من گاهی جای وسایلم را فراموش می کنم، آلزایمر در کمین من است؟!

مقدمه

مرز بین فراموشی طبیعی و آلزایمر را جدا کنید. در این مقاله، تفاوت بین فراموشی طبیعی و آلزایمر را با داستان اختلال حافظه یکی از دانشمندان علوم اعصاب می آموزیم. همه ما مغز داریم، مغز از کاه ساخته نشده است بلکه محتوی حافظه است که بسیار جذاب و فریبنده است. دکتر گنوا فارغ تحصیل علوم اعصاب از هاروارد، می گوید: “شما نمی توانید آنچه را برای ناهار روز سه شنبه صرف کرده اید به یاد بیاورید، اما در دراز مدت می توانید جزئیات تعطیلات خانوادگی را بخاطر بسپارید”. پس حافظه انتخابی است وآنچه را دوست دارد به خاطر می سپارد.

زوال عقل چیست؟

هنگامی که فردی تشخیص زوال عقل را دریافت می کند، باید نوع زوال عقل را نیز بداند. همیشه اینطور نیست و گاهی اوقات از اصطلاح “زوال عقل” برای توصیف علائمی که ممکن است تجربه کنند استفاده می شود. این علائم ممکن است شامل از دست دادن حافظه یا مشکلات زبان یا تمرکز باشد. زوال عقل ناشی از بیماری هایی است که با از دست دادن سلول های عصبی به مغز آسیب می رساند. بیماری آلزایمر یکی از علل خاص زوال عقل (و شایع ترین) است. 

بیماری آلزایمر چیست؟

 یک بیماری فیزیکی است که مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. ساختارهای غیرطبیعی به نام “پلاک” و “Tangle” در داخل مغز ایجاد می شود. اینها نحوه کار و ارتباط سلول های عصبی با یکدیگر را مختل می کنند. در نهایت باعث مرگ آنها می شوند. همچنین کمبود برخی از مواد شیمیایی مهم در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر وجود دارد. سطوح کاهش یافته این مواد شیمیایی به این معنی است که پیام ها آنطور که باید به اطراف منتقل نمی شوند. بیماری آلزایمر معمولاً به تدریج با از دست دادن حافظه خفیف شروع می شود. ممکن است فرد در یادآوری رویدادهای اخیر یا یادگیری اطلاعات جدید مشکل داشته باشد. علائم دیگر ممکن است شامل مشکلات در یافتن کلمات مناسب، حل مشکلات، تصمیم گیری یا درک چیزها در سه بعد باشد.

با پیشرفت آلزایمر:

مشکلات مربوط به از دست دادن حافظه، ارتباط، استدلال و جهت گیری شدیدتر می شود. فرد به حمایت روزانه بیشتری از جانب کسانی که از او مراقبت می کنند نیاز دارد. در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. با این حال، درمان ها ممکن است به طور موقت برخی از علائم را کاهش دهند یا پیشرفت آنها را در برخی افراد کاهش دهند.

دکتر گنوا می گوید:

مغز شما شگفت انگیز است. مغز، هر روز هزاران معجزه انجام می دهد. با لمس، نوع شیء را درک می کند، صداها را می شنود، مزه ها را تشخیص می دهد و بوها را حس می کند. همچنین احساس درد، لذت، حرارت، استرس و طیف وسیعی از احساسات در مغز پردازش می شود. شما با کمک حافظه خود درک می کنید که چه کسی هستید و چه کسی بوده اید. شما مشاهده کرده اید که افراد مبتلا به بیماری آلزایمر، گذشته خود و ویژگی های شخصی خود را فراموش می کنند. می دانید که چقدر حافظه برای تجربه انسان بودن ضروری است. درواقع تفاوت بین فراموشی طبیعی و خودفراموشی، مانند اختلاف بین حواس پرتی و افتادن از صخره شیب دار در حرکت آهسته است.

این متخصص بین این دو مورد تمایز قائل می شود.

اینکه کسی نمی تواند کلیدش را پیدا کند یا اینکه اصلا فراموش می کند چرا وارد اتاق شده است. فردی که به خاطر نمی آورد کلیدهای اتومبیلش را کجا قرار داده است با کسی که نمیداند کلیدها برای چه هستند بسیار متفاوت است. و همچنین بین فراموش کردن محل پارک اتومبیل و اینکه بیاد نیاوردید اتومبیل دارید، تفاوت آشکاری وجود دارد. دکتر گنوا می گوید: “اما من به عنوان یک پژوهشگر علوم اعصاب این تفاوت را می دانم”. او در کتاب جدیدش می نویسد، چندین نفر از اعضای خانواده اش مانند پدربزرگ و مادربزرگش در طول سالها، دچار بیماری آلزایمر شده اند. و اکنون خودم به طور خفیفی به این بیماری دچار شده ام.

داستان دکتر گنوا

مثلا چند سال پیش، وقتی هنوز رانندگی می کردم، زباله هایمان را با ماشین زرد روشن خودم به محل دفن زباله در بروستر بردم. پس از دور انداختن زباله ها، فراموش کردم که چطور باید به خانه برگردم. در همان لحظه فکر کردم که می توانم از همسرم یا فرزندانم کمک بگیرم. اما وحشت زده شدم. با این حال، ماشین زرد رنگم، مستقیما در مقابل من بود، اما، مغز من به خاطر نمی آورد که این ماشین من است. تا اینکه یکی از دوستانم به من کمک کرد. ناراحت کننده ترین علائم در تاریکی به سراغم می آمد. توهمات بصری، شنوایی، بویایی، و اینکه چیزهایی را احساس می کردم که وجود نداشت. این نشانه ها را قبلا در مادرم دیده بودم.

