مقدمه: پیری و سلامت مغز
با نگاه کردن به افراد در سنین مختلف به راحتی می توان فهمید که بدن با افزایش سن تغییر می کند و رشد می کند. اما آیا می دانستید که مغز ما نیز با افزایش سن تغییر می کند؟ پیری و سلامت مغز!
این تغییرات می تواند نحوه تفکر افراد مسن را تغییر دهد و چیزهایی را که هر روز می بینند به خاطر بسپارند! اگر بخواهیم مغز یک جوان (شاید یک جوان 20 ساله) و یک بزرگسال (شاید یک فرد 70 ساله) را با هم مقایسه کنیم، چه تفاوت هایی خواهیم دید؟
تفاوت مغز یک فرد جوان و مسن؟ پیری و سلامت مغز!
کوچک شدن جزئی!
اگر بدون هیچ گونه بزرگنمایی به تصاویر مغزی که با استفاده از روشی مانند تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) گرفته شده است نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که مغز پیرمرد 70 ساله در مقایسه با مغز 20 ساله کمی کوچک به نظر می رسد.
تحقیقات زیادی در حال انجام است. این ها تلاش می کنند به درک دقیقی از علت کوچک شدن مغز استبرسند. اما ما می دانیم که همه قسمت های مغز به یک اندازه کوچک نمی شوند. دو قسمت از مغز که بیشتر کوچک می‌شوند، قسمت‌های لوب جلویی مغز هستند که در قسمت جلویی مغز، درست در پشت پیشانی قرار دارند.
آنها برای بسیاری از عملکردهای مغز، از جمله توانایی برنامه ریزی، اولویت بندی و سازماندهی مهم هستند. و نواحی لوب گیجگاهی مغز که در پشت گوش قرار دارند. آنها برای پردازش اطلاعات حسی از گوش و چشم و به خاطر سپردن تجربیات و دانش عمومی مهم هستند. تصویر زیر را مشاهده کنید.
تغییرات در “سیم” و “نقشه سیم کشی” مغز
اگر از روش‌های تخصصی‌تری برای دیدن سایر ویژگی‌های مغز استفاده کنیم، ممکن است متوجه تغییراتی در اتصالاتی شویم که سلول‌های مختلف مغز را به هم پیوند می‌دهند.
شما می توانید تصور کنید که مغز 20 ساله دارای “سیم”های محکم و عایق شده زیادی است. سیم کشی هایی که به مکان های جداگانه ای در مغز اجازه می دهد تا با هم ارتباط برقرار کنند.
“سیم” رشته های عصبی ظریف، بخشی از یک سلول مغزی (نورون) است که سیگنال الکتریکی را از بخش اصلی سلول (جسم سلولی) دور می کند. این بخش توسط یک بافت چربی احاطه شده است. میلین ماده چربی است که اطراف آکسون را احاطه کرده است و آن را محافظت می کند. درواقع رشته های عصبی و سلول های مغزی را عایق می کند. این ماده با ایجاد عایق، به سیگنال های الکتریکی اجازه می دهد تا سریعتر حرکت کنند. مانند سیم‌ها، این رشته‌های عصبی به نواحی مغز کمک می‌کنند تا با عبور سیگنال‌های الکتریکی ارتباط برقرار کنند.
درست خواندید: افکار و اعمال شما از جریان های الکتریکی در مغز شما سرچشمه می گیرد!
برخی از رشته‌های عصبی فواصل کوتاهی را طی می‌کنند و سلول‌های مجاور را به هم متصل می‌کنند. سایر رشته‌های عصبی مسافت‌های طولانی را طی می‌کنند. حتی نواحی جلوی مغز را به قسمت‌های پشتی متصل می‌کنند.
در مغز 70 فرد ساله، رشته های عصبی دارای میلین کمتری هستند که از آنها محافظت و آنها را عایق کند. این الیاف همچنین استحکام کمتری دارند و در برخی از قسمت‌های مغز تعداد آنها کمتر است.
اگر می‌توانستیم رشته‌های عصبی را در لحظه تماشا کنیم، متوجه می‌شدیم که همه این تغییرات «سیم‌کشی» مرتبط با سن منجر به حرکت کندتر پیام‌ها از یک قسمت مغز به قسمت دیگر در مغز ۷۰ ساله می‌شود. گاهی اوقات، پیام ها حتی منحرف می شوند و در مسیرهای ناخواسته حرکت می کنند.
تفکر سریع!
به دلیل تغییرات فیزیکی در مغز، تفاوت هایی در نحوه برخورد افراد جوان و مسن تر با وظایف وجود دارد. اینکه آیا انجام انواع خاصی از وظایف سخت تر یا آسان تر است نیز در این دو گروه متفاوت است.
با افزایش سن، پاسخ سریع به چیزی سخت تر می شود. شاید لازم باشد در پاسخ به یک توپ، خیلی سریع چوب بیسبال را بچرخانیم یا وقتی حیوانی به جاده می دود، ترمز دوچرخه خود را بکوبیم. وقتی بزرگ‌تر می‌شویم، زمان واکنش‌هایمان کندتر می‌شود. هنوز می‌توانیم در سن ۷۰ سالگی چوب را بچرخانیم یا ترمز کنیم، اما در 70 سالگی نمی‌توانیم این اقدامات را به سرعت انجام دهیم.
