ماری جوانا پرمصرف ترین مواد مخدر دنیا است، در بعضی کشورها غیر از اروگوئه، کانادا، جورجیا، آفریقای جنوبی و 11 کشور ایالات متحده قانونی تلقی می شوند. چندین کشور با تأیید پزشک، مجاز به استفاده از شاهدانه دارویی یا ماری جوانا هستند.
عصب شناسی ماری جوانا
ترکیب یدروکانابینول یا THC که یکی از 66 کانابینوئیدها از جمله کانابیدول (CBD) است – به عنوان یک داروی اصلی، ترکیبیدروکانابینول یا THC نامیده می شود.
THC بسته به مدت زمان استنشاق و عمق حجم استنشاق، و همچنین مدت زمان تنفس به سرعت قابل جذب می باشد. کانابینوئیدها محلول در لیپیدها هستند و می توانند برای مدت طولانی در بافتهای چربی باقی بمانند و THC حتی پس از یک بار مصرف نیز می تواند در بدن به مدت چند هفته یافت شود.
THC به دو نوع گیرنده کانابینوئیدی در بدن متصل می شود: گیرنده CB1 و گیرنده CB2. گیرنده های CB گیرنده های همراه پروتئین متابوتروپیک (GPCRs) هستند و گیرنده CB1 در درجه اول در سیستم عصبی مرکزی (CNS) یافت می شود در حالی که گیرنده های CB2 عمدتاً در بافتهای محیطی یافت می شوند.
اثرات روانشناختی ماری جوانا در درجه اول از طریق اتصال THC به گیرنده های CB1 در سیستم عصبی مرکزی انجام می شود.
کانابینوئیدهای درون زا (تولید شده بدن)، معروف به اندوکانابینوئیدها، به طور طبیعی گیرنده های CB1 را در مغز فعال می کنند و نقش مهمی در پاداش، شناخت، اشتها و بی دردی (تسکین درد) دارند.
THC همچنین می تواند به طور غیرمستقیم منجر به آزادسازی دوپامین شود، که نه تنها منجر به اثرات روانشناختی سرخوشی می شود، بلکه منجر به وابستگی و اعتیاد به استفاده مزمن نیز می شود.
اتصال THC به گیرنده های کانابینوئیدی
تفاوت ساختار مغز در مصرف کنندگان ماری جوانا
قبل از بحث، مهم است که اثرات محافظت کننده و مفید تأیید شده و فرضی CBD را در مقایسه با اثرات نامطلوب THC از هم جدا کنید.
از آنجا که در روغن CBD ،THC از آن جدا شده است، به عنوان یک محصول دارویی کاملاً مجزا طبقه بندی می شود. در اینجا، اثر کلی استفاده از شاهدانه تفریحی (سیگار کشیدن گیاه) که حاوی THC در بین سایر کانابینوئیدها و سرطان زا ها است، بحث خواهد شد.
مطالعه ای که در مجله علوم اعصاب توسط اور و همکارانش منتشر شده است، تفاوت های حجمی ماده خاکستری را با حتی کمترین استفاده از شاهدانه در بزرگسالی نشان داد. 46 مرد و زن 14 ساله با فقط 1 یا 2 مورد مصرف ماری جوانا در مقایسه با حجم ماده خاکستری تحت مورفومتری مبتنی بر وکسل (اسکن MRI) قرار گرفتند.
اور و همکارانش مناطق وسیعی از لوب تمپورال میانی، سینگولای خلفی و مخچه را یافتند که کاهش حجم ماده خاکستری بیشتر در این افراد را نشان می داد.
این اختلافات مغزی ممکن است به خطر بیشتری از علائم اضطراب تعمیم یافته در مصرف کنندگان شاهدانه اشاره داشته باشد.
بنابراین، این مطالعه نشان می دهد که حتی در افرادی که به صورت تفریحی ماری جوانا مصرف می کنند، تغییرات حجمی در مغز وجود دارد که می تواند افراد را مستعد ابتلا به اضطراب بیشتر در آینده کند.
یک مطالعه منتشر شده در سال 2019 توسط ژو و همکاران همچنین از اسکن MRI برای بررسی عملکرد مغز در 38 کاربر که به صورت سنگین ماری جوانا (+ 44 غیر کاربر) استفاده کرده اند. همه مصرف کنندگان صرف نظر از میزان وابستگی، در پاسخ به نشانه های دارویی، میزان واکنش جسم مخططی بیشتری را نشان دادند.
کسانی که وابسته بودند، افزایش عملکرد استریاتال پشتی و کاهش اتصال جسم مخطط را نشان داد. این یافته ها نشان می دهد که مصرف کنندگان در مسیرهای پاداش در مغز پاسخ اغراق آمیز نشان می دهند تا به طور بالقوه استفاده بیش از حد از مواد مخدر (یک چرخه نامطلوب) را ترویج کند.
در مورد ارتباطات فرضی بین استفاده طولانی مدت ماری جوانا و اختلال در عملکرد اجرایی و ضریب هوشی، یافته های بسیار محدودی وجود دارد و شواهد اغلب متناقض است.
به طور خلاصه، مصرف کنندگان عادی ماری جوانا تفاوتهای اساسی ساختاری و عملکردی مغز را نشان می دهند. حتی افرادی که به طور متوسط یا به میزان کم ماری جوانا مصرف می کنند، این تفاوت های ساختاری و عمکردی در آن ها هویداست که به نوبه خود منجر به ایجاد اضطراب و اختلالات عملکرد اجرایی می شود.
با این حال، برخی شواهد ضد و نقیض از چنین تأثیراتی پشتیبانی نمی کنند. همچنین تفکیک مطالعات برای سنین مختلف از اوایل نوجوانی تا اواخر بزرگسالی به دلیل مراحل مختلف رشدی مهم است.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا و Senses Cultural Academy of Health مراجعه کنید.
منابع:
Elkashef et al, 2008. Marijuana Neurobiology and Treatment. Subst Abus. 29(3): 17–29. https://doi.org/10.1080/08897070802218166
Zhou et al, 2019. Cue Reactivity in the Ventral Striatum Characterizes Heavy Cannabis Use, Whereas Reactivity in the Dorsal Striatum Mediates Dependent Use. Biol Psychiatry Cogn Neurosci Neuroimaging 4 (8), 751-762.
Orr et al, 2019. Grey Matter Volume Differences Associated With Extremely Low Levels of Cannabis Use in Adolescence. J Neurosci. 39 (10), 1817-1827. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.3375-17.2018
Gorey et al, 2019. Age-related differences in the impact of cannabis use on the brain and cognition: a systematic review. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2019; 269(1): 37–58. https://doi.org/10.1007/s00406-019-00981-7
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.