روزی در بوستون بعد از یک جلسه کاری دیرهنگام، به محلی که اتومبیلم را پارک کرده بودم رفتم.

اما متوجه شدم که یک دیوار فلزی ضخیم جلوی مسیر حرکتم قرار دارد و احساس کردم جایی اسیر شده ام. به سمت دیوار حرکت کردم اما ناگهان دیوار ناپدید شد و آن یک دیوار واقعی نبود. تجربه دیگر من این بود که در هنگام بازگشت به خانه، مسیر را گم کردم. من در حال رفتن به خانه گم شده بودم، اما مغزم مرتب به من می گفت که باید رانندگی کنی. بنابراین، با رانندگی به سمت جنوب رفتم در حالی که خانه ام در سمت شرق قرار داشت. سرانجام، حدود ساعت 1:45 بامداد، با دیدن تابلویی که به نظرم آشنا بود، مسیرم را به همان سمت ادامه دادم. اما ساعت 3 و 40 دقیقه بامداد ناگهان تغییر مسیر دادم و به سمت شرق آمدم، نکته جالب این بود که بعدها فهمیدم آن تابلو آشنا مربوط به محله ای بود که در کودکی بزرگ شده بودم.

پزشکان اکنون به من اجازه رانندگی نمی دهند و اداره وسایل نقلیه ماساچوست، گواهینامه رانندگی من را لغو کرده است.

این چیز خوبی است و خطر آسیب های بعدی را کم می کند. آلزایمر لزوما بخشی از پیری طبیعی نیست. ما تاکید می کنیم که فراموشی طبیعی و بیماری با هم متفاوت اند. باید به سلامت مغز خود اهمیت دهید. بسیاری از ما تا زمانیکه دچار بیماری نشویم به فکر بررسی سلامت مغزمان نیستیم. اگر کسی به صورت طبیعی و به ندرت چیزهایی را فراموش کند، ممکن است به دلیل خستگی باشد. به این افراد توصیه می شود تا استراحت کنند. استرس و اضطراب نیز این شرایط را تشدید می کند.

دکتر گنوا می گوید: “هیپوکامپ برای شکل گیری هر خاطره جدیدی که بعداً می توانید آگاهانه بازیابی کنید ضروری است”. “اگر هیپوکامپ آسیب دیده باشد، توانایی ایجاد خاطرات جدید مختل می شود. بیماری آلزایمر با فراموشی های مکرر آغاز می شود. سپس افراد حرف هایی که چند دقیقه قبل گفته اند را تکرار می کنند.

بنابراین اگر هیپوکامپ سالم باشد چه می کنید؟ بله پاسخ کاملا واضح است؛ شما باید مراقب عملکرد آن باشید.

فرد باید به مقدار کافی بخوابد، شرایط استرس زا را برطرف کند. با دیگران تعامل داشته باشد، چیزهای جدید بیاموزد و رژیم غذایی مناسبی داشته باشد. محققان می گویند خواب به تثبیت خاطرات جدید کمک می کند. خواب ناکافی سبب اختلال در یادآوری خاطرات و حتی وقایع روزمره می شود. نکته دیگر این است که استرس کنترل نشده منجر به کاهش عملکردهای شناختی می شود. بسیاری از شواهد علمی نشان می دهد که استرس بی وقفه و کنترل نشده برای بدن و مغز شما سمی مهلک است. تحقیقات نشان می دهد که با افزایش سن، افراد باید بیش از پیش در رعایت بهداشت روان و سلامت مغز خود کوشا باشند.

دکتر گنوا یکی از دانشمندانی است که در زمینه آلزایمر پژوهش می کند و با راه اندازی مرکز “هدایت مغز” سعی می کند به مردم کمک کند. در این بستر جدید، او می تواند به میلیون ها آمریکایی که نگران حافظه یا سلامت مغزشان هستند خدمات ارائه دهد.

نکته مهم و قابل توجه در ارتباط با تفاوت فراموشی طبیعی و آلزایمر این است که:

فراموشی محدودیت سنی ندارد و بسیاری از جوانان در شرایط پر استرس دچار فراموشی طبیعی می شوند. در واقع دغذغه و مشغله ذهنی فرد در جوانان و میان سالان سبب می شود که به طور طبیعی و ناگهانی چیزهایی را فراموش کنند. آلزایمر یک دمانس بدون بازگشت است که طی آن سلول های عصبی تحلیل می روند. یک سلول عصبی که از بین می رود، سلول دیگری جایگزین آن نمی شود. حجم مغز در طی بیماری کم می شود و این تغییر اندازه مغز، از طریق تصویربرداری از مغز با MRI و سی تی اسکن کاملا مشخص است. با شروع بیماری، ابتدا حافظه کوتاه مدت فرد تحت تاثیر قرار می گیرد و به مرور، فرد گذشته های دور را نیز به یاد نخواهد آورد.

یکی از مهم ترین نکاتی که افراد باید مدنظر قرار دهند این است که اگر سابقه خانوادگی ابتلا به آلزایمر دارند باید بیشتر از دیگران به فکر سلامت مغزشان باشند. این افراد باید همواره مغز خود را پویا نگهدارند، تمرین های لازم توصیه شده را انجام دهند و سلامت مغز خود را همواره بررسی کنند.

اگر از اختلال حافظه و تمرکز رنج می برید و یا نگران سلامت مغز خود و عزیزانتان هستید، ما در مرکز سلامت مغز دانا در کنار شما خواهیم بود. با ما در تماس باشید.

منبع: Separating Forgetfulness and Disease, 4 May 2021

Dr.Kh.Rahimi Jaberi

درباره نویسنده

خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.