حل مسئله نوعی روش درمانی است که شامل ابزارهایی برای شناسایی و حل مشکلات استرس زای زندگی اعم از مسائل بزرگ و کوچک برای بهبود کیفیت کلی زندگی و کاهش تأثیر منفی بیماریهای روانشناختی و جسمی است.
تاریخچه روش درمانی حل مسئله
روش حل مسئله برای اولین بار در زمینه مراقبت های اولیه در انگلیس به وجود آمد. این کار به صورت یک روش درمانی مبتنی بر شواهد طراحی شده است که پزشکان می توانند در بیماران خود از این روشها استفاده کنند.
انواع مشکلات بهبود یافته توسط این روش درمانی
اولین استفاده از درمان با حل مسئله، پرداختن به موضوعات مرتبط با استرس زندگی و یافتن راه حل برای موضوعات خاص است.
بنابراین، حل مسئله می تواند برای مشکلات زندگی استفاده شود که به طور معمول با علائم مختلف روانشناختی و فیزیولوژیکی همراه است.
روش حل مسئله برای بهبود موارد زیر توصیه می شود:
بهداشت روان
مدیریت وقایع استرس زا در زندگی
برخورد با پیامدهای طلاق
مقابله با از دست دادن یک دوست عزیز
پس از از دست دادن شغل
استرس مربوط به تشخیص سرطان
مشکلات مرتبط با بیماری های قلبی
استرس به دلیل انباشت موارد جزئی زندگی (مثلاً رفت و آمدهای طولانی، شغل استرس زا)
بخاطر مشکلات خانوادگی
مشکلات مالی
مشکلات در روابط
تمایل به شخصی سازی بیشتر در زندگی خود
مقابله با عوامل استرس زا در زندگی روزمره
مسائل اساسی روانشناختی و عاطفی
مشکلات ناشی از بیماری های پزشکی
مسائل بهداشت روان ناشی از عوامل استرس زا در زندگی
مسائل مربوط به اضطراب
مشکلات مربوط به خودآزاری
در کار یا خانه خود احساس ناراحتی کنید
برای مدیریت علائم خاص افسردگی
برای برطرف کردن مشکلات خاص در زندگی
پزشک یا متخصص بهداشت روان شما قادر خواهد بود تشخیص دهد که آیا استفاده از حل مسئله می تواند برای مسئله خاص شما مفید باشد یا خیر. به طور کلی، اگر شما با مشکلات واقعی روبرو هستید که احساس می کنید برای یافتن راه حل آنها مشکل دارید، درمان حل مسئله می تواند برای شما مفید باشد.
چارچوب درمانی
به منظور درک چگونگی عملکرد درمانی در حل مسئله، ابتدا توصیف چارچوب یا پیشینه درمان لازم است.
حل مسئله بر اساس الگویی از مقابله با استرس و بهزیستی است که اهمیت حل مسئله را در زندگی واقعی مورد توجه قرار می دهد. به عبارت دیگر، کلید مدیریت تأثیر حوادث استرس زا در زندگی، شناختن چگونگی حل مشکلات هنگام بروز آنهاست.
دو مؤلفه اصلی وجود دارد که چارچوب درمانی برای حل مسئله را تشکیل می دهد: اتخاذ رویکرد درمانی توسط حل مسئله در زندگی و استفاده از مهارت های حل مسئله.
استفاده از جهت گیری حل مسئله
هنگامی که شما یک روش درمانی با حل مسئله را تجربه می کنید، یاد می گیرید که چگونه رویکرد را در تمام زمینه های زندگی خود بکار بگیرید.
این بدان معناست که شما به جای موانع غیر قابل عبور، مشکلات را به عنوان چالش هایی که باید برطرف شود، مشاهده خواهید کرد. همچنین این بدان معناست که شما زمان و عمل سیستماتیک مورد نیاز برای درگیر شدن در تکنیک های موثر حل مسئله را تشخیص خواهید داد.
به عنوان مثال، اگر شما با افسردگی یا بیماری ویژه ای زندگی می کنید و هر روز در خوردن وعده های غذایی سالم تلاش می کنید، این مسئله را به می توانید به عنوان چالشی ببینید که می تواند از طریق یک برنامه منظم که برای اجرای آن زمان دارید، حل شود.
