شاید شما از طرفداران فیلم های ترسناک باشید و از موج اخیر فیلم های ترسناک جریان اصلی تحسین شده هیجان زده شده اید: Get Out, Nope, The Lighthouse, Midsommar, Mandy, It Follows, The Witch. شاید نتوانید تصور کنید که چرا داوطلبانه خود را در معرض دو ساعت تنش عذاب آور قرار دهید. یا شاید جایی در این بین تسلیم شوید: فیلم های ترسناک را از میان انگشتان خود تماشا می کنید و در هر جا شخصیت ترسناک احتمال حضور داشت نگاه نمیکنید، اما بدون توجه به آنها بازهم دوست دارید فیلم ترسناک ببینید. هم دلایل فیزیولوژیکی و هم دلایل روانی در پشت میل به ترسیدن وجود دارد.
تاریخچه مختصری از هیجان و ترس
داریل جونز، دکترای فلسفه و استاد ادبیات عامه پسند در کالج ترینیتی در دوبلین و نویسنده کتاب خواب با چراغ‌های روشن می‌گوید: «وحشت از همان آغاز تاریخ با ما بوده است. دکتر جونز به تراژدی های کلاسیک یونانی، با تمام خشونت، ضرب و شتم و غمشان، به عنوان برخی از اولین نمونه های داستان های ترسناک اشاره می کند.
اما قبل از اینکه فیلم‌های ترسناک مطرح شوند مردم تجربه‌هایی مانند سرسره‌های یخی روسی (شبیه ترن هوایی مدرن) و P.T. موزه معروف عجیب و غریب بارنوم، که نمایشگاه‌هایی مانند یک پری دریایی مومیایی شده را به نمایش می‌گذاشت (در واقع یک تنه میمون دوخته شده به دم ماهی بود، طبق زندگی‌نامه بارنوم در سال 1855، اما مردم استقبال کرده بودند) را دوست داشتند. یا در فیلادلفیا، موزه توماس دنت موتر بیش از 150 سال است که جمعیت زیادی را برای مرور مجموعه کنجکاوی های پزشکی وحشتناک او جذب کرده است.
مارگی کر، دکترای جامعه‌شناس در پیتسبورگ و نویسنده کتاب جیغ: ماجراهای سرد در علم ترس، می‌گوید محبوبیت این تجربیات نشان‌دهنده تمایل مردم برای هیجان است. اما فقط تا زمانی که این هیجان‌ها به‌طور امن به عنوان سرگرمی در نظر گرفته شوند.
حالت ستیز یا گریز: راز عشق به وحشت؟
ایده مشارکت داوطلبانه در چیزهایی که شما را می‌ترساند، جدید نیست – تنها چیزی که تغییر کرده است رسانه ترجیحی است. امروزه این امکان را داریم که از موزه ای عجیب و غریب یا خانه وحشت در هالووین بازدید کنیم. اما بیشتر ما فیلم‌های ترسناک را ترجیح میدهیم: طبق گفته شرکت تحقیقات بازار Statista، بین سال‌های 1995 تا 2022، فیلم ترسناک ششمین ژانر محبوب فیلم در ایالات متحده و کانادا بود که بیش از 13 میلیارد دلار در آن دوره به دست آورد.
بنابراین چه چیزی در مورد فیلم ترسناک است که مخاطبان آن را جذب میکند؟
بخشی از آن به فیزیولوژی مربوط می شود. همه ما درباره «جنگ یا گریز» شنیده‌ایم، که در آن سیستم عصبی سمپاتیک به یک تهدید درک شده پاسخ می‌دهد. تماشای یک فیلم ترسناک می‌تواند این واکنش را تحریک کند، زیرا شما یک تهدید را پیش از آن‌که بتوانید تشخیص دهید که واقعی است یا خیالی درک می‌کنید.
این پاسخ غیرارادی می تواند تأثیر عمده ای بر بدن شما داشته باشد و باعث ترشح آدرنالین شود. اثرات این افزایش آدرنالین شامل «افزایش تنفس، افزایش ضربان قلب، [و] تعریق است». این تغییرات فیزیولوژیکی باعث افزایش اکسیژن رسانی به مغز و ماهیچه‌های ما میشود.
از منظر بقا، این اثرات عملکرد کلامی و شناختی را بهبود می بخشد و به شما تقویت ذهنی لازم برای یافتن راه خروج از یک موقعیت ترسناک را می دهد. حالت جنگ یا گریز همچنین می‌تواند باعث انتشار «مجموعه‌ای از مواد شیمیایی – مانند انتقال‌دهنده‌های عصبی و هورمون‌ها» شود که متابولیسم ما را به سرعت بالا می‌برد.
اندروفین
یکی از نمونه‌های این مواد شیمیایی، اندورفین‌ها هستند – مسکن‌هایی که بدن شما به‌طور طبیعی تولید میکند و اثرات حس خوب آن با مورفین مقایسه شده است. اندورفین ها درد را مسدود می کنند، بنابراین حتی اگر صدمه ببینیم، آن را به شدت احساس نخواهیم کرد. تولید این ماده شیمیایی در بدن شما می تواند ناشی از ورزش، استرس عاطفی، درد، ارگاسم، حتی مصرف غذاهای تند و شکلات باشد. و تماشای یک فیلم واقعاً وحشتناک می تواند همین اثر را ایجاد کند.
