زمانی که زن جوان به بیمارستان رسید، در صحبت کردن مشکل داشت و قدرت بازو و پای سمت چپ خود را از دست داده بود.از ترس گرفتن کرونا، او مراجعه به بیمارستان New York City’s Mount Sinai را تا زمانی که دیگر نمی توانست صبر کند به تعویق انداخته بود. اما در بیمارستان متوجه شد که او در حال حاضر کرونا دارد و یک انسداد، از رسیدن اکسیژن به قسمت هایی از مغز او جلوگیری می کند.
او از یک سکته ی ویرانگر رنج برده بود.پزشک او، آن را یک large vessel occlusion (LVO) نامگذاری کرده بود که یک نوع شدید سکته است و میتواند به آسیب های مغزی گسترده منجر شود و در افراد زیر 50 سال بسیار نادر است. او 33 سال داشت.
” اولین چیزی که متوجه شدیم تعداد افرادی بود که در دهه ی سوم زندگی خود و بدون هیچگونه فاکتور خطر یا بیماری زمینه ای برای سکته بودند” این را جوهانا فیفی، یک جراح نوروانووسکولار در بیمارستان Mount Sinai در مورد بیماران سکته ی جوانی که این بهار درمان کرده است می گوید.” سپس متوجه شدیم که این افراد در تست کووید مثبت بودند.”
با وجود اینکه این نمونه ها، غیرعادی ارزیابی می شدند، پزشکان به بررسی این افراد مبتلا به کووید پرداختند. برای پزشکان دیدن بیش از یک یا دو بیمار جوان مبتلا به سکته، عحیب است امااز 23 مارس تا 7 آپریل 2020 ، درحالی که کرونا در شهر نیویورک شیوع پیدا می کرد، 5 مورد از این بیماران که همه زیر 50 سال و همه مبتلا به کووید بودند، مشاهده شد.
فیفی متعجب شد که آیا کووید 19 پشت این افزایش مرموز در سکته ها است. او و همکارش در انتشار مشاهدات خود عجله کردند تا پزشکان و مردم را از خطر آگاه کنند.
“در طول دوران اوج کووید، 53 درصد بیماران سکته LVO ما، در تست کرونا مثبت بودند. اما الان تقریبا به 0 درصد رسیده ایم.”
فیفی هنوز به یادداشت برداری و پایش بیماران برای یافتن صحت و چگونگی تاثیر ویروس بر این علائم ویرانگر ادامه می دهد.
موارد سکته ی بیمارستان Mount Sinai تنها یکی از بی شمار پیچیدگی های گزارش شده توسط پزشکان است که درگیری احتمالی سیستم عصبی در بیماری کووید را نشان می دهد: از دست دادن بویایی، سرگیجه، سردرگمی و خستگی مزمن از علائمی هستند که ممکن است بعد از رفع عفونت کووید باقی بمانند.
تاثیرات بیماری پس از رفع عفونت و دردوره ی نقاهت نوروساینتیست ها را وادار کرده است که توجه بیشتری به تاثیر این ویروس بر مغز بکنند.
در جست و جوی ویروس
حتی اگر بدگمانی و شک ها درست از آب دربیاید، این سوال را باقی می گذارد که ویروس کرونا چه طور این آسیب را ایجاد می کند.
لخته های خون در سرتاسر بدن به عنوان یکی از نشانه های بیماری هستند اما در بعضی مواردِ ویروس های خاص مثل ویروس آبله مرغان دستگاه گردش خون مغز و اندام های دیگر هم مورد حمله قرار می گیرد و باعث ویرانی در سیستم گردش خون مغز می شود اما چنین چیزی در مورد ویروس کووید 19 مشخص نیست.
وقتی به سراغ علائم دیگر می رویم پزشکان مطمئن نیستند که آن ها تحت تاثیر حمله ی مستقیم ویروس کرونا به دستگاه عصبی هستند یا حاصل غیرمستقیم آسیب این ویروس به قسمت های دیگر بدن هستند.
مشکلات تنفسی ناشی از کرونا سطح اکسیژن خون را کاهش می دهند که این موضوع برای مغز خطرناک است. همچنین پاسخ های غیر قابل کنترل ایمنی، آسیب کلیه، لختگی خون و دیگر علائم شدیدی که در مواردی با کووید 19 مشاهده شده اند، می توانند باعث مشکل در سیستم عصبی شوند.
یکی از اولین قدم ها برای مشخص کردن اینکه آیا کرونا می تواند به مغز آسیب برساند این است که بفهمیم آیا این ویروس اصلا می تواند به مغز برسد یا نه. این را مایکل ویلسون نورولوژیست دانشگاه کالیفرنیا می گوید. او در خصوص بیماری های عفونی و اتوایمیون مربوط به سیستم عصبی مرکزی تحصیل کرده است.
