دو شکل مختلف سرگیجه وجود دارد: سرگیجه محیطی و سرگیجه مرکزی. طبق گفته موسسه تعادل آمریکا، سرگیجه محیطی معمولا شدیدتر از سرگیجه مرکزی است.

سرگیجه محیطی نتیجه مشکلی در گوش داخلی است که تعادل را کنترل می کند. سرگیجه مرکزی به مشکلاتی در مغز یا ساقه مغز شما اشاره دارد. انواع مختلفی از سرگیجه محیطی وجود دارد.سرگیجه حالتی است که اغلب به عنوان احساس چرخش توصیف می شود. همچنین ممکن است مانند بیماری حرکتی احساس شود یا انگار به یک طرف خم شده اید. علائم دیگری که گاهی با سرگیجه همراه است عبارتند از:

• از دست دادن شنوایی در یک گوش
• در گوش شما صدای زنگ شنیده میشود
• مشکل در تمرکز و تطابق چشم ها
• از دست دادن تعادل

انواع سرگیجه محیطی چیست؟

سرگیجه موضعی حمله ای خوش خیم (BPPV)

BPPV شایع ترین شکل سرگیجه محیطی در نظر گرفته می شود. این نوع باعث بروز حملات کوتاه و مکرر سرگیجه می شود. برخی حرکات سر باعث تحریک BPPV می شود. تصور می‌شود که این به دلیل شکسته شدن تکه‌های کوچک آناتومیک از کانال‌های گوش داخلی و تحریک موهای کوچکی است که گوش داخلی شما را پوشانده‌اند. این کار مغز شما را گیج می کند و احساس سرگیجه ایجاد می کند.

لابیرنتیت

لابیرنتیت باعث سرگیجه یا احساس اینکه در حال حرکت هستید در حالی که نیستید می شود. عفونت گوش داخلی باعث این شکل از سرگیجه می شود. در نتیجه، اغلب همراه با علائم دیگری مانند تب و گوش درد رخ می دهد. عفونت در لابیرنت است، ساختاری در گوش داخلی شما که تعادل و شنوایی را کنترل می کند. یک بیماری ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا اغلب باعث این عفونت می شود. عفونت باکتریایی گوش نیز گاهی اوقات علت آن است.

نورونیت دهلیزی

نورونیت وستیبولار نوریت دهلیزی نیز نامیده می شود. این نوع سرگیجه شروع ناگهانی دارد و ممکن است باعث بی ثباتی، گوش درد، تهوع و استفراغ شود. نورونیت دهلیزی نتیجه عفونتی است که به عصب دهلیزی گسترش یافته است که تعادل را کنترل می کند. این وضعیت معمولاً به دنبال یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می شود.

بیماری منیر

بیماری منیر باعث سرگیجه ناگهانی می شود که می تواند تا 24 ساعت طول بکشد. سرگیجه اغلب آنقدر شدید است که باعث تهوع و استفراغ می شود. بیماری منیر همچنین باعث کاهش شنوایی، زنگ زدن در گوش و احساس پری گوش می شود.

سرگیجه محیطی چگونه تشخیص داده می شود؟

راه های مختلفی وجود دارد که پزشک شما می تواند تشخیص دهد که آیا سرگیجه محیطی دارید یا خیر. پزشک ممکن است گوش‌های شما را معاینه کند تا نشانه‌های عفونت را پیدا کند، و همچنین ببیند آیا می‌توانید برای آزمایش تعادل خود در یک خط مستقیم راه بروید.

اگر پزشک شما مشکوک به BPPV باشد، ممکن است مانور Dix-Hallpike را انجام دهد. در طی این آزمایش، پزشک شما را به سرعت از حالت نشسته به حالت درازکش می برد و سر شما پایین ترین نقطه بدن شما است. شما رو به روی پزشک خود خواهید بود و باید چشمان خود را باز نگه دارید تا پزشک بتواند حرکات چشم شما را ردیابی کند. این مانور باعث بروز علائم سرگیجه در افراد مبتلا به BPPV می شود.

پزشک شما همچنین ممکن است تست تعادل و شنوایی را تجویز کند. بسته به علائم شما، پزشک ممکن است برای رد سایر علل سرگیجه، مطالعات تصویربرداری (مانند اسکن MRI ) از مغز و گردن شما را نیز تجویز کند.

گزینه های درمانی برای سرگیجه محیطی چیست؟

داروها

تعدادی از داروها برای درمان سرگیجه محیطی استفاده می شود، از جمله:

• آنتی بیوتیک (برای درمان عفونت)
• آنتی هیستامین ها – به عنوان مثال، مکلیزین (Antivert)
• پروکلروپرازین – برای از بین بردن حالت تهوع
• بنزودیازپین ها – داروهای اضطراب که می توانند علائم فیزیکی سرگیجه را نیز تسکین دهند

افراد مبتلا به بیماری منیر اغلب دارویی به نام بتاهیستین (Betaserc, Serc) مصرف می کنند که می تواند به کاهش فشار ناشی از مایع در گوش داخلی و تسکین علائم بیماری کمک کند.

درمان کم شنوایی

افراد مبتلا به بیماری منیر ممکن است برای زنگ زدن در گوش و کاهش شنوایی نیاز به درمان داشته باشند. درمان ممکن است شامل دارو و سمعک باشد.

تمرینات

اگر تشخیص BPPV را دریافت کردید، پزشک ممکن است مانور Epley و تمرینات Brandt-Daroff را به شما آموزش دهد. هر دو شامل حرکت دادن سر در یک سری از سه یا چهار حرکت هدایت شونده است.