استفاده از مهارت های حل مسئله
دومین مؤلفه روش درمانی حل مسئله، یادگیری چگونگی استفاده از مهارتهای حل مسئله است. این شامل دانستن چگونگی شناسایی مشکل، تعریف آن به روشی مفید، تلاش برای درک مسئله به صورت عمیق تر، تعیین اهداف مرتبط با مشکل، ایجاد راه حل های خلاقانه جایگزین، انتخاب بهترین دوره عملی، اجرای انتخاب شما و ارزیابی نتیجه برای تعیین مراحل بعدی.
برای تجزیه و تحلیل دقیق تر آن، روش حل مسئله از روش چهار جانبه استفاده می کند:
تعریف و تدوین مشکل:
این مرحله شامل شناسایی مشکل در زندگی واقعی است که باید حل شود و فرموله کردن آن به روشی که امکان تولید راه حلهای بالقوه را فراهم می آورد.
ایجاد راه حل های جایگزین:
این مرحله شامل ایجاد راه حل های مختلف بالقوه برای مسئله مورد نظر به منظور پرداختن خلاقانه در مسائل استرس زا به شیوه هایی است که احتمالاً قبلاً در نظر نگرفته اید.
استراتژی های تصمیم گیری:
این مرحله شامل بحث در مورد استراتژی های مختلف برای تصمیم گیری و همچنین شناسایی موانعی است که می تواند در راه حل مشکل مورد نظر باشد.
اجرا و تأیید راه حل:
این مرحله شامل پیاده سازی یک راه حل انتخاب شده و سپس بررسی اینکه آیا در رفع مشکل مؤثر است یا خیر.
درمان حل مسئله …
حدود 6 تا 16 جلسه برگزار می شود
شامل جلساتی است که از 30 دقیقه تا دو ساعت می تواند در هر مکانی انجام شود
از طریق یک فرآیند همکاری بین درمانگر و بیمار صورت می گیرد
نوعی مداخله شناختی رفتاری درمانی است
می تواند یک به یک یا به صورت گروهی انجام شود
مستلزم انجام تمریناتی در خانه است
شامل آموزش روانشناختی است
می تواند با سایر روشهای درمانی ترکیب شود
مستلزم توسعه توانمندسازی شخصی بیمار است
توسط پزشک یا متخصص بهداشت روان اداره می شود
تمرکز بر تدوین یک برنامه عملی است
به شما کمک می کند تا از طریق گام به گام جزئیات، چگونگی حل مشکلات زندگی را بررسی کنید
تمرکز روی مشکلات زندگی واقعی است که در حال حاضر تجربه می کنید
شامل یک سری مراحل روان درمانی است
حل مسئله شامل آموزش مهارت سازگاری در زندگی است تا بتوانید در حال حاضر یک نگرش برای حل مسئله و مهارتهای خاص مورد نیاز برای اجرای استراتژی ها در زندگی خود ایجاد کنید.
مزایای روش حل مسئله
چه نوع مهارت هایی در طول درمان حل مسئله ایجاد می شوند؟ در زیر برخی از مزایایی که این نوع روش درمانی ارائه می دهد وجود دارد:
توانایی تصمیم گیری مؤثر
افزایش اعتماد به نفس برای یافتن راه حل های خلاقانه
دانستن اینکه چگونه تشخیص دهید کدام موانع مانع پیشرفت شما خواهد شد
قادر به تشخیص اینکه کدام عوامل استرس زا باعث تحریک احساسات منفی شما می شوند (مثلاً غم و اندوه، عصبانیت)
دانستن چگونگی مدیریت این احساسات، هنگام بروز آنها
اعتماد به نفس اینکه توانایی روبرو شدن با مشکلات را دارید
توانایی پذیرش مشکلات زندگی که قابل حل نیست
داشتن رویکردی منظم در مورد چگونگی مقابله با مشکلات زندگی
کاهش اجتناب و افزایش اقدام
توسعه صبر (دانستن اینکه همه مشکلات “رفع سریع” ندارند)
داشتن جعبه ابزار استراتژی برای حل مشکلاتی که با آن روبرو هستید
همانطور که می بینید، مشارکت در درمان حل مسئله که می تواند در همه زمینه های زندگی شما گسترش یابد، فواید زیادی دارد.
