مقدمه
شواهد اساسی برای مدل تهاجم لیپیدی بیماری آلزایمر (AD) ارائه شده است. بیماری آلزایمر یک اختلال عصبی است که برای اولین بار توسط پزشک آلمانی آلویس آلزایمر در سال 1907 توصیف شد. این بیماری یکی از علل زوال عقل است. با مرگ گسترده سلول های مغز مشخص می شود و با دو نوع رسوب مغزی همراه است. این رسوبات شامل پلاک های آمیلوئید و گره های نوروفیبریلاری هستند. در حالی که هر دو پلاک و گره ها، به صورت جداگانه در اشکال دیگر تخریب عصبی دیده می شوند. وقوع آنها با هم تا حد زیادی منحصر به آلزایمر است.
آلزایمر به عنوان شایع ترین نوع زوال عقل ظاهر شده است. بیش از نیمی از این اختلالات را به خود اختصاص می دهد. شیوع آن در بین افراد بالای 85 سال در کشورهای توسعه یافته بسیار زیاد است. با این حال، در حدود یک قرن پس از کشف پس از میلاد، پیشرفت نسبتاً محدودی در درک علت آن یا در توسعه درمان‌های مؤثر برای توقف پیشرفت آن حاصل شده است.
تا کنون دو فرضیه اصلی در مورد عواملی که باعث پیشرفت AD می شود وجود داشته است:
فرضیه کولینرژیک و فرضیه آبشار آمیلوئید.
فرضیه کولینرژیک
در دهه 1980 ظاهر شد و به دنبال توضیح این بیماری بر اساس کاهش سنتز استیل کولین در مغز بود. با این حال، در حالی که شواهد قابل‌توجهی به نقص‌های مرتبط با AD در سیستم پیش‌بینی کولینرژیک مغز اشاره می‌کنند، درمان‌های مبتنی بر این مدل پیشرفت بیماری را تا حد زیادی کند نمی‌کنند.
فرضیه آبشار آمیلوئید
از دهه 1990 مدل غالب برای توضیح AD، فرضیه آبشار آمیلوئید بوده است. این فرض می کند که آمیلوئید-β (Aβ)، محصول پروتئولیتیک پیش ساز پروتئین آمیلوئید-β (AβPP)، علت اساسی بیماری است. شواهد قابل توجهی از آن پشتیبانی می کند از جمله این واقعیت که Aβ جزء اصلی پلاک های آمیلوئید است.
شواهد کلیدی نقش مهم AβPP و Aβ در آلزایمر عبارتند از:
1. بیماران مبتلا به اشکال ارثی این بیماری که در مجموع به عنوان AD خانوادگی (FAD) نامیده می شود.
تعدادی ژن مربوط به پردازش AβPP غیرطبیعی دارند که منجر به تولید بیش از حد Aβ می شود.
2. افراد مبتلا به سندرم داون (DS) دارای یک نسخه اضافی از کروموزوم 21 هستند که AβPP روی آن قرار دارد.
در صورتی که تا 40 سالگی زنده بمانند، برای آنها معمول است که به نوعی از زوال عقل مبتلا شوند که تا حد زیادی از آلزایمر قابل تشخیص نیست.
3. شواهد قابل توجهی در مغز انسان پس از مرگ و حیوانات و مطالعات آزمایشگاهی وجود دارد که نشان می‌دهد تشکیل پلاک آمیلوئید در آلزایمر با شکست مکانیسم‌هایی مرتبط است که به طور معمول Aβ را از مغز پاک می‌کنند. از جمله کاهش سطح بیان و فعالیت تعدادی از کلیدهای کلیدی. پروتئین ها اینها عبارتند از پروتئین-1 مرتبط با گیرنده لیپوپروتئین با چگالی کم (LRP1)، P-گلیکوپروتئین، و پروتئین مونتاژ کلاترین اتصال دهنده فسفاتیدیل لینوزیتول (PICALM).
4. مطالعات پس از مرگ نشان می دهد که گیرنده محصولات نهایی گلیکوزیشن پیشرفته (RAGE)، گیرنده ای که Aβ را به مغز منتقل می کند (یعنی در جهت معکوس به LRP1، P-گلیکوپروتئین و PICALM)، در سطوح بسیار بالاتری در مغز یافت می شود.
آپولیپوپروتئین E4 (APOE4)، یک عامل خطر ارثی آلزایمر به خوبی تثبیت شده است. این آپولیپوپروتئین، با جریان آهسته تر کمپلکس های ApoE-Aβ، در مقایسه با سایر ایزوفرم های APOE همراه است. با اختلال در تخریب و افزایش رسوب و تجمع خود Aβ همراه است. تصور می‌شود که این یک دلیل اصلی است که چرا Aβ در مقایسه با افراد دارای APOE2 و APOE3 مستعد تشکیل پلاک‌های آمیلوئیدی در افراد دارای APOE4 است.