دوپامین
دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که پیام‌ها را در قسمت‌های مختلف بدن منتقل میکند و با خود احساسات لذت‌بخشی شبیه به آندروفین‌ها منتقل میکند. یک مطالعه منتشر شده در ژوئن 2018 در مجله Nature Communications نشان داد که با گذشت زمان، قرار گرفتن در معرض دوپامین ممکن است واکنش کلی ما به ترس را کاهش دهد.
مغز ما حین دیدن فیلم ترسناک
مغز شما در یک موقعیت ترسناک باید چیزهای زیادی پردازش کند. ما شروع به ارزیابی تهدید می کنیم. آیا قبلاً این یا چیزی شبیه به این را دیده‌ام؟ وقتی این را دیدم چه اتفاقی افتاد؟ آیا من به این دلیل که آشنا یا بدیع است، هیجان زده ام؟ اطرافیانم چه واکنشی نشان می دهند؟
اما اینجاست که همه چیز بین یک تهدید واقعی و یک تهدید درک شده متفاوت است.
وقتی در حال تماشای یک فیلم هستید، در اعماق وجودتان، هنوز متوجه هستید که این فقط یک فیلم است – و بنابراین، حتی اگر موقعیتی ترسناک را درک کنید، از تأثیرات خوشایند اندورفین‌ها و افزایش اکسیژن به مغزتان لذت می‌برید. بدون هیچ گونه تهدید فوری واقعی.
اگر فیلم‌های ترسناک را دوست دارید، خودتان را جای آنها میگذارید [و] همان‌طور که از ترن هوایی لذت می‌برید، از ترس لذت می‌برید. اگر تهدید واقعی باشد، همان اتفاق برایتان می‌افتد، اما در بیشتر موارد از این تجربه لذت نمی برید. حتی زمانی که می‌دانیم تهدید واقعی نیست، ما می‌توانیم خودمان را به چالش بکشیم تا ببینیم آیا می‌توانیم با آن مقابله کنیم یا خیر.
کنترل استرس در شرایط واقعی
و وقتی تهدید واقعی باشد، طرفداران فیلم های ترسناک ممکن است در واقع متوجه شوند که برای کنترل استرس مجهزتر هستند. یک نظرسنجی از 322 نفر، که ژانویه 2021 در ژورنال شخصیت و تفاوت های فردی منتشر شد، نشان داد که شرکت کنندگانی که داستان های ترسناک و مرتبط با بیماری همه گیر را خوانده بودند یا دیده بودند، در طول همه گیری کووید-19 از نظر روانی انعطاف پذیرتر بودند و بیشتر احساس آمادگی می کردند.
3 نکته ابتدایی برای لذت بردن از فیلم های ترسناک
اگر همه اینها به نظر شما خوب است، اما هنوز مطمئن نیستید که چگونه به این ژانر نزدیک شوید، نترسید. ما نکات کارشناسان را برای لذت بردن از تجربه فیلم های ترسناک جمع آوری کرده ایم.
1. چراییش را بپرسید
توصیه می شود که بینندگان فیلم ترسناک از این تجربه یک پازل بسازند. از خود بپرسید چرا فیلم ترسناک است؟ چرا نیست؟ کارگردان و نویسنده از چه ترفندهایی استفاده می کنند؟ و از همه مهمتر، موضوع چیست؟ فیلم درباره چه می گوید؟
2. آهسته شروع کنید
نیازی نیست عجله‌ای برای ترسیدن داشته باشید. سعی کنید با کمدی ترسناک مثل PG-13 شروع کنید، جایی که تعادل خوبی بین پوچی و وحشت وجود دارد، و محتوایی را پیدا کنید که کمی دورتر از واقعیت است. با نگرش کنجکاوی و کاوش و خود چالشی به آن نزدیک شوید.
3. بر اساس زمینه انتخاب کنید
لذت بردن از یک فیلم ترسناک تماماً به زمینه مربوط میشود: «برخی ژانرهای ترسناک مانند داستان‌های ارواح قدیمی وجود دارند که وقتی به تنهایی با آنها روبرو می‌شویم، ترجیحاً در اواخر شب بهترین اثر را دارند.» در همین حال، او زیرژانرهای دیگر را به عنوان “تجارب مشارکتی یا حتی جمعی” توصیف می کند که باید با افراد دیگر برای حداکثر تأثیر تماشا شود.
آیا می خواهید انگشت پای خود را در آب های تاریک فیلم های ترسناک فرو کنید، اما نمی دانید از کجا شروع کنید؟ در اینجا چند توصیه وجود دارد.
اگر به آثار کلاسیک علاقه دارید، شب مردگان زنده (1968) توصیه می شود، اولین ژانر زامبی که «واقعاً یک شاهکار» توصیف شده است. همچنین پروژه جادوگر بلر (1999) نیز پیشنهاد میشود. یک فیلم مستقل کم‌هزینه که شامل چند دانشجوی کالج است که در تلاش برای مستندسازی افسانه یک جادوگر هستند. و Babadook (2014)، که در آن یک شخصیت کتابی شوم جان می گیرد و مادر و پسر خردسالش را تعقیب می کند.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.