیلند، یک تیم نوعی بازی را برای این بیماران طراحی کرد. این بازی در واقع یک دنیای فانتزی مجازی می باشد که در آن شخص نقش کاراکتری را بر عهده می گیرد که به کشف و سفر در این دنیا می پردازد و با افکار منفی مبارزه می کند. بدین گونه تکنیک هایی جهت کنترل افسردگی می تواند بیابد.

• درمان ناهنجاری های خورد و خوراک و اختلال خود زشت پنداری Body dysmorphia

هم چنین واقعیت مجازی توانسته درمان مناسبی برای این گونه بیماران که تصور می کنند اعضای بدن آن ها غیر طبیعی و زشت است، باشد. به این صورت که توسط دنیای مجازی، تبعات رسیدن به شکل مورد نظرشان را دیده و می توانند با شکل واقعی بدن خود مقایسه کنند. در مطالعه ای که در سال 2013 انجام گرفت، بیماران می توانستند این ناهنجاری را با کمک واقعیت مجازی در ذهن خود کنترل کنند.

•  درمان اوتیسم

نشان داده شده که واقعیت مجازی مهارت های اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم را بهبود بخشیده است. در یک مطالعه، یک آواتار مجازی در محیط های مختلف قرار گرفته و حرکاتش توسط فرد تحت کنترل قرار می گیرد. این شخصیت در محیط هایی  مانند مصاحبه، ملاقات افراد جدید و مدیریت اختلاف نظرها قرار ی گیرد. محققان در این مطالعه دریافتند که بیمارانی که در معرض این محیط های مجازی قرار گرفته بودند، در درک و تشخیص صدا، احساسات و افکار دیگران پیشرفت چشمگیری داشتند. هم چنین در پرسشنامه ای که چند ماه بعد به آن ها داده شده بود، مشخص شد که اثر بخشی درمان آن ها بعد از مدتی هنوز دیده می شد.

• درمان مشکلات بعد از سکته

واقعیت مجازی برای بیماران سکته ای همراه با تکنولوژی های پیشرفته دیگر، می تواند باعث برگرداندن کنترل گروه های ماهیچه ای مختلف به آن ها شود. محیط مجازی همراه با استفاده از سیستم های میکرو موقعیت یابی، برای حرکات ظریف بدن مانند نواختن پیانو، میتواند بسیار مفید واقع شود.

چرا واقعیت مجازی تا حد زیادی درمان موثری می باشد؟

پاسخ به این سوال در مکانیسم عمل واقعیت مجازی نهفته است. در واقع واقعیت مجازی مکانیسم پایه مغز را برای درک محیط اطراف تقلید می کند. بر اساس تئوری پیش بینی آینده، مغز به صورت فعال و پیش فرض با استفاده از تجربیات قبلی، مدلی را برای خود در نظر می گیرد. سپس با توجه به این مدل پیش فرض، یکسری انتظارات و پیش بینی ها درباره ورودی های مختلف حسی دارد. ورودی هایی مانند، حس های بینایی، شنوایی، بویایی، حرکتی، فضایی و بسیاری از حس های دیگر.

در عین حال هر بار که ورودی جدیدی را از محیط اطراف دریافت می کند، تلاش می کند که پیش بینی های اشتباه را تصییح کند. با این مکانیسم، مغز ما سعی دارد یک مدل موثر و بسیار دقیق از محیط اطراف نه تنها در رابطه با فعالیت های ما، بلکه درک مفهوم اتفاقات و وقایع و همین طور احساسات به وجود آورد.

واقعیت مجازی نیز بر اساس این روش عمل می کند. تکنولوژی کامپیوتر یک دنیای مجازی قابل کشف را می سازد. مانند مغز، تبعات حرکات ما را پیش بینی کرده و صحنه ها و وقایعی را به ما نشان می دهد که اگر در دنیای واقعی بودیم، با چنین صحنه هایی مواجه می شدیم.

اگر بخواهیم مقایسه ای از روش درمان با دنیای مجازی را با درمان های سنتی داشته باشیم، مشکل بسیاری از تسک های شناختی  این است که فرد درمان شونده در طولانی مدت انگیزه و علاقه خود را از دست می دهد. این مسئله باعث تاثیر منفی بر روی دوره درمان می شود. درحالیکه در درمان به وسیله واقعیت مجازی، شخص تنها با یک تکنیک افزایش نمره و یا گرفتن جایزه در محیط مجازی در بهبود عملکرد خود بسیار علاقه مند می شود. هم چنین، این داده ها به راحتی توسط توراپیست می تواند مورد ارزیابی قرار بگیرد.

موسسه سلامت مغز دانا با کمک تکنولوژی واقعیت مجازی همراه با تلفیقی از درمان های دیگر، بسیاری از مشکلات شناختی افراد را می تواند بهبود ببخشد.