مه مغزی به دلیل شیمی درمانی
مه مغزی شیمی درمانی (مغز شیمیایی یا کیموبرین) چیست؟
مه مغزی شیمی درمانی، این احساس را ایجاد می‌کند که گویی نمی‌توانید به همان سرعتی که قبل از ابتلا به سرطان فکر می‌کردید، سریع و واضح فکر کنید. ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است به این وضعیت به عنوان اختلال شناختی ناشی از شیمی درمانی یا اختلال شناختی مرتبط با درمان سرطان اشاره کنند. افراد قبل، در طول یا بعد از دریافت درمان دچار مشکلات شناختی می شوند.
اغلب اوقات، شیمی‌درمانی یک مشکل کوتاه‌مدت است، اما برخی از افراد ممکن است ماه‌ها پس از اتمام درمان، علائم مه مغزی را داشته باشند.راهکار هایی وجود دارد که می توان تاثیر مه مغزی را کاهش داد، داروها یا روش های غیر دارویی و می تواند به رفع مه شیمی‌درمانی کمک کند.
مغز شیمی درمانی چگونه بر زندگی روزمره تأثیر می گذارد؟
مه مغزی بر عملکرد های شناختی تأثیر می گذارد. شناخت نحوه تفکر، نحوه به خاطر سپردن اطلاعات و توانایی ما برای تمرکز است. مسائل شناختی مربوط به درمان سرطان ممکن است به روش های کوچکی ظاهر شوند. بسیاری از اوقات، افراد می‌توانند کارهای روزمره را مدیریت کنند، اما احساس می‌کنند که این وظایف به تمرکز بیشتری نیاز دارند و زمان بیشتری را می‌گیرند. گاهی اوقات، مه شیمی درمانی باعث می شود افراد نسبت به مسائل شناختی خود احساس خودآگاهی داشته باشند، بنابراین آنها بیشتر منزوی می شوند. مه مغزی شیمی درمانی اغلب بر توانایی افراد برای عملکرد در محل کار تأثیر می گذارد.
علائم و نشانه های مغز شیمی درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بی نظم بودن غیرعادی
- گیجی
- مشکل در تمرکز
- مشکل در یافتن کلمه مناسب
- مشکل در یادگیری مهارت های جدید
- مشکل در انجام چند کار
- احساس مه آلود شدن ذهن
- توجه کوتاه
- مشکلات حافظه کوتاه مدت
- زمان بیشتری از حد معمول برای انجام کارهای روتین طول می کشد
- مشکل در حافظه کلامی، مانند به خاطر سپردن مکالمه
- مشکل در حافظه دیداری، مانند یادآوری یک تصویر یا فهرست کلمات
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
سرطان
درمان های سرطان
- پیوند مغز استخوان
- شیمی درمانی
- هورمون درمانی
- ایمونوتراپی
- پرتو درمانی
- عمل جراحی
- درمان دارویی هدفمند
عوارض درمان سرطان
- کم خونی
- خستگی
- عفونت
- یائسگی یا سایر تغییرات هورمونی (ناشی از درمان سرطان)
- مشکلات خواب
- درد ناشی از درمان سرطان
علل دیگر
- حساسیت ارثی به شیمی درمانی
- داروهایی برای سایر علائم و نشانه های مرتبط با سرطان، مانند داروهای مسکن
- سایر شرایط پزشکی مانند دیابت، مشکلات تیروئید، افسردگی، اضطراب و کمبود تغذیه
عوامل خطر
عواملی که ممکن است خطر مشکلات حافظه را در بازماندگان سرطان افزایش دهد عبارتند از:
- سرطان مغز
- سرطانی که به مغز گسترش می یابد (متاستاز).
- دوزهای بالاتر شیمی درمانی یا پرتودرمانی
- سن کمتر در زمان تشخیص و درمان سرطان
- افزایش سن
عوارض
شدت و مدت علائمی که گاهی اوقات به عنوان مغز شیمی درمانی (یا مغز شیمیایی ) توصیف می شود، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
اکثر بازماندگان سرطان به سر کار بازخواهند گشت. اما برخی متوجه خواهند شد که وظایفشان، تمرکز یا زمان بیشتری می طلبد. دیگران ممکن است نتوانند به سر کار بازگردند.
