اگر کودک شما از اختلال نقص نقص توجه (ADHD) رنج میبرد و حفظ توجه سرکلاس برایش مشکل است، واقعیت مجازی به عنوان روشی موثر برای بهبود توجه پایدار به کمک شما می‌آید.شواهد اخیر نشان میدهد که واقعیت مجازی می‌تواند به تقویت برخی از چالش‌های اصلی درمان ADHD مانند توجه، حل مسئله و مدیریت رفتارهای تکانشی کمک کند.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یک اختلال روانی شایع در کودکان و بزرگسالان است. میزان شیوع آن در گروه های سنی مختلف متفاوت است. ADHD تقریباً 4 تا 12 درصد از کودکان در سن مدرسه را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد. این یک سندرم است که با توجه کوتاه مدت، تکانشگری و بیش فعالی مشخص می شود. اغلب منجر به مشکلات رفتاری متعدد می شود. ADHD به سه دسته ADHD ترکیبی (بالاترین شیوع) ، ADHD تکانشی/بیش فعال و ADHD بی توجه/ حواس پرتی طبقه بندی می شود.
ADHD باعث بروزعوارض اولیه و ثانویه مانند کمبود اعتماد به نفس، ناسازگاری در روابط با دوستان و ناسازگاری با محیط های اجتماعی و تحصیلی می شود. همچنین با هزینه های سنگین مراقبت های بهداشتی همراه است. زیرا خطر ابتلا به اختلالات اساسی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی و اضطراب را در بیماران افزایش می دهد. ADHD همچنین می تواند به فشار خون بالا، چاقی، دیابت، آسم، میگرن، صرع و دیس لیپیدمی ها کمک کند. بنابراین، تشخیص صحیح علائم این اختلال و انجام اقدامات موثر برای بهبود علائم اصلی و سایر بیماری‌های بالینی متعاقبش ضروری است.
روش های درمانی رایج ADHD
دارو درمانی و درمان شناختی-رفتاری (CBT) گزینه های درمانی اولیه برای ADHD هستند. درمان دارویی همیشه موثر نیست و ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد. پایبندی کم به دارو یکی دیگر از مشکلات رایج در میان کودکان مبتلا به ADHD است. CBT شامل اقدامات درمانی شناختی و رفتاری هدفمند است که برای درمان اختلالات روانی-اجتماعی متعدد استفاده می شود. در CBT ، بیماران باید چند جلسه با یک درمانگر متخصص در ADHD داشته باشند. سایر گزینه های درمانی مانند روان درمانی و خانواده درمانی نیز در کاهش اثرات نامطلوب علائم ADHD در کودکان مؤثر هستند. متأسفانه، این گزینه‌های درمانی اولیه دارای محدودیت‌های بالقوه‌ای هستند، مانند عوارض جانبی دارو، هزینه‌های بالا و پایبندی به تکرار جلسات. در درمان کودکان مبتلا به ADHD، یادگیری خودکنترلی و نحوه دوست‌یابی و حفظ دوستان و در عین حال ایجاد حس خوب عزت نفس برای کودکان ضروری است.
اخیراً، پیشرفت تکنولوژی استفاده از برنامه‌های تلفن همراه، پزشکی از راه دور، بازی‌های رایانه‌ای/موبایل، تست‌های عملکرد مداوم (CPT)، واقعیت مجازی (VR)، و شبیه‌سازهای کلاس درس راه را برای تشخیص و درمان ADHDهموارتر کرده است. VR یک سیستم پیشرفته در تکنولوژی است که فضای سه بعدی (3D) را شبیه سازی می کند.
در آن محیط فرد می تواند به طور کامل غوطه ور شود و تجربه ای نزدیک به واقعیت داشته باشد.
واقعیت مجازی
واقعیت مجازی (VR) را می توان به عنوان یک تجربه تعاملی تولید شده توسط رایانه تعریف کرد. می تواند شبیه به دنیای واقعی یا خیالی باشد. به عنوان مثال، در یک محیط VR، یک فرد می‌تواند با نگاه کردن و حرکت به اطراف آن و همچنین تعامل با شخصیت‌ها یا آیتم‌های مجازی، به طور مجازی در دنیای مصنوعی زندگی کند. امروزه انواع مختلفی از محیط های واقعیت مجازی وجود دارد. عمدتاً برای مقاصد سرگرمی (مانند بازی های ویدیویی) یا آموزش حرفه ای (مانند هوانوردی، آموزش نظامی و غیره) استفاده می شود. ابزارهای واقعیت مجازی معمولاً از هدست (نمایشگرهای نصب شده روی سر با صفحه نمایش کوچک جلوی چشم)، تا اتاق هایی با تجهیزات ویژه برای افزایش حس تجربه واقعی (واقعیت افزوده) را شامل می شود.
