براساس تحقیقات جدید، اثرات مغزی بر روی استخوان های جمجمه از میمون های بزرگ و انسان ها این تصور طولانی را که الگوی انسانی عدم تقارن مغز بی نظیر است، رد می کنند.
سمت چپ و راست مغز درگیر کارهای مختلفی است. این عدم تقارن مغز در انسان به خوبی شناخته شده است، اما در مورد عدم تقارن مغز در نزدیکترین اقوام زنده ما، میمون ها بسیار نا شناخته مانده است.
دانشمندان امروزه با استفاده از اندوکاست (اثر مغز بر روی استخوان های جمجمه) این ایده طولانی را که الگوی انسانی عدم تقارن مغز بی نظیر است به چالش می کشند. آنها همان الگوی عدم تقارن را در شامپانزه ها، گوریل ها و اورانگوتان ها پیدا کردند.
با این حال، انسانها در این الگو متغیر بودند. این نشان می دهد که توانایی های شناختی منحصر به فرد انسانی، مانند زبان، با تطبیق یک الگوی عدم تقارن اجدادی احتمالاً تکامل یافته است.
سمت چپ و راست مغز ما برای برخی از توانایی های شناختی تخصصی است. به عنوان مثال، در انسان، زبان بطور عمده در نیمکره چپ پردازش می شود و دست راست توسط قشر حرکتی در نیمکره چپ کنترل می شود. این جانب سازی عملکردی با عدم تقارن مورفولوژیکی مغز منعکس می شود.
نیمکره چپ و راست به طور دقیق در آناتومی مغز، توزیع سلولهای عصبی، اتصال آنها و نوروشیمی تفاوت دارد. عدم تقارن شکل مغز بیرونی حتی در اندوکاست (قالب داخلی جمجه) قابل مشاهده است. بیشتر انسانها ترکیبی از لوب اکسیپیتال سمت چپ کشیده تر را دارند که در قسمت عقب مغز قرار دارد و دارای یک لوب فرونتال راست تر هستند.
عدم تقارن مغز معمولاً برای عملکرد شناختی مغز انسان ضروری است، زیرا این امر منعکس کننده جانب سازی عملکردی است. با این حال، مطالعات تطبیقی در بین پریمات ها بسیار نادر است و مشخص نیست که کدام جنبه های عدم تقارن مغز واقعاً منحصر به فرد انسان است؟
براساس داده های موجود، دانشمندان تصور می کنند که بسیاری از جنبه های عدم تقارن مغز اخیراً، پس از تقسیم بین سلسله انسان از سلسله نزدیک ترین خویشاوندان زنده ما، شامپانزه ها، متحول شده اند.
در مقاله جدید محققان موسسه انسان شناسی تکاملی ماکس پلانک و دانشگاه وین میزان و الگوی عدم تقارن شکل اندوکاست از انسان و میمون را اندازه گیری کردند. Simon Neubauer، نویسنده اصلی توضیح داد: “مغز میمون بزرگ به ندرت برای مطالعه وجود دارد، اما ما روشهایی را برای استخراج داده های عدم تقارن مغز از جمجمه ها تهیه کرده ایم که دسترسی به آنها آسانتر است. این امر باعث شده است که مطالعه ما در وهله اول امکان پذیر باشد.”
این تیم دریافتند که میزان عدم تقارن در انسانها و بیشتر میمونها تقریباً یکسان است. آنها الگوی عدم تقارن را مورد بررسی قرار دادند و می توانند ثابت کنند که نه تنها انسان ها بلکه شامپانزه ها، گوریل ها و اورانگوتان ها الگوی عدم تقارن را که قبلاً به طور معمول برای انسان توصیف شده بود نشان دادند:
لوب اکسیپیتال چپ، لوب فرونتال راست و همچنین قطب تمپورال راست و لوب مخچه راست نسبت به قسمت مقابل آنها بیشتر هستند. البته این عدم تقارن در انسان تنوع بیشتری دارد.
یافتن یک الگوی عدم تقارن مشترک اما تنوع بیشتر در انسان برای تفسیر تکامل مغز انسان جذاب است. endocast یکی از اجداد فسیلی ما که این عدم تقارن را نشان می دهد دیگر نمی تواند به عنوان مدرکی برای جانب سازی عملکردی مغز ویژه انسان تعبیر شود.
“این الگوی تقارن مشترک مغز که پیش از منشاء اصل و نسب انسان شکل گرفته است، تکامل یافته است. به نظر می رسد که انسانها بر اساس این الگوی مورفولوژیکی اقدام به ایجاد جانبداری عملکردی مغز مرتبط با رفتارهای معمولی انسان کرده اند. “
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.