اختلال اسکیزوفرنی یک وضعیت با افکار بی نظم، گفتار و رفتار غیرمعمول و یک دید نادرست از واقعیت، مشخص می شود. اغلب در فیلم ها و برنامه های تلویزیونی به عنوان اختلالی برای مجرمان خشن مورد استفاده قرار می گیرد، اما در واقعیت، اسکیزوفرنی طیف مختلفی از افراد را تحت تأثیر قرار می دهد. بسیاری از آنها قادر به زندگی عادی و رضایت بخش با کمک درمان هایی مانند دارو هستند. از علائم گرفته تا دلایل احتمالی، در اینجا مواردی وجود دارد که باید در مورد اسکیزوفرنی بدانید.
موسسه سلامت مغز دانا، با ابزارهای پیشرفته و متخصصین مجرب، آماده ی خدمات رسانی در جهت بهبود اختلالات عصبی-روان شناختی می باشد.
1. اسکیزوفرنی به معنای “تفکیک ذهن “
نام اسکیزوفرنی از کلمات یونانی skhizein (“تفکیک یا شکافتن”) و phren (“ذهن”) آمده است. روانشناس سوئیسی، پل یوژن بلولر، در سال 1910 به دلیل تفکیک عملکردهای مختلف ذهنی که در بیمارانش مشاهده کرده بود، این کلمه را بیان کرد. قبل از اینکه اصطلاح اسکیزوفرنی ابداع شود، تصور می شد بیمارانی که علائم بیماری را نشان می دهند، چیزی به نام “زوال عقل در سال های اولیه ی زندگی” را تجربه می کنند. او مشاهده کرد که بیماری لزوما باعث تخریب و کاهش عملکرد های ذهنی نمی شود و حتی بیماران می توانند ارتقاء یابند. بنابراین، او دریافت که مشکل، زوال عقل نیست.
2. … اما اسکیزوفرنیا باعث چند شخصیتی بودن، نمی شود
اسکیزوفرنی همان چیزی نیست که اختلال چند هویتی نامیده می شد. در صورت تناوب بین دو یا چند هویت، که هر کدام دارای ویژگیهای متمایز خود هستند، می توان فردی را مبتلا به اختلال چند هویتی دانست. از طرف دیگر اسکیزوفرنی با توهم شنوایی و بینایی، فراموشی و سوء برداشت از واقعیت مشخص می شود – هیچ کدام از اینها هیچ ارتباطی با تغییر شخصیت ها ندارند. ارتباط این بیماری با چند شخصیتی بودن، یکی از بزرگترین تصورات غلط است که به اسکیزوفرنی ارتباط داده می شود.
3. علائم اسکیزوفرنیا می تواند “مثبت” و “منفی” باشند
هنگامی که پل یوژن بلولر این اصطلاح را ابداع کرد، وی همچنین به لیستی از علائم مثبت، منفی و شناختی این اختلال اشاره کرد. در این حالت مثبت و منفی به معنای خوب و بد نیست. مثبت، برای توصیف ویژگی های اسکیزوفرنی که نباید در یک فرد سالم اتفاق بیفتد، مانند افکار پارانوئید و توهم، استفاده می شود. علائمی که در زیر برچسب منفی قرار می گیرند، شامل صفات سالم است که در بیماران گمراه کننده هستند. مانند انگیزه، علاقه به زندگی و گفتار منسجم است. دسته آخر، علائم شناختی، تفکر بی نظم، مشکل در حافظه و سایر علائم اختلال ذهنی را در بر می گیرد. پزشکان هنوز از سیستم ابداع شده توسط بولر برای درمان بیماران امروزه استفاده می کنند.
4- اسکیزوفرنیا علل ژنتیکی و محیطی دارد
هیچ کس علت دقیق اسکیزوفرنی را متوجه نشده است. پزشکان گمان می کنند که ژنتیک ممکن است در برخی موارد نقشی داشته باشد: عدم تعادل شیمیایی مربوط به انتقال دهنده عصبی دوپامین، ممکن است شانس فرد در ایجاد اسکیزوفرنی را افزایش دهد، همانطور که می تواند در هنگام تولد، عوارض ایجاد کند. افراد دارای والد مبتلا به اسکیزوفرنی، به احتمال زیاد خودشان این بیماری را دارند، اما تصور می شود این نتیجه ی ترکیبی از عوامل ژنتیکی باشد و تنها یک جهش خاص ژن وجود ندارد.
