لکنت زبان، نوعی ناهنجاری ارتباطی است که عموما به عنوان اختلال در روان بودن گفتار، شناخته می شود. لکنت زبان فرم های مختلفی دارد، مانند: تکرار حروف بی صدای کلمات (ممممممانند)، و یا قسمت صدادار آن ها (مااااااااااااانند). افرادی که از این ناهنجاری رنج می برند، ممکن است مشکلات احساسی، شناختی و یا واکنش های رفتاری را تجربه می کنند که توانایی آن ها در ارتباطات اجتماعی، کیفیت زندگی و شرکت در فعالیت های اجتماعی آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
تقسیم بندی لکنت زبان تعدادی از ناهنجاری ها را در بر میگیرد. مانند: نوروژنیک (عصبی)، سایکوژنیک (روان شناختی) و یا یک اتفاق. این ناهنجاری ها می توانند در اثر یک نقص در آرایش سلول ها و ارتباطات عصبی باشند و یا در اثر یک چالش عصب-روان شناختی عمیق به وجود بیایند.
این اختلال به صورت طبیعی در سنین 2.5 تا 4 سال شروع می شود. آغاز آن ممکن است به صورت ناگهانی و یا به تدریج باشد. در واقع، در دوره ای که رشد و نموی مهارت های گفتاری، حرکتی و برهم کنش های اجتماعی کودک به سرعت شکل می گیرد، شروع می شود.
درمان لکنت زبان
دو نوع متد درمانی برای درمان لکنت زبان وجود دارد:
- درمان غیر مستقیم
این متد در واقع به خانواده یاد می دهد که چگونه محیطی آرام را برای این اشخاص به وجود بیاورند که بتوانند مهارت صحبت کردن آن ها را بهبود بخشند. فرد درمان گر خانواده را در استفاده از یک مدل گفتاری مثبت با این اشخاص تشویق می کند و به آن ها گوشزد می کند که تا تمام شدن صحبت فرد صبر کرده و او را مجبور به اتمام سریع جمله خود نکنند.
- درمان مستقیم
در این درمان شخص دارای لکنت زبان با فرد درمان گر جلسات درمانی را پشت سر می گذارد. او به کودک یاد می دهد که به تدریج و آرام آرام کلمات و اصوات را بگوید. حتی هنگام کلنجار رفتن با صحبتش، آرامش خود را حفظ کرده و علائم ظاهری لکنت زبان مانند چشم بر هم زدن و تکان دادن سر را حذف کند.
درمان های دیگر
هم چنین بعضی از مردم از وسیله های الکترونیکی استفاده می کنند که در کانال گوش قرار گرفته و یک ورژن تغییر یافته از صحبت های شخص را به صورت دیجیتالی به وجود می آورد تا او بتواند لکنت زبان خود را کنترل کند. این وسیله به سرعت الگوی صحبت کردن را تغییر می دهد. اما آیا این روش در روابط شخص و دنیای واقعی می تواند جوابگو باشد؟
درمان با تحریک الکتریکی مغز tDCS
در چند سال اخیر توجه محققان و دانشمندان به تاثیر تحریک الکتریکی نیز جلب شده است. تحریک الکتریکی و اثرات متنوع آن بر روی مغز، پیشینه ای بسیار قدیمی دارد. زمانیکه 4000 سال پیش مردم زمان باستان از تحریک مغزی توسط ماهی هایی که جریان الکتریکی از خود تولید می کنند برای کاهش درد، استفاده می کردند.
اعمال تحریک الکتریکی ضعیف به نواحی در مغز که مختص به صحبت کردن هستند، می تواند تاثیر درمان های گفتاری در افرادی که به مشکل لکنت زبان دچار هستند را افزایش دهد.
افرادی که دچار لکنت زبان هستند و روزانه تحریک الکترکی فرا جمجمعه ای با جریان مستقیم دریافت می کنند، عملکرد بهتری دارند.
این نتایج بر اساس تحقیقاتی است که در انگلستان انجام شد. ترکیب تحریک الکتریکی مغز همراه با 5 جلسه گفتار درمانی، می تواند تاثیر قابل توجه و مداومی در ارتباطات اجتماعی این افراد داشته باشد.
ورزشکاران پیش تر از این از tDCS برای بهبودی حافظه، یادگیری و خلاقیت خود استفاده کرده بودند. و مطالعات بسیار و رو به رشدی وجود دارند که نشان می دهند، تحریک عصبی می تواند علائم درد و افسردگی را از بین ببرد. همانطور که برای افراد قربانی سکته در مهارت های گفتاری آن ها بسیار تاثیر گذار بوده است.
