مغز در حال توسعه به اندازه کافی انعطاف پذیر است تا بتواند با بدن مرتبط باشد- حتی اگر آن بدن پیچیده تر از یک بدن “معمولی” باشد.
این انعطاف پذیری هیجان انگیز، به مغز کمک می کند تا تنوع بدنی فوق العاده ای را در بین حیوانات – از نظر اندازه بدن و شکل بدن – به تغییر در رفتارها و قابلیت های آنها منتقل کند. بدون آن، حیوان قادر نخواهد بود مزایای انطباقی را که با تغییرپذیری همراه است، تحقق بخشد.
به عنوان مثال، زرافه های باستانی با گردن طولانی تر، این مزیت را داشتند که از برگهای بالاتر تغذیه کنند و بنابراین صفت را به فرزندانشان منتقل می کردند. اما اگر این مغز قادر به کنترل آن نباشد، آن گردن بی فایده خواهد بود. به همین ترتیب، اگر مایکل فلپس نمی توانست یاد بگیرد از طول کتف wingspan خود استفاده کند، هرگز 23 مدال طلا کسب نمی کرد.
آیا محدودیت هایی برای انعطاف پذیری مغز وجود دارد؟
جواب ممکن است به اینکه در چه دوره ای از زندگی خود به سر می برید، بستگی داشته باشد. به عنوان مثال، برخی رفتارها و تواناییها – مانند برخی از جنبه های زبان وبینایی – باید در دوره های حساس در اوایل کودکی آموخته شود. با افزایش سن، شکل گیری اتصالات جدید برای سلولهای عصبی موجود سخت تر می شود.
اما این واقعیت به ما نمی گوید چقدر ممکن است مغز انعطاف پذیر باشد یا مغز یک حیوان بزرگ و پیچیده چقدر می تواند کنترل کند. از این گذشته، حتی Brontosauru، به طول 72 فوت و وزن حدود ده ها هزار پوند، یک مغز داشت.
از آنجا که درک محدودیت مغز ممکن است به ما در غلبه بر آنها کمک کند، جای تعجب ندارد که برخی از پروژه های انجام شده توسط علوم اعصاب – از بازگرداندن حرکات پس از آسیب های نخاعی تا اندام های روباتیک با ذهن فرد – بر محدودیت های انعطاف پذیری مغز متمرکز شده اند. اما، چگونه می توانیم این محدودیت ها را مطالعه کنیم؟ معلوم است که موسسان خبره کی وست نکته ای را ارائه می دهند.
محققان در مقاله ای هیجان انگیز که اخیراً در Nature Communications منتشر شده است، توانایی های افراد دارای انگشتان اضافی را مورد بررسی قرار دادند. این پدیده که به نام polydactyly شناخته می شود، تقریباً از هر 1000 نوزاد، دو نفر را تحت تأثیر قرار می دهد.
اما معمولاً انتظار نمی رود که انگشتان اضافی عملکردی داشته باشند – و شاید هم به دلیل خصوصیات جسمی غیرمعمول – برخی افراد اقدام به برداشتن انگشت 6ام کنند. با این وجود همیشه اینگونه نیست: برخی از افراد تصمیم به برداشتن انگشتان اضافی خود ندارند.
محققان با مطالعه یک زوج مادر و پسر که تصمیم به نگه داشتن انگشت ششم دست چپ و راست خود گرفتند، یک سری اکتشافات در مورد عملکرد آن انجام دادند. این اکتشافات از انعطاف پذیری قابل توجهی از جانب مغز و بدن سخن می گوید و نشان می دهد که از تنوع زیستی باید استقبال شود نه اینکه مورد اهانت قرار گیرد.
اولین کشف آناتومیکی بود: انگشت ششم – در مادر و پسرش – به جای به اشتراک گذاشتن، ماهیچه ها، اعصاب و تاندون های خاص خود را داشت. قدرت و استقلال حرکتی قابل مقایسه با انگشتان دیگر داشت.
چگونه انگشت ششم وارد عمل می شود؟
از مکانیسم های دموکراسی نماینده الهام بگیرید: با افزایش جمعیت و رشد جمعیت، مناطق جدید ظاهر می شوند، اما این مناطق فقط درصورتی در کنگره می توانند به حساب آورده شوند، که نماینده ای در واشنگتون داشته باشند. همینطور که مغز شما رشد می کند، ” نقشه ”بدن شما را به وجود می آورد.
شما نمی توانید قسمت هایی از بدن خود را که در این نقشه نشان داده نشده، احساس یا با آن حرکت کنید. این کشف که مادر و پسر می توانند انگشت ششم خود را حرکت دهند، محققان را بر آن داشت تا چگونگی بازنمایی این انگشت در مغز را کشف کنند.
دانشمندان دریافتند که شش انگشت هر یک از افراد با نواحی مشخص قشر حرکتی مغز نشان داده شده است. مطابق با این یافته ها، افراد آگاه بودند که حتی اگر نتوانستند دست خود را ببینند، می توانند تشخیص دهند هر انگشت آن ها در فضا چه موقعیتی دارد.
سرانجام، با استفاده از یک بازی ویدئویی هوشمندانه طراحی شده، محققان نشان دادند که افراد شش انگشت، خود می توانند وظایفی را با یک دست انجام دهند که بیشتر افراد برای دستیابی به آنها به هر دو دست احتیاج دارند. این یافته ها نشان می دهند که مغز برای پنج انگشت برنامه ریزی نشده و می تواند تعداد بیشتری انگشت را بر روی بدن، کنترل کند. مانند یک نجار هندی با 14 انگشت دست و 14 انگشت پا که با آن احتمالاً به یکی از جالب ترین مغزها می رسیم.
در حالی که مطالعه حاضر فقط به دو موضوع محدود است، اما پیامدهای آن بسیار گسترده است. تلاش های زیادی برای درک سندرم اندام فانتوم انجام شده است. از این نظر، این یک کار اساسی برای دانشمندان است که سعی در ایجاد رابط بین ذهن و ماشین دارند. نشان دادن اینکه انگشت ششم می تواند عملکرد دست را تغییر داده و گسترش دهد، بحث قدرتمندی برای توانایی مغز انسان در کنترل ماشین آلات پیچیده تر از بدن انسان است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد سیستم عصبی، عملکرد، اختلالات و روش های بهبود، به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.