همچنین یک ارتباط مشخص بین اسکیزوفرنی و فشارهای محیطی وجود دارد. موقعیتهای استرس زا می تواند باعث ایجاد اسکیزوفرنی در افرادی شود که از قبل مستعد آن هستند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیز بیشتر دچار سوء مصرف مواد هستند (حداکثر 50 درصد به مواد مخدر یا الکل معتاد هستند) اما همیشه روشن نیست که چه زمانی این رفتار باعث تشدید این اختلال می شود یا برعکس.
5. اولین علائم اسکیزوفرنیا به طور ویژه در بزرگسالی
بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، نسبتاً در اوایل زندگی دچار آن می شوند. شایع ترین زمان بروز علائم در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی است. در حالی که بیماران مرد معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 با اسکیزوفرنی روبرو می شوند، زنان در اواخر دهه 20 و اوایل 30 سالگی به این بیماری مبتلا می شوند. در نیمه آخر نوجوانی، چون مغز دچار تغیرات اساسی می شود، برای بسیاری از اختلالات عصبی، مانند اسکیزوفرنی بسیار مستعد می باشد.
6. تصاویر نشان داده شده ی اشتباه در مورد اسکیزوفرنیا در فیلم ها
اسکیزوفرنی یکی از بدنام ترین بیماری های عصب-روان شناختی است، و این بیشتر ناشی از تصویری می باشد که در رسانه ها برای این بیماری ساخته اند. هنگامی که محققان برای مطالعه ای که در سال 2012 منتشر شد، به 41 فیلم با شخصیت های اسکیزوفرنی نگاه کردند، دریافتند که 83 درصد از آنها برای خود یا دیگران خطرناک نشان داده شده اند. یک سوم آن ها، درگیر اقدامات قتل عام است. در واقعیت، خشونت در بین مبتلایان به اسکیزوفرنی غیر معمول است. مشکلاتی که بسیار بیشتر در افراد اسکیزوفرنی – از جمله علائم منفی مانند احساس افسردگی و گفتار غیر عاطفی – رایج است، بندرت روی صحنه مشاهده می شود.
7. اسکیزوفرنیا نادر است
اگرچه افراد زیادی از این بیماری باخبر هستند، اما اسکیزوفرنی بسیار گسترده نیست. براساس اعلام آمار سازمان بهداشت جهانی، این بیماری 21 میلیون نفر در سراسر جهان را یا کمتر از 1 درصد جمعیت جهانی تحت تاثیر قرار داده است.
8. بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا خطر بزرگی برای مرگ و میر زودرس دارند
این بیماری ممکن است کشنده نباشد، اما اسکیزوفرنی می تواند عواقب تهدید کننده ای برای زندگی داشته باشد. بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، دو تا سه برابرافرادی که فاقد آن هستند، زودتر از دنیا می روند و عموماً 20 سال کمتر زندگی می کنند. دلایل مرگ ناشی از این میزان مرگ و میر بالا، خودکشی، سرطان و بیماری های قلبی است. سوء مصرف مواد مخدر و الکل و استعمال سیگار در بین مبتلایان به اسکیزوفرنی بیشتر دیده می شود که همه این موارد می تواند منجر به کاهش سلامت شود. داروهای ضد روان پریشی که بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در بیشتر زندگی خود مصرف می کنند نیز می توانند عوارض جانبی مانند مشکلات متابولیک ایجاد کنند.
9. بیماری های عصب شناختی دیگر با اسکیزوفرنیا ارتباط دارند
بیماران اسکیزوفرنی در معرض خطر بیشتر بیماری های عصب- روان شناختی مختلف قرار دارند. میزان افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس فکری و اختلال استرس پس از سانحه، در بین مبتلایان به اسکیزوفرنی بالاتر است. علائم اسکیزوفرنی می تواند با این اختلالات همپوشانی داشته باشد: افکار خودکشی و عدم انگیزه و علاقه به زندگی علائم اسکیزوفرنی هستند که همچنین از علائم افسردگی است.
10. راه های زیادی برای بهبود اسکیزوفرنیا وجود دارد
در حالی که درمانی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما این بیماری بسیار قابل بهبود است. داروهای ضد روان پریشی که انتقال دهنده عصبی دوپامین را هدف قرار می دهد، معمولاً برای بیماران تجویز می شود. برخی از نمونه های این داروها شامل آریپیپرازول (Abilify)، برکسپیرازول (Rexulti) و لورازیدون (Latuda) است.
داروها می توانند زندگی بیماران اسکیزوفرنی را کنترل کنند، اما ممکن است با عوارض جانبی از جمله افزایش وزن، یبوست، فشار خون پایین و حتی تشنج همراه باشند. رفتار درمانی یکی دیگر از روشهای متداول برای مبتلایان به اسکیزوفرنی است.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).