در حالی که اشکال دیگر روان درمانی مانند درمان شناختی – رفتاری ممکن است برای مقابله با افکار منفی مفید باشد، اگر با مشکلات زندگی و عوامل استرس زا روبرو هستید و نمی توانید به خوبی از ابزار و راهکارهای لازم استفاده کنید، روش حل مسئله ایده آل است تا بتوانید مشکلات خود را حل کنید.
تحقیقات انجام شده در خصوص روش درمانی حل مسئله
برای درک اینکه متوجه شوید که آیا روش ان حل مسئله برای شما مؤثر است، در نظر گرفتن شواهد تحقیق مربوطه مفید است.
به طور کلی، شواهد تحقیقاتی وجود دارد که از درمان حل مسئله برای موارد مربوط به اختلال افسردگی عمده، اختلال اضطراب عمومی، برخی از اختلالات شخصیتی، کیفیت پایین زندگی به دلیل بیماری مانند سرطان یا دیابت، فکر خودکشی و پریشانی عاطفی پشتیبانی می کند.
مطالعات انجام شده در خصوص اثر بخشی روش درمانی حل مسئله
متاآنالیز 31 مطالعه
در متاآنالیز 31 مطالعه که اثربخشی درمان حل مسئله در بین 2895 شرکت کننده را مورد بررسی قرار داده است، نشان داده شد که روش درمانی حل مسئله مؤثرتر از عدم درمان، درمان به طور معمول و استفاده از دارونما است. با این حال، به اثبات نرسید که مؤثرتر از درمان های مناسب و معقول است که به عنوان بخشی از مطالعات اصلی ارائه شده است.
علاوه بر این، محققان دریافتند که برخی از عوامل مؤثر در اثربخشی روش درمانی حل مسئله وجود دارد. اینها شامل این بود که آیا این درمان شامل مؤلفه ای از آموزش جهت گیری حل مسئله و همچنین اینکه آیا مشاغل خانگی به شرکت کنندگان اختصاص یافته است یا خیر، وجود دارد.
این نشان می دهد که بهترین قالب برای حل مسئله، شامل آموزش این است که چگونه مشکلات را به عنوان چالش هایی که باید بر طرف شود، مشاهده کنید، به گونه ای که وقتی در خارج از درمان با مشکلات جدید روبرو می شوید، احساس می کنید به جای اجتناب از آنها، باید برای مواجهه با آنها مجهز باشید.
این همچنین نشان می دهد که تمرین های عملی، برای شما این امکان را فراهم میکند استراتژی هایی را تمرین کنید تا تأثیر ماندگار داشته باشد.
متاآنالیز روش درمانی حل مسئله برای افسردگی
در یک متاآنالیز دیگر 21 مطالعه با استفاده از روش درمان حل مسئله برای افسردگی، نشان داده شد که درمان حل مسئله به همان اندازه سایر روشهای روانشناختی و همچنین همانند داروهای ضد افسردگی مؤثر است. همچنین نشان داده شده است که از عدم درمان و همچنین گروه کنترل مؤثرتر است.
بار دیگر مشخص شد که در صورت داشتن آموزش برای داشتن یک جهت گیری مثبت از مشکلات، درمان حل مسئله موثرتر است. به عبارت دیگر، بسیار مهم بود که وقتی مراحل درمان کامل شد، شما یک ذهنیت داشته باشید که در آینده بتوانید مشکلات خود را برطرف کنید.
حل مسئله نوعی روان درمانی است که به شما کمک می کند تا مشکلات زندگی خود را به روشی مؤثر حل کنید. اگر با افسردگی، اضطراب، مشکلات ارتباطی، بیماری مزمن یا هر مشکل دیگری که منجر به ایجاد استرس برای زندگی می شود، حل مسئله می تواند یک راه حل کارآمد برای کمک به شما باشد تا به جای اجتناب از آنها و یا احساس مشکل در مواجهه با مشکلات خود، به حل ومقابله با آن ها بپردازید.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
VeryWellMind
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.