طبق گزارشاتی که در سال 2018 در مجله Brain، به چاپ رسید، تحریک الکتریکی در افرادی که به دلیل رشد و نمو در توانایی گفتار آن ها ناهنجاری ایجاد شده، بیشتر از افرادی که طی آسیب به مغز دچار لکنت شده اند، در بهبود گفتار تاثیر گذار بوده است.
Rick Arenas دانشمندی که تحقیقات او مختص به حیطه گفتار می باشد، و آزمایشگاه گفتار در دانشگاه New Mexico تحت نظر اوست، می گوید: “این بسیار شگفت انگیز است، این نوع تکنیک تاثیر قابل توجهی در درمان لکنت و مشکلات گفتاری دارد.”
این سوال پیش می آید که تحریک مغزی چه مکانیسمی دارد و چگونه اثر خود را اعمال می کند؟
جواب این سوال هنوز نامعلوم است، اما بر اساس نظر محققان، تحریک الکتریکی باعث افزایش و تقویت توانایی مغز برای خود سازماندهی است. بنابراین باعث تقویت ارتباطات جدیدی می شود که در حین گفتار درمانی به وجود آمده اند.
تحقیقات انجام شده در خصوص تاثیر درمان با تحریک الکتریکی مغز بر روی بهبود لکنت زبان
- مطالعه ای در خصوص تاثیر تحریک التریکی بر روی بهبود گفتار توسط Jen Chesters (درمان گر گفتاری در دانشگاه آکسفورد)، صورت گرفت. او 30 نفر را که لکنت زبان داشتند انتخاب کرد و سپس طی 5 روز متوالی از هر کدام خواست که با صدای بلند، متنی را بخوانند و با سرعت نرمال مکالمه کنند. در هر روز 20 دقیقه جلسات درمانی طول می کشید. همه شرکت کنندگان کلاه مخصوص به ثبت نوار مغزی را می پوشیدند، اما نصف آن ها تحریک را دریافت نمی کردند. نه خود Chester و نه شرکت کنندگان نمی دانستند که در واقع کدامیک تحریک می شوند.
دستگاه tDCS تحریک الکتریکی ضعیفی را به افراد در قسمت قشر پیشانی سمت چپ مغز (ناحیه ای که مربوط به تولید و برنامه ریزی گفتار می باشد) القا می کرد.
تحریک الکتریکی تنها به میزان 1milliamp وارد می شد. این مقدار جریان، حتی برای روشن کردن یک LED نیز کافی نمی باشد. اما همین جریان کم تفاوت زیادی را می تواند ایجاد کند.
آن افرادی که تحریک الکتریکی دریافت کرده بودند، کاهش زیادی در شدت لکنت زبان آن ها دیده می شد. یک و 6 هفته پس از تحریک، دوباره تاثیر درمان، مورد ارزیابی قرار گرفت. در بهبودی آن ها کاهش نا چیزی در جنبه ارتباطات اجتماعی (طبق ابزاری که شکت کنندگان خود را محک می زدند)، ایجاد شده بود.
بنابراین Galletta و همکاران او نتایج را بسیار هجان انگیز می دانستند. اما همچنان معتقدند محققان حیطه tDCS، باید به مشکل لکنت زبان از یک دیگاه فراگیرتر و همه جانبه بنگرند.
- Chester و همکاران او در دانشگاه آکسفورد، درحال برنامه ریزی برای یک مطالعه جامع تر هستند که معیارهای بیشتری در آن سنجیده می شود. آن ها در این مطالعه به مدت 12 هفته، هر جلسه 40 دقیقه گفتار درمانی و تحریک دو نیمکره مغز را انجام خواهند داد.
- در حالیکه دانشگاه میشیگان، طرحی متفاوت از محققان دانشگاه آکسفورد، انجام دادند. Soo-Eun Chang و همکارانش، از tDCS high-definition، با الکترودهایی کوچکتر از یک سکه، استفاده می کنند تا 1.5 میلی آمپر جریان را در ناحیه ای از مغز که supplementary motor area نامیده می شود، القا کنند. Chang و تیم او، توسط fMRI، قبل و بعد از جلسات درمانی ، از بیمان اسکن مغزی می گیرند. هدف این مطالعه یافتن راهی برای افزایش اتصالات والگوهای ارتباطی مغز با tDCS است، که ممکن است به بهبود مداوم تر لکنت زبان کمک کند.
بر اساس این مطالعات و طبق نظر بسیاری از محققان و افراد درمان گر، تحریک الکتریکی مغز با جریان ضعیف می تواند در بهبود این ناهنجاری نقش شگرفی داشته باشد. موسسه سلامت مغز دانا، به ارائه این خدمات می پردازد. برای اطلاعات بیشتر به واحد تحریک الکتریکی مغز مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.