بر اساس گزارش سال 2021 انجمن آلزایمر، برآوردها در ایالات متحده نشان می دهد که 6.2 میلیون نفر از افراد 65 ساله و بالاتر با بیماری آلزایمر (AD) زندگی می کنند. این گزارش حاکی از آن است که این تعداد تا سال 2060 به 13.8 میلیون افزایش می یابد، مگر اینکه گزینه های پیشگیری یا درمان موثری ظاهر شوند.
در حال حاضر، علت بیماری آلزایمر به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، برخی تحقیقات نشان می دهد که تجمع پپتیدهای آمیلوئید در مغز ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد. تحقیقات اخیر این ایده را زیر سوال برده است. بسیاری از افراد مبتلا به پلاک‌های آمیلوئید هیچ علامتی از زوال عقل ندارند و درمان‌هایی که با هدف کند کردن تجمع پلاک‌ها انجام میشود تأثیر کمی بر پیشرفت بیماری نشان داده‌اند.
اکنون، یک مطالعه جدید از دانشگاه سینسیناتی که در مجله بیماری آلزایمر منتشر شده است، یک نظریه جایگزین را پیشنهاد می کند. که علائم آلزایمر به دلیل افزایش پلاک های آمیلوئید نامحلول نیست، بلکه به دلیل کاهش بتا آمیلوئید محلول ایجاد می شود که برای عملکرد شناختی ضروری است. اگر میخواهید درباره آن بیشتر بدانید، مطلب مهم زیر را ازدست ندهید:
پیچیدگی بیماری آلزایمر
با این حال، بر اساس بیانیه سال 2022 موسسه ملی پیری (NIA) ، آلزایمر یک اختلال پیچیده است که ممکن است تغییرات سلولی دیگری را در برگیرد. علاوه بر آمیلوئید، پروتئین هایی از جمله تاو، TDP43 و آلفا سینوکلئین نیز ممکن است عامل باشند. علاوه بر این، التهاب، ژنتیک، عوامل محیطی و تغییرات عروقی نیز ممکن است نقش داشته باشند.
در حال حاضر، گزینه‌های درمان آلزایمر محدود به داروهایی هستند که ممکن است به مدیریت علائم شناختی و رفتاری مرتبط با این اختلال کمک کنند.
اکنون، یک مطالعه جدید توسط محققان دانشگاه علوم توکیو نشان می‌دهد که یک نوع مشتق اکسی توسین با نفوذ سلولی که در مجرای بینی موش‌های دارای اختلال حافظه تجویز میشود، اختلال شناختی جوندگان را معکوس می‌کند.
اگرچه در این مطالعه از موش ها و نه شرکت کنندگان انسانی استفاده شد، یافته ها نشان می دهد که اکسی توسین می تواند به طور بالقوه اختلالات شناختی مرتبط با بیماری آلزایمر را کاهش دهد.
نقش اکسی توسین در کاهش اختلال حافظه
اکسی توسین هورمونی است که مسئول رفتارهای اجتماعی و دلبستگی عاشقانه است. از این رو، اغلب از آن به عنوان “هورمون عشق” یاد می شود. اکسی توسین همچنین نقش مهمی در زایمان و شیردهی دارد.
در مطالعه قبلی توسط محققان دانشگاه علوم توکیو، دانشمندان دریافتند که اکسی توسین می تواند اثرات پپتیدهای آمیلوئید بتا (Aβ) را در هیپوکامپ موش معکوس کند.
با تکیه بر این یافته ها، تیم تحقیقاتی به دنبال بررسی اثرات اکسی توسین در موش های دارای اختلال حافظه ناشی از آمیلوئید بتا بود.
به طور خاص، دانشمندان می خواستند تعیین کنند که آیا اکسی توسین بر حافظه فضایی تأثیر می گذارد یا خیر.
ابتدا، دانشمندان از موش‌ها خواستند تست‌های ماز آبی و ماز آبی موریس (MWM) را برای بررسی فضای کاری و حافظه مرجع فضایی انجام دهند. این تیم همچنین فعالیت حرکتی جوندگان را با استفاده از یک سیستم شمارش فعالیت چند کاناله ارزیابی کرد.
سپس، در یک گروه از جوندگان، تیم از تزریق داخل بطن مغزی (ICV) برای رساندن اکسی توسین به بافت مغز استفاده کرد.
تزریق داخل بینی اکسی توسین
به دلیل ماهیت تهاجمی تکنیک ICV و غیرعملی بودن آن در یک محیط بالینی، دانشمندان همچنین از تحویل داخل بینی (IN) برای تجویز اکسی توسین در گروه دیگری از موش ها استفاده کردند.
بر اساس این مطالعه، پپتیدهایی مانند اکسی توسین دارای نفوذپذیری ضعیفی در سد خونی مغزی هستند. به این معنی که آنها نمی توانند به راحتی وارد بافت مغز شوند.
بنابراین، این تیم از یک مشتق اکسی توسین حاوی پپتیدهای نافذ به سلول و یک توالی تسریع کننده نفوذ برای آزمایش های انتقال توسط بینی استفاده کردند.
علاوه بر این، دانشمندان این مشتق را با فلورسئین ایزوتیوسیانات برچسب گذاری کردند تا بتوانند نحوه پراکندگی آن در بافت مغز را با تکنیک های تصویربرداری ببینند.