فرق واقعیت مجازی با واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی چیست؟
واقعیت افزوده (AR) زیرمجموعه‌ای از VR است. شامل ویژگی‌های دنیای واقعی، اطلاعات دیجیتال و عناصر دیگر است. کاربران را قادر می‌سازد تا با اشیاء مجازی تعامل داشته باشند و محیط فیزیکی را مشاهده کنند. VR اطلاعات را از محیط فیزیکی به یک دنیای کاملا مجازی منتقل می کند. اما AR اشیاء مجازی را در محیط دنیای واقعی ادغام می کند. در نتیجه، VR به کاربران اجازه می دهد تا از نظر روانی در یک محیط مجازی غوطه ور شوند. در حالی که AR محیطی را فراهم می کند که به کاربران اجازه می دهد با اشیاء مجازی در دنیای واقعی تعامل داشته باشند.
واقعیت ترکیبی (MR) جایی بین AR و VR قرار می گیرد. زیرا ترکیبی از واقعیت واقعی و مجازی است که به موجب آن کاربر می تواند دنیای واقعی را مانند AR مشاهده کند و اشیاء مجازی واقعی را مانند VR ببیند. به عبارت دیگر، MR به کاربران اجازه می دهد تا با عناصر مجازی در تجربه دنیای واقعی خود تعامل داشته باشند.
استفاده از واقعیت مجازی در درمان بیماری های حوزه سلامت روان
VR اخیراً به‌عنوان یک درمان بالقوه برای مشکلات مختلف سلامت روان یا اختلالات روانی مانند اضطراب اجتماعی، فوبیا‌های خاص، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا هذیان‌های آزاردهنده بررسی شده است. باور کلیدی پشت استفاده از ابزارهای واقعیت مجازی در عملکرد سلامت روان، به این واقعیت متکی است که در VR، افراد می توانند به طور مکرر استراتژی های مقابله ای مناسب را در یک محیط کنترل شده تجربه کرده و بیاموزند. به عنوان مثال، با دانستن اینکه در معرض واقعیت قرار نمیگیرند، به افراد امکان می دهد با موقعیت های دشوار روبرو شوند و راهبردهای درمانی را بیاموزند. سپس می توانند در دنیای واقعی این راهبردها را اتخاذ کنند.
چندین مطالعه نشان داده اند که ابزارهای واقعیت مجازی و واقعیت افزوده به طور قابل ملاحظه ای در ارتقای سلامت عمومی، درمان سلامت روان و تشخیص موثر هستند. VR، AR و MR در درمان اختلالات روانی مختلف ادغام شده اند. به عنوان مثال، مطالعه ای که توسط اسمیت و همکارانش انجام شد نشان داد که VR می‌تواند برای توانبخشی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی استفاده شود. هم چنین Liu و همکارانش از MR برای بهبود علائم کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم استفاده کردند.
مزیت استفاده از واقعیت مجازی
این فناوری‌ها یک محیط مجازی را فراهم می‌کنند. به افراد اجازه میدهد موقعیت‌های مختلفی را تجربه کنند که ممکن است در واقعیت مقابله با آنها دشوار یا حتی غیرممکن باشد. به این ترتیب، آنها موثرتر و ایمن تر از درمان های سنتی هستند. در این محیط‌ها، کاربران می‌توانند مهارت‌های مختلف و درک بیشتری از مشکلات خود ایجاد کنند. به آنها کمک میکند تا رفتار خود را در موقعیت‌های مشابه دنیای واقعی بهتر کنترل کنند.
استفاده از واقعیت مجازی در درمان ADHD
شواهد اخیر نشان میدهد که واقعیت مجازی می‌تواند به تقویت برخی از چالش‌های اصلی درمان ADHD مانند توجه، حل مسئله و مدیریت رفتارهای تکانشی کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از VR می‌تواند سناریوهای مجازی ایجاد کند که می‌تواند مهارت‌هایی مانند بازداری پاسخ و کنترل احساسی را تقویت و توانمند کند.
فناوری‌های VR، AR و MR به‌ویژه با طراحی محیط‌های مجازی جذاب که توجه کاربران را درگیر میکند و افزایش می‌دهند، مؤثر هستند. چندین مطالعه استفاده و اثربخشی فناوری‌های VR، AR و MR را در درمان و تشخیص کودکان مبتلا به ADHD مورد بررسی قرار داده‌اند.
انستیتو سلامت مغز دانا ارائه درمان واقعیت مجازی را برای بیماران ADHD به عنوان جایگزینی برای درمان های دارویی انجام میدهد.