هر مدل قابل دوام آلزایمر باید اهمیت AβPP، Aβ، و سایر محصولات پروتئولیتیک AβPP و شواهد اصلی پشت فرضیه آبشار آمیلوئید را در نظر بگیرد. با این حال، فرضیه آبشار آمیلوئید توضیح جامعی از AD ارائه نمی دهد.
خلاصه جدیدترین مطالعه اجام شده
لیپیدهایی که در نتیجه آسیب به سد خونی مغزی وارد مغز می شوند، ممکن است یکی از دلایل تعیین کننده بیماری آلزایمر باشند. محققان می گویند تغییرات ساده سبک زندگی می تواند خطر آلزایمر را با کاهش تاثیر بر سد خونی-مغزی و کاهش آسیب مغزی مرتبط با آلزایمر کم کند.
تحقیقات جدید منتشر شده نشان می‌دهد:
بیماری آلزایمر می‌تواند ناشی از آسیب به یک سد محافظ در بدن باشد که به مواد چرب اجازه می‌دهد در مغز انباشته شوند. یک توضیح جدید به نام «مدل تهاجم لیپیدها»، استدلال می‌کند که چربی‌هایی که به دلیل آسیب به سد خونی مغزی وارد مغز می‌شوند – یک سیستم متراکم از رگ‌های خونی کوچک در مغز که تنها به تعداد کمی از مواد ضروری اجازه عبور می‌دهد.
علت تعیین کننده بیماری دژنراتیو است که میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. این فرضیه در مجله گزارش های بیماری آلزایمر منتشر شده است. می تواند امکان تشخیص یا درمان جدیدی را ایجاد کند. این تئوری از این ایده حمایت می کند که برخی تغییرات سبک زندگی می تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کم کند. این اثر را با کاهش تأثیر بر سد خونی مغز اعمال می کند. سدی که آسیب ناشی از آن به مغز در افراد مبتلا به آلزایمر با سبک زندگی سالم به حداقل می رسد.
دکتر جاناتان راج، محقق فوق‌دکتری در دانشگاه ریدینگ و نویسنده این مطالعه گفت:
«یک سد خونی سالم مغزی برای عملکرد مؤثر مغز ما بسیار مهم است. اگر سد آسیب ببیند، مانند افرادی که به آلزایمر مبتلا می شوند، لیپیدهای خارجی مانند کلسترول و اسیدهای چرب فرصتی برای عبور پیدا می کنند. این لیپیدهای خارجی با آنهایی که معمولاً در مغز یافت می شوند، متفاوت مدیریت می شوند. تئوری من پیشنهاد می‌کند که این لیپیدهای مهاجم منجر به آسیب مغزی، مانند کوچک شدن مغز، و ایجاد پلاک‌های آمیلوئیدی و «تائو» می‌شوند. باعث رفتارهای مشخصه آلزایمر، مانند از دست دادن حافظه، اختلالات خواب و پارانویا می‌شود.
وجود چربی های اضافی در سلول های مغز بیماران آلزایمر
درواقع این عنصری از تحقیقات اولیه آلویز آلزایمر است که در سال 1906 منتشر شد. اما از آن زمان تاکنون تحقیقات نسبتا کمی در مورد آن انجام شده است. مطالعه جدید تحقیقات قبلی را گرد هم می آورد تا توضیح جدیدی از علت بیماری ارائه دهد. این به دنبال 10 سال تحقیق است. نشان می دهد که عوامل خطر که معمولاً با بیماری آلزایمر مرتبط هستند همان عواملی هستند که به سد خونی مغز آسیب می رسانند.
پیری، آسیب سر، فشار خون بالا، سیگار کشیدن، چاقی، دیابت، محرومیت مزمن از خواب و استرس. پس مثلا برای همین فوتبالیست‌ها و بوکسورها به‌ویژه در معرض خطر هستند. این بیماری عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زیرا در هر دو مورد سد خونی مغزی آسیب دیده یا فرسوده شده است.
دو نوع آلزایمر وجود دارد
این توضیح بیان می کند که این بیماری به دلیل سطوح بیش از حد پروتئینی به نام بتا آمیلوئید ایجاد می شود.
توجه داشته باشید:
منبع: A New Hypothesis for Alzheimer’s Disease: The Lipid Invasion Model – IOS Press
Alzheimer’s Brain Barrier Damage Theory Could Pave Way for New Treatments – Neuroscience News
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.