درمان ADHD بدون دارو: سریع ترین درمان بیش فعالی

اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) وضعیتی است که بر رفتار و یادگیری تأثیر می گذارد. کسانی که ADHD دارند در تمرکز مشکل دارند (به راحتی حواسشان پرت می شود). به ویژه پسران نیز ممکن است تکانشی و بیش فعال باشند. اما آیا درمان ADHD بدون دارو ممکن است؟

درمان بیش فعالی باید برای هر فرد شخصی سازی شده باشد.

درمان با استفاده از دارو سریع است و علائم ADHD را کنترل می کند، اما استفاده از دارو به تنهایی ممکن است بهترین درمان برای فرد مبتلا به بیش فعالی نباشد. درمان های غیر دارویی اغلب با درمان های دارویی برای درمان ADHD ترکیب می شوند.

درمان ممکن است شامل دارو، برنامه های آموزشی، مدیریت رفتاری، مشاوره روانشناختی و فناوری های نوین نوروتکنولوژی باشد.

دارو برای درمان ADHD

داروهای محرک (مانند دگزامفتامین و متیل فنیدات) رایج ترین داروهای مورد استفاده برای بیش فعالی هستند. آنها بر روی آزادسازی انتقال دهنده های عصبی دوپامین (ماده ای شیمیایی در مغز) عمل می کنند. مقادیر بیشتر دوپامین می تواند تمرکز را افزایش دهد و رفتارهای بیش فعال و تکانشی را مهار کند.

دگزامفتامین و متیل فنیدات مشابه هستند اما از نظر ترکیب شیمیایی و اثرات متفاوت هستند، بنابراین ممکن است کودک از یکی از این داروها بیشتر از دیگری بهره مند شود.

انواع مختلف دارو برای ADHD

محرک ها

• فرم‌های کوتاه‌اثر (رهاسازی فوری یا IR) محرک‌هایی که حدود سه ساعت دوام می‌آورند (از جمله ریتالین و دگزامفتامین)
• فرم های طولانی اثر (از جمله ریتالین LA که شش تا هشت ساعت طول می کشد، Concerta که ده تا دوازده ساعت طول می کشد، و ویوانس که بیش از 12 ساعت طول می کشد)

داروهای غیر محرک

• Strattera
• Intuniv
• کلونیدین

تغییر دوز برای داروهای بیش فعالی

هر گونه تغییر در داروها باید همیشه تحت نظارت پزشک تجویز کننده باشد. آنها ممکن است نیاز به تنظیم دوز و زمان برای هر کودک داشته باشند تا بهترین کنترل علائم ADHD را داشته باشند و در عین حال عوارض جانبی احتمالی را به حداقل برسانند. برای دگزامفتامین و متیل فنیدات، دوز ممکن است به تدریج طی سه یا چهار هفته افزایش یابد و در صورت لزوم از نصف قرص استفاده شود.

در صورتی که کودک در پایان چهار هفته بهبودی نداشته باشد، پزشک ممکن است دارو را قطع کند. سپس داروی دیگر را می توان به روشی مشابه آزمایش کرد. اگر دارو مؤثر باشد، پزشک ممکن است با رشد کودک دوز را افزایش دهد.

عوارض جانبی داروهای محرک برای بیش فعالی

عوارض جانبی اصلی کوتاه مدت افزایش وزن ضعیف و کاهش اشتها است.

برخی دیگر عبارتند از:

• مشکلات خواب، مانند تاخیر در شروع خواب
• سردرد
• خواب آلودگی
• درد معده
• تهوع و استفراغ
• خشکی دهان
• فشار خون بالا
• تاکی کاردی (افزایش ضربان قلب)
• تغییرات عاطفی مانند تحریک پذیری، افسردگی، عصبی بودن یا اضطراب
• توهمات (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعا وجود ندارند) یا علائم روان پریشی (بیماری روانی عمده)
• ایجاد یا بدتر شدن تیک (حرکت مکرر و کنترل نشده عضله، اغلب در صورت).

پیگیری درمان

کودکی که برای تسکین علائم ADHD خود دارو مصرف می کند، باید حداقل هر شش ماه یکبار به طور منظم به پزشک خود مراجعه کند.

