تقریباً مانند همه جانداران و زندگی ها روی زمین، انسانها نیز هماهنگ با چرخه های تاریکی و روشنایی فعالیت می کنند. دراینجا می خواهیم ببینیم چه اتفاقی برای بدن و مغز انسان هر روز می افتد.
ساعت 2 صبح: بالاترین سطح لنفوسیت ها، بدن در طول شب به خوبی خود را التیام می دهد.
ساعت 3 صبح: جریان خون به مغز در بیشترین حد خود قرار دارد.
ساعت 4 صبح: هورمون رشد شبانه ترشح می شود. این ماده مسئول بازسازی بافت در بزرگسالان و رشد در کودکان است.
سطح وازوپرسین نیز افزایش می یابد. در کودکانی که هنوز سیستم غدد درون ریز آن ها در حال رشد است، احتمال خیس شدن در بستر بیشتر است. در شب، سطح پرولاکتین، هورمون مسئول اصلی شیردهی، در بالاترین حد است.
5 صبح: دمای بدن در کمترین حد خود می باشد. برای افرادی که بیشتر شب ها بیدارند، حداقل دما در اواسط چرخه خواب اتفاق می افتد. برای افراد سحرخیز نیز این در پایان خواب آنها اتفاق می افتد.
5 صبح تا 7 صبح: حرکت روده بزرگ و سم زدایی بدن.
6 صبح: هنگامی که نور به شبکیه چشم برخورد می کند، هیپوتالاموس تولید ملاتونین (هورمون خواب) را کاهش می دهد. ظرف 30 دقیقه از خواب بیدار شدن، ما شاهد افزایش مداوم سطح کورتیزول خود هستیم که در حدود ساعت 7 صبح به حداکثر خود می رسد.
کورتیزول بیش از همه در کبد، در کلیه ها و روده کوچک، گلوکونئوژنز (تولید گلوکز، عمدتا از اسیدهای آمینه) را تسریع می کند. تجزیه اسیدهای چرب را تسریع می کند (اجازه می دهد آنها به انرژی تبدیل شوند) و سیستم ایمنی بدن را مهار می کند.
کورتیزول ترشح وازوپرسین و نورآدرنالین را افزایش می دهد که بدن را به سمت انجام عمل سوق می دهد. اثر این افزایش غلظت گلوکز در خون است که به لطف آن انرژی لازم برای شروع روز را کسب می کنیم. در این ساعت ها، بهتر است کمی حرکت کنید، تاندون ها و عضلات خود را کشش دهید.
7 صبح: تولید ملاتونین متوقف می شود. سطح آن پایین می آید. بدن اکنون به ویژه به محرک های ملایم حساس است.
7 صبح – 9 صبح: فعالیت معده. سطح بالایی از هضم و جذب مواد مغذی. وقت خوبی برای صبحانه.
ساعت 8 صبح: نورآدرنالین دمای بدن ما را افزایش می دهد. بیشترین غلظت کورتیزول (هورمون استرس).
9 صبح: غلظت بالای گلوکز در خون به دلیل غلظت بالای کورتیزول.
9 صبح تا 11 صبح: طحال و فعالیت کلیه. تولید آنزیم های گوارشی. کار و ورزش
10 صبح: افزایش دمای بدن باعث افزایش قدرت و هوشیاری می شود.
11 صبح – 1 شب: تمرکز و توانایی های شناختی در سطح بالا.
ساعت 2 عصر: بیشترین غلظت گلوکز در خون وجود دارد. گلوکز سوخت اصلی عضلات و مغز است. غلظت آن با فعالیت بدنی و ذهنی رابطه مستقیم دارد.
ساعت 3 عصر: نورآدرنالین و دمای بدن باعث افزایش هماهنگی حرکت و فعالیت عضلانی می شوند.