دانشمندان می دانند که ویروس کرونا با اتصال به یک گیرنده به اسم ACE2 به شش ها و دیگر اعضای بدن حمله می کند. این ویروس از این مکانیزم برای ورود به سلول و تکثیر خود استفاده می کند.
اما رگ های ورودی مغز به شدت حفاظت شده اند و سدخونی مغزی در مقابل تجاوز پاتوژن ها به مغز جلوگیری می کند.
تا زمان حال حاضر تنها شواهدی برای این موضوع وجود دارد که ویروس کرونا می تواند خود را به مغز برساند. یک گزارش ویروس را در مغز یک فرد فوت شده از ویروس یافت.اما ویلسون که در این گزارش دخیل نبوده می گوید ویروس می تواند پس از مرگ از نواحی نزدیک مغز آمده باشد.
یک گزارش دیگر از حضور ویروس در مایع مغزی نخاعی مدرک آورده است گرچه گزارشات دیگر این شواهد را پیدا نمی کنند.
پژوهش های بیشتری برای تایید اینکه ویروس کرونا با چه تناوبی و چه طور وارد مغز می شود لازم است.
به علائم مربوط به بینی خود توجه کنید!
در حالی که ویروس هایی مثل West Nile می توانند خود را به مغز برسانند، آن ها تنها در مایغ مغزی نخاعی و به مقدار کم و در یک پنجره ی زمانی کوتاه اوایل بیماری یافت شده اند و این موضوع یافتن آن ها را دشوار می کند.
یک رویکرد دیگر، آزمایش مایع مغزی نخاعی برای وجود آنتی بادی است که به این معناست که ویروس در گذشته در آنجا حاضر بوده و بیمار واکنش ایمنی داده است.
اما دانشمندان تا به حال یک تست موفق برای آزمایش آنتی بادی های کووید19 یافت نکرده اند و این از موضوعاتی است که ویلسون و تیمش روی آن کار می کنند.
“ما مثال های زیادی از ویروس هایی داریم که به مایع مغزی نخاعی می رسند اما برای مدت طولانی آن جا نمی مانند.”
ویروس هایی که باعث گرفتگی بینی می شوند-مثل انواع دیگر کروناویروس ها- می توانند باعث از بین رفتن موقت حس بویایی شوند اما در مورد ویروس SARS-CoV2 که عامل ایجاد کووید 19 است، حتی در بیمارانی که تورم بینی نداشتند یا حتی علائم دیگری جز از دست دادن حس بویایی نداشتند نمود پیدا کرده بود.
شکل های سخت سرماخوردگی ها می توانند نورون های بویایی را بکشند و باعث ادامه دار شدن فقدان حس بویایی بعد از تورم شوند اما این موضوع در مورد کرونا به نظر درست نمی آید.
این را سندیپ رابرت داتا، نورولوژیست دانشگاه هاروارد می گوید.
برای تشکلیل دوباره ی نورون های بویایی مرده، ماه ها زمان لازم است اما بیماران کرونا معمولا در چندین هفته حس بویایی خود را بازیابی می کنند. گرچه گروهی از بیماران زمان طولانی تری نیاز دارند.
این تفاوت ها نشانه های مهمی هستند. ویروس کووید19 مکانیزم متفاوتی از دیگر ویروس های کرونا و سرماخوردگی که باعث از دست رفتن حس بویایی می شوند دارد.
برای ردیابی این مکانیزم، داتا و تیمش انواع سلول ها را از نواحی بویایی بینی و مغز بررسی کردند تا ببینند کدام حضور ACE2 را نشان می دهند.
سلول هایی که این گیرنده را ندارند، به طور مستقیم نسبت به ویروس آسیب پذیر نیستند. تا کنون داتا، در نورون های بویایی این ویروس را پیدا نکرده است اما در سلول های پشتیبان و رگ های خونی اطراف ، آن را یافت کرده است که نشان می دهد احتمالا آسیب به این سلول ها به حس بویایی آسیب می زند.
اما داتا به علتی دیگر هم به مطالعه روی بینی علاقه مند است. او می گوید بینی دریچه ای رو به مغز است.
بافت حساس به بویی که در حفره ی بینی قرار دارد، به طور مستقیم به مغز متصل است و دانشمندان در گذشته ویروس هایی را مشاهده کرده اند که از این مسیر خود را به مغز می رسانند.
لازم است پژوهشگران به مطالعه و بررسی علائم نورولوژیکال ادامه دهند و بافت ها را برای کالبد شکافی بررسی کنند( که موضوع چالش برانگیزی در یک همه گیری است). ما به داده های خیلی بیشتری نیاز داریم تا قاطعانه نظر دهیم.
برای اطلاعات بیشتر به مؤسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).