این چک آپ ها عبارتند از:

• یک معاینه فیزیکی کامل
• مروری بر رفتارهای کودک برای دیدن اینکه آیا علائم بیش فعالی بهبود یافته است یا خیر.

سایر داروهای ADHD

گاهی اوقات داروهای دیگری برای مدیریت مشکلات همزمان مانند خواب (ملاتونین، کلونیدین) یا اضطراب (SSRIs) تجویز می شود.

درمان های غیر دارویی برای بیش فعالی

برنامه مدیریت ADHD باید برای هر فرد جداگانه تنظیم شود. برخی از درمان ها برای کنترل خشم مفیدتر هستند، در حالی که برخی دیگر برای درمان تکانشگری بهتر هستند.

به طور کلی، طیف درمان های غیر دارویی مورد استفاده برای بیش فعالی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مداخلات آموزشی
• اصلاح رفتار
• درمان شناختی
• مدیریت خشم
• تربیت اجتماعی
• مشاوره فردی و خانوادگی

اصلاح رفتار برای مدیریت ADHD بدون دارو

تحقیقات نشان داده است که درمان‌های اصلاح رفتار زمانی موفق‌تر هستند که کودک نقش فعالی در تصمیم‌گیری در مورد برنامه، اهداف و مشوق‌های آن داشته باشد. درمان هایی که هدفشان تغییر رفتار تنها از طریق تنبیه است، معمولاً کارساز نیستند. نکته اصلی این است که به کودک برای رفتار خوب پاداش دهید. هدف از مشارکت خانواده کاهش استرس و ابراز احساسات و قطعاً جلوگیری از هرگونه خشونت یا پرخاشگری است.

شناخت درمانی برای درمان ADHD بدون دارو

هدف درمان شناختی کمک به کودک برای مدیریت بهتر “مهارت های تفکر” مانند حل مسئله و خودکنترلی است. فعالیت ها می تواند شامل ایفای نقش و تلاش برای مدیریت موقعیت های خاص باشد.

کودک یاد می گیرد قبل از انجام یک عمل به عواقب احتمالی آن فکر کند. به عنوان مثال، اولین خودآموزی می تواند «توقف کن!» و به دنبال آن «مشکل چیست؟» و «بهترین طرح برای حل مشکل چیست؟» باشد. شناخت درمانی ممکن است برای کودکان تکانشی مفید باشد.

مدیریت خشم در بیش فعالی

کودکان تکانشی که زود عصبانی می شوند می توانند از حمایت برای نظارت و تنظیم خلق و خوی خود بهره مند شوند. کودک یاد می گیرد که چگونه نشانه های ناامیدی فزاینده خود را تشخیص دهد و طیف وسیعی از مهارت های مقابله ای را می آموزد که برای خنثی کردن پرخاشگری آنها طراحی شده است. آنها همچنین تکنیک های تمدد اعصاب و مهارت های مدیریت استرس را یاد می گیرند.

یک کودک مبتلا به ADHD ممکن است در میان همسالان خود (کودکان همسن) در صورتی که پرخاشگر یا فاقد مهارت های اجتماعی باشند، محبوبیت نداشته باشد. مورد آزار و اذیت قرار گرفتن، نادیده گرفته شدن یا مسخره شدن توسط همسالان می تواند باعث کاهش عزت نفس شود.

آموزش اجتماعی می تواند به فرزند شما بیاموزد که چگونه با دیگران به شیوه ای مناسب و رضایت بخش ارتباط برقرار کند. تمرین ایفای نقش ممکن است یک استراتژی مناسب باشد.

فرزند شما می تواند از یادگیری مهارت های اجتماعی اساسی مانند موارد زیر بهره ببرد:

• راه های مختلف شروع مکالمه
• اهمیت برقراری ارتباط چشمی هنگام صحبت کردن
• مهارت های شنیداری
• چگونه با دیگران همکاری کنیم

مشاوره خانوادگی برای بیش فعالی

هدف مشاوره خانواده کمک به سایر اعضای خانواده است که رفتار کودک را بهتر درک کنند و با آن کنار بیایند. برای اینکه مشاوره خانواده مؤثر واقع شود، همه افراد خانواده باید بدانند که اقدامات آنها می تواند تأثیر ADHD را تغییر دهد.

