- آیا تا به حال این احساس را داشته اید که شخص دیگری نیز در اتاق خواب شما حضور دارد؟
- آیا زمانی که ذهن شما هوشیار می شود این حس را تجربه کرده اید که توانایی بلند شدن و یا صحبت کردن ندارید؟
- آیا این حالت که بعد از بیداری، بدن شما کاملا سنگین شده و گویی که فشاری بر جسم شما وارد می شود و حس ترس عجیبی در شما ایجاد کرده و حتی قدرت حرکت کردن و جیغ زدن را هم ندارید، را تجربه کرده اید؟
این حالات زمانی اتفاق می افتد که ما دچار “فلج خواب یا بختک” می شویم.
فلج خواب یا بختک چیزی فراتر از یک کابوس است که در واقع یک ناتوانی موقتی در حرکت است که درست پس از خوابیدن یا بیدار شدن اتفاق می افتد، بر خلاف یک کابوس، فلج خواب هنگامی رخ می دهد که شخص از نظر ذهنی هوشیار شده، یعنی دقیقا پس از خوابیدن یا بیدار شدن اتفاق می افتد، فلج خواب یا بختک از این جهت می تواند ترسناک باشد که فرد قادر به صحبت کردن و حرکت دادن لحظه ای عضلات نیست و ممکن است احساس فشار یا احساس خفگی داشته و در طی دوره های فلج خواب دچار توهم نیز بشود. به طور کلی می توان گفت علاوه بر عدم توانایی حرکت دادن عضلات، فلج خواب همچنین می تواند همراه با فشار قفسه سینه، دشواری در تنفس، سردرد، ناراحتی عضلانی و احساس درد باشد.
فلج خواب یا بختک ممکن است با سایر اختلالات خواب مانند نارکولپسی همراه باشد. نارکولپسی نوعی اختلال است که فرایندهای خواب و بیداری را مختل می کند. علامت اصلی آن خواب آلودگی بیش از حد در روز است که به این دلیل رخ می دهد که مغز قادر به تنظیم صحیح بیداری و خواب نیست.
در حالی که هنوز درباره فلج خواب اطلاعات زیادی در دسترس نیست، بررسی انواع، علائم، علل، تأثیرات و درمان آن می تواند درک بهتری از شرایط و چگونگی تلاش برای جلوگیری از آن فراهم کند.
فلج خواب یا بختک به عنوان نوعی پاراسومنیا دسته بندی می شود. پاراسومنیا نوعی اختلال خواب است که شامل حوادث یا تجربیات جسمی غیرمعمول و رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب است که خواب شما را مختل می کند.
خواب استاندارد REM شامل رویاهای واضح و همچنین آتونی (فلج عضلانی اسکلتی) است که به جلوگیری از عمل کردن رویاها کمک می کند. با این حال، در شرایط عادی، آتونی با بیدار شدن از بین می رود، بنابراین هرگز فرد از این ناتوانی در حرکت آگاه نمی شود. در نتیجه، محققان معتقدند که فلج خواب شامل یک حالت هوشیاری که هم شامل بیداری و هم خواب REM است.
انواع فلج خواب یا بختک کدامند؟
در علم پزشکی فلج خواب را به دو دسته تقسیم می کنند :
- فلج خواب منزوی هنگامی است که تشخیص این حالت از خواب، منحصرا تشخیص نارکولپسی نباشد و بلکه یک اختلال عصبی که از کنترل صحیح بیداری مغز جلوگیری می کند و اغلب منجر به فلج خواب می شود.
- فلج خواب مکرر شامل چندین قسمت در طول زمان است.
“فلج خواب یا بختک” تهدیدی برای زندگی نیست اما می تواند منجر به اضطراب شود. در تعریف “فلج خواب مکرر” این گونه می توان گفت که این بیماری می تواند اغلب در دوران بلوغ شروع شود و همچنین در طی دهه های 20 و 30 تکرار گردد.
در نهایت می توان گفت که : “فلج خواب می تواند یک بار، چندین بار یا به صورت مزمن رخ دهد”.
میزان شیوع فلج خواب
اگر بخواهیم در مورد میزان شیوع فلج خواب یا بختک صحبت کنیم، باید بگوییم که برآوردها در این زمینه بسیار متفاوتند اما محققان معتقدند که حدود 8٪ از افراد در هر مرحله ای از زندگی خود فلج خواب را تجربه می کنند، درصد کمی چندین بار در هفته دچار فلج خواب می شوند که می تواند منجر به کمبود خواب و خطرات مربوط به آن بشود.
در یک سری از نظرسنجی های دیگر نشان داده شده است که حدود 40 درصد افراد در دوره ای از زندگی با این مشکل روبرو شده اند. فلج خواب یکی ازاختلالات خواب است که بسیار مشاهده می شود.
از هر 10 نفر حداکثر چهار نفر ممکن است فلج خواب داشته باشند. این وضعیت شایع اغلب اولین بار در سالهای نوجوانی مشاهده می شود اما فلج خواب می تواند در هر سنی رخ دهد که معمولاً شروع آن را در نوجوانی می توان دید، محدوده سنی که بیشترین موارد فلج خواب را گزارش می کند، سنین 20 تا 40 سال است و می تواند فراتر از آن نیز ادامه یابد.
علائم فلج خواب
هم فلج خواب و هم کابوس می تواند باعث اضطراب و بی خوابی شود، اما فلج خواب چیزی است که حل آن شاید کمی سخت تر به نظر برسد.
فلج : عدم توانایی در حرکت دادن عضلات یکی از متمایزترین و شاید ترسناکترین علامت فلج خواب علی رغم آگاهی از محیط اطراف می باشد.