3 بعد از ظهر تا 6 عصر: بهترین در نتیجه فعالیت بدنی فشرده و کمترین آسیب پذیری در برابر آسیب است. میتوکندری عضلات اسکلتی فعال ترین حالت تنفس سلولی خود را نشان می دهد. افزایش جذب اکسیژن در ریه ها. به مرور، فعالیت فشرده عضلانی می تواند ساعت بیولوژیکی مختل شده را تنظیم کند.
8 شب: غده صنوبری شروع به تولید ملاتونین می کند که از تریپتوفان ساخته شده است. دانه کدو تنبل و اسپیرولینای خشک (جلبک دریایی) منابع بسیار خوبی برای این امر هستند.
تولید ملاتونین توسط نور مهار می شود، بنابراین در این ساعت ها باید از استفاده از صفحه نمایش جلوگیری کنیم.
ساعت 9 شب: سطح ملاتونین بالا می رود. در پلاسما و بزاق قابل تشخیص است.
10 شب: فعالیت روده کاهش می یابد. خوب نیست که در این زمان معده خود را پر کنید، اگرچه غذا در این زمان از روز بهترین طعم را دارد.
11 شب: سطح کورتیزول پایین. این در حالی که ما می خوابیم افزایش می یابد و با رسیدن به سطح بالایی، سیگنال بیدار شدن خواهد بود.
ساعت 12 صبح: سطح بالای تستوسترون؛ بعد از سه ساعت خواب به اوج خود می رسد. در طول شب سطح گرلین، هورمونی که نشانه گرسنگی است، افزایش می یابد. اگر کم خواب هستیم ممکن است احساس گرسنگی کنیم.
مهمترین تأثیر در همگام سازی ساعت بیولوژیکی (‘zeitgeber’) نور است. هسته سوپراکیاسماتیک در هیپوتالاموس، بالاتر از تقاطع اعصاب بینایی واقع شده است. اینجاست که همگام سازی ساعت بیولوژیکی با ریتم روزانه انجام می شود. مصرف غذا و فعالیت بدنی از دیگر مواردی که در ساعت تأثیر می گذارد.
نور آبی (که توسط صفحه نمایش وسایل الکترونیکی ساطع می شود) تولید ملاتونین را مهار می کند. به همین دلیل سخت است که پس از خاموش کردن رایانه یا کنار گذاشتن تلفن همراه خود، بلافاصله به خواب بروید.
در سال 1962، میشل سیفر، به عنوان بخشی از یک آزمایش، خود را به مدت دو ماه در یک غار حبس کرد. معلوم شد که او طبق ساعت داخلی خود غذا خورده، خوابیده و از خواب بیدار شده است. جالب است که درک او از زمان تغییر کرد. او هر روز با سرعت یک عدد در ثانیه 120 را می شمرد. بعد از مدتی که در تاریکی سپری کرد، این تمرین 5 دقیقه طول کشید.
زمانی تصور می شد که باکتری ها برای داشتن ساعت بیولوژیکی بسیار ابتدایی هستند. اما مشخص می شود که سیانوباکتری ها نیز ساعت داخلی دارند.
قارچ ها همچنین دارای یک ساعت بیولوژیکی هستند که به طور مستقل از باکتری ها و حیوانات تکامل یافته است.
افسردگی، اختلال در خواب و اختلال در متابولیسم می تواند ناشی از اختلال در ریتم شبانه روزی (چرخه 24 ساعته) باشد.
اثربخشی داروها و سمیت آنها به زمان مصرف دارو بستگی دارد.
سیگنال های بین دو نورون انتخاب شده همیشه همزمان و با دقت بالا کار می کنند. کرونومتر داخلی ما اینگونه کار می کند.
به هیچ وجه نمی توان چنین سیستم پیچیده ای را به توصیف باینری تقلیل داد، اما می توان برخی از وقایع و گرایش های تکراری را در آن مشاهده کرد.
ساعت بیولوژیکی یک دستاورد استادانه از تکامل است و درک نحوه کار می تواند نقش مهمی در تنظیم ریتم یک روز موفقیت آمیز را داشته باشد.
برای اطلاعات بیشتر به مؤسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Translated from the Polish by Annie Jaroszewicz