اگر مشکلات شدید حافظه یا تمرکز دارید که انجام کارتان را دشوار می کند، به پزشک خود اطلاع دهید. در این زمان درمان های بازتوانی عصبی برای بیمار توصیه می شود. بازتوانی عصبی به رفع علائم و اختلالات حافظه کمک می کند.
طبق مطالعات انجام شده، مه مغزی تا حد زیادی با کمک روش های بازتوانی عصبی قابل درمان است. ممکن است به یک کاردرمانگر یا متخصص علوم اعصاب ارجاع داده شوید. ممکن است که یک روان درمان گر بتواند به شما کمک کند تا با شغل فعلی خود سازگار شوید یا نقاط قوت خود را شناسایی کنید تا بتوانید شغل جدیدی پیدا کنید.
در موارد نادر، افرادی که مشکلات حافظه و تمرکز دارند، قادر به کار نیستند و ممکن است برای دریافت مزایای ناتوانی درخواست دهند. از تیم مراقبت های بهداشتی خود بخواهید که به یک مددکار اجتماعی سرطان شناسی یا یک متخصص مشابه که می تواند به شما در درک گزینه های خود کمک کند، ارجاع دهد.
بازتوانی عصبی برای درمان مشکلات عصبی ناشی از شیمی درمانی
پزشکان گاهی از این به عنوان توانبخشی شناختی یا اصلاح شناختی یاد می کنند.
- تمرینات تکراری
برای تمرین مغز تمرینات حافظه و تفکر ممکن است به مغز شما کمک کند. اینها کمک می کند مدارهای شکسته‌ای را که ممکن است در شیمیایی شدن مغز نقش دارند، ترمیم کند.
- ردیابی و درک آنچه بر مشکلات حافظه تأثیر می گذارد.
ردیابی دقیق مشکلات حافظه ممکن است راه‌هایی را برای مقابله با آن نشان دهد. به عنوان مثال، اگر وقتی گرسنه یا خسته هستید، راحت‌تر حواس‌تان پرت می‌شود، می‌توانید کارهای دشواری را که نیاز به تمرکز بیشتری دارند، برای زمانی از روز که بهترین احساس را دارید، برنامه‌ریزی کنید.
- استفاده از راهبردهای مقابله ای
ممکن است روش‌های جدیدی برای انجام کارهای روزمره بیاموزید تا به شما در تمرکز کمک کند. به عنوان مثال، ممکن است یاد بگیرید که در حین مطالعه یادداشت برداری کنید. یا طرح کلی مطالب نوشته شده را بسازید. یا یک درمانگر ممکن است به شما کمک کند روش‌های صحبت کردن را بیاموزید که به شما کمک می‌کند مکالمات را به حافظه بسپارید و بعداً آن خاطرات را بازیابی کنید.
- تکنیک های کاهش استرس
موقعیت های استرس زا می تواند مشکلات حافظه را بیشتر کند. داشتن مشکلات حافظه می تواند استرس زا باشد. برای پایان دادن به این چرخه، ممکن است تکنیک های آرام سازی را یاد بگیرید. این تکنیک‌ها، مانند تمدد اعصاب پیشرونده عضلانی یا تمرین‌های تمرکز حواس، ممکن است به شما در شناسایی استرس و مقابله با آن کمک کنند.
- روش های درمانی با کمک ابزارهای تکنولوژی عصبی
از طریق روش های تحریک غیرتهاجمی مغز، نوروفیدبک، بیوفیدبک و غیره می توان به نحو موثری علائم مه مغزی را در بیمار کاهش داد. در شیراز و در جنوب کشور، این روش ها با کمک به روز ترین تجهیزات و توسط متخصصین مربوطه و طبق تعرفه معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی هم اکنون انجام می شود. برای اطلاعات بیشتر با ما در انستیتو سلامت مغز دانا در تماس باشید.
منبع: Chemo brain – Symptoms and causes – Mayo Clinic
Chemo brain – Diagnosis and treatment – Mayo Clinic
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.