پس از اینکه موش‌های تحت درمان با اکسی توسین آزمایش‌های حافظه فضایی را انجام دادند، دانشمندان دریافتند که موش‌هایی که اکسی‌توسین را از طریق تزریق داخل بطن مغزی دریافت کرده‌اند، در هر دو تست ماز آبی یا Y-maze و ماز آبی موریس MWM بهبودهایی در حافظه نشان دادند.
پیامدهای درمان آلزایمر
موش هایی که تحویل داخل بینی مشتق اکسی توسین را دریافت کردند، تنها بهبود حافظه را در آزمون ماز Y نشان دادند.
با این حال، دانشمندان با مشاهده اکسی توسین نشاندار شده با فلورسین ایزوتیوسیانات، دریافتند که مشتق اکسی توسین پس از تجویز تحویل داخل بینی در سراسر بافت مغز جوندگان پراکنده شده است.
به گفته نویسندگان مطالعه، نتایج نشان می دهد که تحویل تحویل داخل بینی مشتق اکسی توسین به طور موثر به بافت مغز می رسد و می تواند یک درمان مفید برای اختلالات شناختی در محیط های بالینی باشد.
این نشان می دهد که اکسی توسین ممکن است به کاهش زوال شناختی که در بیماری آلزایمر می بینیم کمک کند.
اثرات اکسی توسین بر شناخت
این مقاله مهمی است که نقش احتمالی نوروپپتید اکسی توسین را در اثرات محافظتی و تا حدودی ترمیمی در برابر تخریب عصبی (ناشی از آمیلوئید) نشان می دهد. علاوه بر این، نشان می دهد که هم اکسی توسین درون زا [و هم اکسی توسین تجویزی می توانند چنین اثراتی را در یک مدل حیوانی اعمال کنند.”
جالب است بدانید که یک نوروپپتید مرتبط، یعنی وازوپرسین، نیز به شکل‌گیری و پردازش حافظه در مغز پستانداران کمک می کند. و این مطالعه میتواند نقش‌های تعاملی نوروپپتیدها در سلامت مغز، محافظت در برابر استرس اکسیداتیو و در حفظ عملکردهای عصبی شناختی را روشن کند.
این تحقیق از دانشگاه علوم توکیو می تواند پیامدهایی برای تحقیق در مورد بیماری آلزایمر و همچنین تحویل دارو به مغز داشته باشد. این دانشمندان قبلاً اثرات مفید اکسی توسین را بر بافت مغز جدا شده گزارش کرده بودند و اکنون این را در مدل حیوانی زنده اختلال عملکرد حافظه ناشی از آمیلوئید نشان می‌دهند.
ارائه پپتیدهایی مانند اکسی توسین به مغز چالش برانگیز است، و بنابراین این محققان روی تغییرات جدیدی برای تسهیل این تحویل کار کردند.
تحویل داخل بینی (IN) داروهای پپتیدی
تحویل داخل بینی (IN) داروهای پپتیدی مدت‌هاست که به‌عنوان یک مسیر غیرتهاجمی به مغز مورد توجه قرار گرفته است، و اگرچه این رویکرد اغلب در حیوانات با پوزه‌های بلند به خوبی جواب می‌دهد، اما این نتایج برای نخستی‌ها، از جمله انسان، به خوبی قابل تعمیم نیست. این مطالعه نشان می‌دهد که نسخه اصلاح‌شده اکسی توسین با افزایش جذب سلولی در مدل از دست دادن حافظه زمانی که از طریق دوز داخل بینی داده می‌شد، مؤثر بود، در حالی که نسخه بومی اکسی توسین چنین نبود.
با این حال، این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که برخی از تغییرات پپتید ممکن است به انتقال داروها به طور موثرتر در سد بینی-مغزی کمک کند و این دانش میتواند برای بهبود انتقال مغزی بسیاری از داروها به کار رود.
در مرکز سلامت مغز دانا، چه کمکی به فرد مبتلا به زوال عقل و آلزایمر می شود؟
در این مرکز، ابتدا شاخص های شناختی این افراد بررسی می شود. هدف این است که با استاندارد ترین و به روزترین روش ها، وضعیت حافظه فرد ارزیابی گردد. با ارزیابی دقیق نقایص شناختی فرد و نقاط قوت او، پزشک متخصص برنامه بازتوانی متناسب با همان فرد را برای او تجویز می کند. یعنی برای همه افراد مراجعه کننده یک نسخه واحد وجود نخواهد داشت و هدف درواقع پزشکی شخصی سازی شده است. به این صورت احتمال اینکه برنامه بازتوانی شناختی به نتیجه مطلوب برسد بیشتر خواهد بود.
درباره نوروفیدبک بیشتر بدانید
اگر شما یا یکی از عزیزانتان در حافظه خود مشکل دارید، علائم زوال عقل دارید یا در مراحل اولیه تشخیص آلزایمر هستید، آموزش نوروفیدبک میتواند به بهبود عملکرد کمک کند. آموزش نوروفیدبک غیر تهاجمی و بدون درد است و شامل آموزش مجدد مغز برای عملکرد بهینه تر است.
انستیتو سلامت مغز دانا، شاخه انجمن علوم اعصاب ایران در استان فارس، با بهره‌گیری از به‌روزترین و موثرترین تکنیک های درمانی به افرادی که از مشکلی در سلامت روان خود رنج می‌برند یا میخواهند توانایی‌های خود را ارتقا دهند کمک می‌کند. از جمله خدماتی که در این مرکز ارائه میشود نوروفیدبک است. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.