برنامه VR برای بهبود عملکرد شناختی ADHD (اختلال کمبود توجه/بیش فعالی) طراحی شده است. به بیماران کمک می کند تا توانایی های توجه بهتری کسب کنند و تکانشگری را کاهش دهند. همچنین به آنها در برنامه ریزی، سازماندهی و اجرای وظایف روزانه کمک می کند.
تجربه واقعیت مجازی با پزشکی که می‌تواند تجربه بیمار را با استفاده از بازی‌های واقعیت مجازی و تجزیه و تحلیل‌های مختلف تغییر دهد، همراه است.
به دنبال درمانی موثرتر و جذاب تر برای ADHD
اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) یک اختلال بسیار شایع است که معمولا از دوران کودکی شروع می شود. در واقع، این یکی از شایع ترین مشکلات در سنین مدرسه است: طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیش از 7٪ از کودکان در جمعیت جهان از این اختلال رنج می برند و در 70٪ موارد اگر درمان مناسب صورت نگیرد، تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه می‌یابد.
درمان برای حفظ سلامتی، افزایش کیفیت زندگی و سلامت روانی اجتماعی افراد آسیب دیده ضروری است. به طور معمول، درمان های دارویی، روانشناختی به طور همزمان با هم ترکیب می شوند.البته چون بیماران بیشتر کودکان و نوجوانان هستند، اهمیت جایگزین های غیر دارویی بیشتر میشود. چگونه درمان‌ها را مؤثرتر و جذاب‌تر کنیم؟
درمان واقعیت مجازی چگونه به ADHD کمک می کند؟
واقعیت مجازی محیط های همه جانبه ای را فراهم می کند. ایده این است که کاربر بتواند مانند زندگی واقعی ببیند، بشنود و احساس کند. در این حالت، محیط یک کلاس درس را با معلم شبیه‌سازی می‌کنند که در آن حواس‌پرتی‌های مختلفی ظاهر میشود. می‌توان عوامل حواسپرتی را در طول جلسات کنترل، افزایش و کاهش داد. هدف این است که کودکان را “تربیت” کنیم تا یاد بگیرند که آنها را نادیده بگیرند و بتوانند به راحتی آنها را تحت کنترل درآورند. هنگامی که بیمار به فعال شدن محرک های حواسپرتی عادت می کند، پاسخ های ذاتی به نوعی کاهش می یابد که به بیمار کمک می کند بر این اختلال غلبه کند.
چالش بعدی واقعیت درمانی برای ADHD دسترسی است: جولی شوایتزر، استاد گروه روانپزشکی و علوم رفتاری میگوید که هدف بلندمدت او توسعه مداخلاتی است که به طور گسترده در دسترس باشد.
تاثیر گذاری استفاده از واقعیت مجازی در درمان ADHD
بسیاری از بیماران در حال حاضر شاهد پیشرفت و نتایج امیدوارکننده در درمان با واقعیت مجازی برای ADHD و علائم جانبیش هستند.
نتایج نشان داد که مداخلات مبتنی بر واقعیت مجازی در بهبود توجه پایدار مؤثرتر است. بهبودهایی در اقدامات هوشیاری توجه، افزایش تعداد پاسخ‌های صحیح و کاهش تعداد خطاهای حذف مشاهده شد. هیچ پیشرفتی در پاسخ های تکانشگری مشاهده نشد.
مقاله ای که در مجله علمی Children به چاپ رسیده و اثر درمان ADHD را در 125 بیمار بررسی کرده، نشان میدهد که مداخلات مبتنی بر واقعیت مجازی در بهبود توجه پایدار مؤثر هستند. هم چنین در اقدامات هوشیاری توجه، افزایش تعداد پاسخ‌های صحیح و کاهش تعداد خطاها بهبودی مشاهده شد. البته در بهبود پاسخ های تکانشگری این تاثیر مشاهده نشد.
اگر کودک شما از اختلال نقص نقص توجه (ADHD) رنج میبرد و حفظ توجه سرکلاس برایش مشکل است، واقعیت مجازی به عنوان روشی موثر برای بهبود توجه پایدار به کمک شما می‌آید. انستیتو سلامت مغز دانا با ارائه این تکنیک درمان این کودکان را ممکن کرده است. برای اطلاعات بیشتر به واحد مربوطه در سایت ما مراجعه کنید یا با کارشناسان تماس بگیرید.
منابع
https://psious.com/virtual-reality-a-new-therapy-for-adhd/https://www.fierceelectronics.com/electronics/xrhealth-offers-adhd-treatment-via-virtual-reality#:~:text=The%20VR%20application%20is%20designed,organizing%20and%20executing%20daily%20tasks.https://mind-the-gap.live/2019/05/20/can-virtual-reality-help-in-the-treatment-of-adhd/https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33494272/https://bmcpsychiatry.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12888-021-03632-1
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توانبخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.