پزشک شما معمولاً مانور Epley را انجام می‌دهد، زیرا به حرکت سریع‌تر و چرخاندن سر نیاز دارد. این مانور برای افرادی که مشکلات گردن یا کمر دارند توصیه نمی شود.

شما می توانید تمرینات برندت-داروف را در خانه انجام دهید. این مانورها رایج ترین تمرینات مورد استفاده برای درمان سرگیجه هستند. اعتقاد بر این است که این مانورها می توانند به جابجایی جرم های گوش که باعث سرگیجه می شوند کمک کنند.

برای انجام تمرینات برندت داروف:

1. لبه تخت خود (نزدیک به وسط) بنشینید و پاهای خود را از پهلو آویزان کنید.
2. به پهلوی راست دراز بکشید و سر خود را به سمت سقف بچرخانید. این وضعیت را حداقل 30 ثانیه حفظ کنید. اگر احساس سرگیجه دارید، این وضعیت را نگه دارید تا زمانی که از بین برود.
3. به حالت عمودی برگردید و به مدت 30 ثانیه مستقیماً به جلو خیره شوید.
4. مرحله دوم را این بار در سمت چپ خود تکرار کنید.
5. صاف بنشینید و به مدت 30 ثانیه مستقیم به جلو نگاه کنید.
6. ست های اضافی را حداقل سه تا چهار بار در روز انجام دهید.

فیزیوتراپی

درمان توانبخشی دهلیزی یکی دیگر از گزینه های درمانی برای سرگیجه محیطی است. این درمان ها شامل کار با یک فیزیوتراپیست برای بهبود تعادل با کمک به مغز شما برای یادگیری جبران مشکلات گوش داخلی است.

اگر سایر روش‌های درمانی ناموفق باشند، جراحی می‌تواند موارد شدید و مداوم سرگیجه را درمان کند. این جراحی شامل برداشتن بخشی یا تمام گوش داخلی شما است.

چگونه می توانم از حملات سرگیجه محیطی جلوگیری کنم؟

شما معمولا نمی توانید از سرگیجه اولیه جلوگیری کنید، اما برخی رفتارها می توانند به جلوگیری از حمله سرگیجه دیگری کمک کنند. باید از موارد زیر اجتناب کنید:

•  اجتناب از روشن بودن چراغ ها
• اجتناب از  حرکت سریع سر
• اجتناب از خم شدن بیش از حد سر

سایر رفتارهای مفید، ایستادن آهسته و خوابیدن در حالی است که سر خود را تکیه داده اید

 سرگیجه حقیقی و سرگیجه کاذب چه تفاوتی با هم دارند؟ 

در مقابل سرگیجه حقیقی (True vertigo)، علامت شایع دیزینس (Dezzines) را داریم که در واقع احساس سبکی سر و یا علت سیاهی رفتن چشمها به خصوص موقع تغییر پوزیشن مثلا از حالت نشسته به ایستاده یا دراز کشیدن است. افراد مبتلا به دیزینیس با شکایت سرگیجه به پزشک مراجعه می کنند ولی با شرح حال و معاینه معمولا مشخص می شود که آیا بیمار مبتلا به سرگیجه واقعی است یا نه، علت سرگیجه کاذب می تواند عصبی باشد و پزشک نورولوژیست با بررسی بیمار و پرسش سوالاتی مانند وجود سرگیجه در خواب و … شرح حال بیمار را کامل می کند.

سرگیجه عصبی 

بیشترین و شایعترین نوع سرگیجه کاذب، سرگیجه عصبی است و منشا این نوع سرگیجه اضطراب، استرس و افسردگی است و از علائم آن می توان به احساس سبکی و گیجی در بیمار اشاره کرد که بیمار باید جهت تشخیص سرگیجه عصبی به پزشک مراجعه کند  .

علائم سرگیجه

سرگیجه می تواند یک احساس خفیف گیجی و یا سبکی سر باشد و یا آنقدر سرگیجه شدید باشد که موجب عدم تعادل و حتی افتادن فرد شود و شخص را از فعالیتهای روزانه بازدارد .

سرگیجه بسته به علت ایجاد آن به دو نوع پریفرال (محیطی) و سنترال (مرکزی) تقسیم می شود. معمولا سرگیجه محیطی بر خلاف سرگیجه مرکزی ، منشا مغزی ندارد و عمدتا مربوط به اختلال وستبولی گوش می باشد.

سرگیجه محیطی معمولا کوتاه است و با تغییر ناگهانی وضعیت سر ایجاد شده و با ثابت ماندن فرد در عرض چند ثانیه از بین می رود و ممکن است با تهوع و استفراغ همراه باشد که معمولا در عفونت های حاد گوش میانی (اوتیت مدیا) و جابه جایی مایع درون گوش میانی معمولا بعد از ضربه شدید به سر دیده می شود ؛ ولی ممکن است در نوریت وستبولار گوش که در واکنش به عفونتهای ویروسی حاد ایجاد می شود تا چند روز هم طول بکشد.

سرگیجه مرکزی معمولا پوزیشنال (وابسته به موقعیت) نیست و به تغییر وضعیت فرد ارتباط چندانی ندارد طولانی تر است و احتمال دارد همراه با علائم دیگر مثل عدم تعادل، دوبینی، افتادن و علائم دیگر مربوط به درگیری سیستم تعادل در مغز باشد.

از علل مهم سرگیجه مرکزی می توان به میگرن، سکته مغزی ( به خصوص اگر شروع علائمی ناگهانی داشته باشد)، ام اس یا حتی بعضی تومورهای مغز و خونرسانی ناکافی عروق ورتبروبازیلار مغز اشاره کرد.

A.S.Jafari

دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.