خواندن کتاب های مربوط به بیش فعالی و پیوستن به یک گروه پشتیبانی ADHD می تواند کمک کننده باشد. به عنوان مثال، والدین ممکن است تکنیک‌های مختلف مدیریتی (مانند «وقت استراحت») و چگونگی ایجاد تعادل بین تنبیه‌ها و پاداش‌ها را بیاموزند. مهارت های ارتباطی و تکنیک های کنترل خشم نیز مفید هستند.

رژیم غذایی برای بیش فعالی

شواهدی وجود ندارد که نشان دهد ADHD توسط برخی غذاها (مانند افزودنی های غذایی) ایجاد می شود. برخی از مطالعات نشان داده اند که تعداد کمی از کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است کمی از تغییرات رژیم غذایی سود ببرند، اگرچه تغییر در رژیم غذایی به عنوان بخشی از درمان توصیه نمی شود.

قبل از تغییر رژیم غذایی فرزندتان برای کمک به ADHD با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید.

درمان های جدید بیش فعالی یا ADHD بدون دارو

نوروفیدبک

نوروفیدبک یک درمان غیر تهاجمی است که مغز را تشویق می‌کند تا الگوهای فعالیت سالم‌تری ایجاد کند. هدف درمان تنها تغییر طرز فکر و احساس شما نیست، بلکه تغییر مغز شما در سطح بیولوژیکی برای عملکرد بهتر است.

اگر علاقه مندید راجع به اینکه چگونه نوروفیدبک برای درمان بیش فعالی و نقص توجه بیش فعالی به کار می رود، بیشتر بدانید مطلب زیر را بخوانید:

واقعیت مجازی

شواهد اخیر نشان می‌دهد که واقعیت مجازی می‌تواند به تقویت برخی از چالش‌های اصلی درمان ADHD مانند توجه، حل مسئله و مدیریت رفتارهای تکانشی کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از VR می‌تواند سناریوهای مجازی ایجاد کند که می‌تواند مهارت‌هایی مانند بازداری پاسخ و کنترل احساسی را تقویت و توانمند کند.

واقعیت مجازی محیط های همه جانبه ای را فراهم می کند. ایده این است که کاربر بتواند مانند زندگی واقعی ببیند، بشنود و احساس کند. در این حالت، محیط یک کلاس درس را با معلم شبیه‌سازی می‌کنند که در آن حواس‌پرتی‌های مختلفی ظاهر می‌شود.  می‌توان عوامل حواسپرتی را در طول جلسات کنترل، افزایش و کاهش داد. هدف این است که کودکان را “تربیت” کنیم تا یاد بگیرند که آنها را نادیده بگیرند و بتوانند به راحتی آنها را تحت کنترل درآورند. هنگامی که بیمار به فعال شدن محرک های حواسپرتی عادت می کند، پاسخ های ذاتی به نوعی کاهش می یابد که به بیمار کمک می کند بر این اختلال غلبه کند.

تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال TMS

TMS از ارتباط بین مغناطیس و الکتریسیته برای تأثیرگذاری بر فعالیت الکتریکی در مغز به صورت غیر تهاجمی و بدون درد استفاده می کند. این را می توان در درمان ADHD با استفاده از امواج مغناطیسی برای تشویق تولید مقدار مناسب انتقال دهنده های عصبی مهار کرد.

این کار به روشی ملایم و تا حد زیادی بدون عوارض جانبی انجام می شود. در طول بسیاری از درمان‌ها طی چند هفته، TMS می‌تواند برای تغییر جهت تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی و کمک به تعادل فعالیت الکتریکی در بخش‌های مناسب مغز مورد استفاده قرار گیرد.

برای دیدن مطلب کامل درمان بیش فعالی و نقص توجه ADHD با TMS، روی این لینک کلیک کنید:

ا‌مروزه با پیشرفت علم تکنیک های مختلفی برای درمان اختلالات روانی ایجاد شده است که بسته به شرایط شما میتواند مورد استفاده قرار بگیرد. میتوانید از کارشناسان انستیتو سلامت مغز دانا کمک بگیرید تا بهترین و موثرترین درمان برای خود را بیابید. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس  بگیرید.

Mozhan Parsa

درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.