اکنون می‌دانید که این سرعت پایین‌تر به دلیل تغییرات خاصی است که در رشته‌های عصبی اتفاق می‌افتد. رشته هایی که به انتقال پیام‌ها از قسمتی از مغز به قسمت دیگر کمک می‌کند.
همانطور که قشر بینایی تصویر حیوانی را که در مسیر دوچرخه در حال دویدن است پردازش می کند، اطلاعات به قشر حرکتی منتقل می شود. درنتیجه سیگنال حرکتی به پای شما را برای ترمز ارسال می کند. همه اینها زمانی که ما 70 ساله هستیم به جای 20 سالگی کندتر اتفاق می افتد.
چه کسی؟ کجا؟
به خاطر سپردن اسامی خاص – انواع اسم هایی که با حروف بزرگ می نویسیم، در سنین بالاتر چالش برانگیزتر می شود. اگرچه همه گاهی نام‌ها را فراموش می‌کنند. اما یک فرد 70 ساله بیشتر از یک فرد 20 ساله نامی را که به ندرت استفاده می‌شود فراموش می‌کند. صرف نظر از اینکه نام شهر، کتاب یا یک نام آشنا باشد.
همچنین افراد مسن در به خاطر سپردن این که چه کسی چیزی به آنها گفته است، یا از کجا اطلاعات خاصی را آموخته اند، مشکل بیشتری دارند. آیا در روزنامه بوده است یا دوستی به آنها گفته است؟ هیچ کس در به خاطر سپردن این نوع جزئیات کامل نیست. اما با افزایش سن، خطاها افزایش می یابد.
این مشکلات به دلیل تغییرات مربوط به سن در لوب های پیشانی و تمپورال رخ می دهد.
لوب پیشانی، زمانی که به لوب گیجگاهی متصل می شود، می تواند مانند یک رهبر ارکستر برای حافظه در نظر گرفته شود. به بسیاری از مناطق مغز کمک می کند تا به طور هماهنگ کار کنند. بنابراین می توانیم اطلاعات جدید را در حافظه ذخیره کنیم و بعداً جزئیات مربوطه را بیرون بکشیم.
با کوچک شدن نواحی پیشانی و گیجگاهی، گویی رهبر ارکستر از تکان دادن باتوم خود به طور واضح دست می کشد که نوازندگان به سختی به طور مداوم آن را ببینند. در نتیجه اقدامات بقیه ارکستر حافظه از هماهنگی خارج می شود و خطاهای حافظه افزایش می یابد.
تا اینجا، نمونه‌هایی از کارهایی را آورده‌ایم که در سنین بالاتر سخت‌تر می‌شوند. اما همه چیز سخت‌تر نمی‌شود! بسیاری از چیزها با افزایش سن بهبود می یابند. گاهی اوقات افراد حتی می توانند از این توانایی های بهبود دهنده برای جبران توانایی هایی که در حال کاهش هستند استفاده کنند.
دانش گسترده
در طول زندگی، مردم چیزهای زیادی در مورد جهان می آموزند. شاید آنها در مورد ریاضیات، یا خیاطی یا اتومبیل چیزهای زیادی یاد گرفته باشند و در این موضوعات متخصص شوند.
در طول عمر تعامل با افراد دیگر، افراد مسن نیز مهارت فوق العاده یا دانش گسترده ای در یک موضوع خاص به دست آورده اند که معمولاً از طریق تمرین به دست می آید.
آنها تمایل دارند به خوبی یا حتی بهتر از بزرگسالان جوانتر در تشخیص احساسات دیگران و احساس شفقت نسبت به دیگران عمل کنند. این دانش گسترده می تواند برای کاهش برخی از چالش هایی که قبلا توضیح داده شد استفاده شود.
به عنوان مثال، در حالی که مغز یک فرد 70 ساله ممکن است کندتر از مغز یک فرد 20 ساله کار کند، یک فرد 70 ساله که سال ها را به عنوان حسابدار گذرانده است، به دلیل سال ها تجربه، همچنان در ریاضیات سریع عمل می کند.
شبیه به این است که وقتی برای اولین بار خواندن را یاد گرفتید، زمان زیادی برای شنیدن هر کلمه و تلاش زیادی برای اتصال صداها به معانی کلمات صرف شده است. اما اکنون پس از سال ها تمرین، احتمالاً می توانید این کلمات را بدون فکر کردن زیاد بخوانید. این مزیت تخصص است.
مشاهده ارتباط بین تجربیات
هیپوکامپ ساختاری به شکل اسب دریایی در بخش داخلی لوب تمپورال مغز است که برای یادگیری و حافظه مهم است. (که در لاتین به معنای “اسب دریایی” است) یک منطقه مهم مغز برای حافظه است. اما با افزایش سن، از این منطقه متفاوت استفاده می کنیم.
در بزرگسالان جوانتر، هیپوکامپ بر جداسازی تجربیات در حافظه تمرکز می‌کند. به عنوان مثال، به ما کمک می کند تا به راحتی آنچه را که در یک سفر خانوادگی در مقابل سفر دیگر اتفاق افتاده است به یاد بیاوریم. در سنین بالاتر، به سمتی سوق داده می شود که ما بیشتر متوجه اشتراکات بین یک سفر خانوادگی فعلی و یک سفر در گذشته شویم.
علاوه بر تغییرات در نحوه عملکرد هیپوکامپ:
جمع بندی
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.