توهم : برآورد می شود که 75٪ از وقایع فلج خواب شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز است. همانند آتونی، این موارد می توانند هنگام خوابیدن یا بیدار شدن از خواب رخ دهند. توهم در هنگام فلج خواب به سه دسته تقسیم می شود:
- توهمات متجاوز : که شخص در حالت فلج خواب حضور یک فرد خطرناک دراتاق را احساس می کند.
- توهم فشار قفسه سینه : که توهمات incubus / succubus نیز نامیده می شود و می تواند احساس خفگی را تحریک کند. این موارد غالباً همراه با توهمات متجاوز رخ می دهد.
- توهم حرکتی دهلیزی (VM): که می تواند شامل احساس حرکت (مانند پرواز) یا احساس خارج شدن روح از بدن باشد.
بعد روان شناختی فلج خواب / بختک : به دلیل همراه شدن فلج خواب یا بختک با احساس شدید ترس، هلاکت، مرگ و پارانویا به ویژه هنگامی که با توهم همراه باشد، تاثیر منفی بسیاری بر سلامت روان می گذارد.
عوامل دیگری که ممکن است با فلج خواب مرتبط باشند عبارتند از:
- کمبود خواب
- تغییر برنامه خواب
- شرایط روحی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و اختلال دو قطبی
- خوابیدن به پشت
- اختلالات خواب مانند نارکولپسی، آپنه خواب یا گرفتگی شب هنگام پا
- استفاده از برخی داروها مانند داروهای ADHD
- سوء مصرف مواد
- در افرادی که مورد سوءاستفاده جنسی یا انواع دیگر پریشانی جسمی و عاطفی در کودکی قرار گرفته اند.
مطالعات نشان داده است که خطر ابتلا بیشتر به فلج خواب در افرادی که سابقه خانوادگی دارند وجود دارد، اما هیچ پایه ژنتیکی خاصی در این رابطه مشخص نشده است.
اگر احساس می کنید که یکی از این موارد موجب می شود که فلج خواب در شما اتفاق بیفتد و احساس آرامش و لذت بردن از یک خواب خوب را از شما سلب می کند بهتر است با یک متخصص خواب مشورت کنید.
آیا بختک باعث مرگ میشود
اگرچه فلج خواب می تواند منجر به میزان بالایی از اضطراب شود، اما به طور کلی تهدید کننده زندگی در نظر گرفته نمی شود. و باعث مرگ نمی شود. در حالی که تحقیقات بیشتری در مورد اثرات طولانی مدت فلج خواب مورد نیاز است، اپیزودها معمولاً فقط بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشند.
درمان فلج خواب یا بختک
یکی از سوالاتی که ممکن است ذهن هر کدام از ما را درگیر کند می تواند این باشد که آیا فلج خواب منجر به مرگ می شود؟در این راستا باید گفت حتی اگر فلج خواب می تواند باعث پریشانی بشود، اما منجر به مرگ نمی شود، در این میان موردی که می تواند مسئله ساز باشد عوارض ذهنی طولانی مدت و احتمال محرومیت از خواب است، این جاست که احساس نیاز به یک متخصص خواب ایجاد می شود.
روش هایی برای آرامش بیشتر در خواب و کاهش میزان فلج خواب
- قبل از خواب با نوشتن مسائلی که باعث ایجاد اضطراب و افکار منفی در ما می شود میزان تنش فکری خود را کاهش دهیم، این راه می تواند به آرامش شناختی و جسمی ما کمک کند.
- روش های درمانی متفاوت در هر زمینه ای که باعث بهبود و سلامت روزافزون روان می شود را مورد بررسی قرار دهیم و برای درمان بهتر برنامه ریزی کنبم.
- استرس خود را با ورزش کردن، در معرض نور خورشید طبیعی قرار گرفتن و روش هایی چون رفلکسولوژی و یوگا مدیریت کنیم و از مشاور خود در این زمینه کمک بگیریم.
- در مورد تغییرات دارویی با متخصص خواب خود مشورت کنیم چرا که برخی از داروها با فلج خواب مرتبط هستند. تحقیقات نشان می دهد که داروهای آرام بخش، مانند بنزودیازپین ها، می توانند خطر ابتلا به اختلالات خواب مانند فلج خواب یا بختک را افزایش دهند. اگر اخیراً داروی آرام بخش جدیدی را شروع کرده اید، باید از متخصص خواب خود بپرسید که آیا این می تواند یک عامل اساسی در رابطه با بختک/فلج خواب باشد و یا گزینه های دیگری وجود دارد.
- ممکن است همزمان بیش از یک اختلال خواب در ما وجود داشته باشد. داشتن اختلال های خواب دیگر نه تنها بر سلامت روان و جسمی ما تأثیرگذار است بلکه خود می تواند به اتفاق افتادن فلج خواب بیشتر، کمک کند پس هرچه سریع تر هر نوع اختلال خوابی از جمله آپنه خواب و نارکولپسی و … در ما ایجاد شده را با روش دارو درمانی و یا کار با دستگاه هایی مانند TES که خود باعث پاسخ گویی بهتر به درمان می شود و هم چنین جلسات مدیتیشن و CBT ،درمان کنیم.
- فشار خون بالا با فلج خواب مرتبط است، ورزش منظم و رژیم غذایی سالم می تواند میزان ابتلا به فشار خون و در نهایت حالت فلج خواب را کاهش دهد.
اگر فلج خواب و هر نوع اختلالات خواب دیگر به طور مرتب مانع از خواب راحت شما می شود، برای بهبود وضعیت خود با ما در مرکز سلامت مغز و کلینیک خواب دانا در ارتباط باشید.